Suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước hào hùng của dân tộc, thời đại Trưng Vương đã để lại những trang sử vàng oanh liệt gắn liền với những chiến công hiển hách của các nữ anh hùng dân tộc. Lịch sử đã khẳng định: Hai Bà Trưng cùng với các nữ tướng (đứng đầu là Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục) là hình ảnh tiêu biểu tuyệt vời của phụ nữ Việt Nam đầu tiên, làm rạng rỡ nòi giống Tiên Rồng. Triều đại Trưng Vương đã mở ra một kỷ nguyên đấu tranh chống lại ách đô hộ của phong kiến phương Bắc, giành độc lập dân tộc. Những chiến công hiển hách của Đông Nhung đại tướng quân dưới triều đại Trưng Vương đã được sử sách ghi danh và muôn đời các thế hệ người dân Việt  Nam tôn vinh, ca ngợi.

Sử cũ ghi, thời Đông Hán, tại quận Giao Chỉ, Phượng Lâu thuộc châu Bạch Hạc có nàng Thục Nương (Vũ Thị Thục) không chỉ đẹp người, đẹp nết, văn võ song toàn mà còn giàu lòng nhân ái, yêu nước thương dân. Năm 18 tuổi, Thục Nương đính hôn với Phạm Danh Hương - quận trưởng Nam Chân. Đôi trai tài gái sắc đang chờ ngày hôn lễ thì tai họa ập xuống. Thái thú Tô Định hám sắc, bạo tàn, ép Thục Nương làm vợ. Bị từ chối, hắn giết cha và chồng chưa cưới rồi cho quân lùng bắt Thục Nương. Không để rơi vào tay Tô Định, Thục Nương đã một mình giao chiến với kẻ thù, phá vòng vây, vượt sông về vùng Đa Cương, nương thân nơi cửa Phật. Tại vùng đất thiêng Đa Cương xưa, nay là huyện Hưng Hà, bà đã chiêu tập binh mã, dựng cờ mang 4 chữ vàng “Bát Nạn tướng quân”, lập đàn tế trời đất, dấy binh chống quân xâm lược.

Chính nơi đây, Thục Nương đã cho xây dựng cứ địa ở quanh vùng Tiên La. Xây dựng kho lương ở hữu ngạn sông, nay là làng Lương Ngọc. Cho dân phát lau đốt cỏ làm ruộng ở phía Nam tả ngạn sông, sau có tên là làng Rẫy (nay là làng An Nhân, xã Tân Tiến). Bà tự mình cày cấy một cánh đồng lấy gạo thờ cúng tổ tiên, nơi đây dân quen gọi là đồng Mế. Năm 39 sau Công nguyên, Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa, kêu gọi hào kiệt cả nước về tụ nghĩa, Bát Nạn tướng quân cùng quân sĩ vùng Đa Cương đầu quân để hợp sức chống quân Đông Hán.

Mùa xuân năm 40 thế kỷ thứ nhất, cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng toàn thắng. Sau khi lên ngôi, Trưng Vương ban phong Bát Nạn tướng quân là “Thục Trinh công chúa, Đông Nhung đại tướng quân” đứng đầu các tướng. Năm 42 sau Công nguyên, vua Đông Hán sai Mã Viện đem quân tái chiếm nước ta. Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục thống lĩnh quân tiên phong cùng Hai Bà Trưng đánh trả quân Đông Hán. Thế giặc rất mạnh, Hai Bà Trưng rút quân về Hát Môn, Phú Thọ và trong trận quyết chiến Hai Bà đã anh dũng hy sinh vào ngày 6 tháng 2 năm Quý Mão (năm 43 sau Công nguyên). Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục cùng quân sĩ lui về vùng Đa Cương tiếp tục kháng chiến. Tại đây, quân Đông Hán đã tập trung toàn bộ lực lượng bao vây ép nghĩa quân. Sau 39 ngày đêm giao chiến ác liệt, quân lương cạn kiệt, Bát Nạn tướng quân cùng quân sĩ đã anh dũng hy sinh tại gò Kim Quy vào ngày 17 tháng 3 năm Quý Mão (năm 43 sau Công nguyên). Nhân dân vùng Đa Cương đã lập đền để đời đời khói hương thờ cúng, tưởng nhớ công đức của bà. Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục được nhân dân cả nước đời nối đời tôn vinh, phong là Thánh mẫu.

Gần 2.000 năm trôi qua, quần thể di tích thờ Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục vẫn còn đó và được đời đời cháu con và nhân dân hương khói, giữ gìn. Đền thờ Thánh mẫu tọa lạc ở hai bên bờ sông Tiên Hưng với kiến trúc uy nghi, trở thành một trong những điểm nhấn du lịch văn hóa tâm linh của huyện Hưng Hà, của tỉnh Thái Bình nói riêng và của cả nước nói chung.

Phát huy truyền thống văn hóa, văn hiến, truyền thống yêu nước và ý chí bất khuất, kiên cường của ông cha, Đảng bộ và nhân dân Hưng Hà đã nỗ lực phấn đấu giành nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh. Địa phương cũng luôn được đón nhận sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện của trung ương, của tỉnh trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có việc giữ gìn, tôn tạo và phát huy giá trị của quần thể khu di tích thờ Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục. Nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã về dâng hương tưởng niệm Đông Nhung đại tướng quân, khẳng định vị thế và ý nghĩa lịch sử của người nữ anh hùng dân tộc đã gắn liền với vùng quê địa linh nhân kiệt. Do đó, Đảng bộ và nhân dân địa phương luôn có ý thức cao trong việc tiếp tục giữ gìn, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Theo phong tục cổ truyền, ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm là ngày khai mạc lễ hội Tiên La. Đây là dịp để các tầng lớp nhân dân Hưng Hà, Thái Bình và đồng bào, du khách thập phương về thắp nén tâm nhang tỏ lòng tri ân người nữ anh hùng dân tộc. Đồng thời, qua đó giáo dục thế hệ trẻ lòng yêu nước, niềm tự hào về truyền thống đấu tranh anh dũng, bất khuất, kiên cường chống giặc ngoại xâm. Tại lễ hội, nhiều lễ thức cùng những trò chơi, trò diễn dân gian đã được phục dựng. Nhiều lễ tục cổ được coi là những di sản văn hóa đã được duy trì nghiêm cẩn và tỏa sáng. 

Ngày 15/4/2016, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa lễ hội Tiên La, huyện Hưng Hà (Thái Bình) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là điểm nhấn quan trọng và là nguồn cổ vũ lớn lao để Đảng bộ và nhân dân Hưng Hà tiếp tục phấn đấu, giữ gìn và phát huy giá trị của quần thể khu di tích thờ Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục cho muôn đời sau.

Ông Đặng Vũ Trần Nhã, thủ nhang đền Tiên La Suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, thời đại Trưng Vương đã để lại những trang sử vàng oanh liệt gắn liền với những chiến công hiển hách của các nữ anh hùng dân tộc. Đông Nhung đại tướng quân Vũ Thị Thục là hình ảnh tiêu biểu, góp phần làm rạng rỡ nòi giống Tiên Rồng. Với nhiều hoạt động phong phú, lễ hội đền Tiên La là dịp để các tầng lớp nhân dân cùng du khách thập phương về thắp hương tưởng niệm, tỏ lòng tri ân người nữ anh hùng dân tộc. Đồng thời, thông qua đó giáo dục thế hệ trẻ lòng yêu nước, niềm tự hào về truyền thống đấu tranh anh dũng, bất khuất, kiên cường chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt  Nam. Ông Nguyễn Văn Mai, Phó Chủ tịch UBND xã Đoan Hùng (Hưng Hà) Đến nay, công tác chuẩn bị cho lễ hội đền Tiên La đã cơ bản hoàn tất. Để bảo đảm an ninh trật tự, an toàn giao thông trong lễ hội, địa phương đã xây dựng kế hoạch, phối hợp với Công an huyện nhằm làm tốt công tác bảo vệ an ninh trật tự. Địa phương cũng chỉ đạo hạn chế tối đa các hoạt động mê tín dị đoan, các loại hình trò chơi, kinh doanh núp bóng cờ bạc. Tình trạng ăn xin, hành khất cũng sẽ được kiểm soát chặt chẽ, sẵn sàng các phương án xử lý các tình huống đột xuất có thể xảy ra. Ông Bùi Xuân Phương (tỉnh Hải Dương) Nhiều năm liên tục tôi và gia đình về tham dự lễ hội đền Tiên La. So với trước đây, đền ngày càng được mở rộng, xây dựng khang trang, uy nghi, đẹp đẽ. Các nghi thức, hoạt động văn hóa như chọi gà, đấu vật, múa rồng, biểu diễn chèo được tổ chức quy mô, hấp dẫn du khách. Công tác vệ sinh môi trường, an ninh trật tự được bảo đảm nên chúng tôi rất yên tâm, phấn khởi khi về với lễ hội để tưởng nhớ người nữ anh hùng dân tộc.

Nguyễn Thanh Tuyền 

(Chủ tịch UBND huyện Hưng Hà)