Trồng rau cần nước là "nghề" truyền thống của gia đình ông Nguyễn Văn Lãng từ nhiều đời nay. Năm nay đã ngót 70 tuổi nhưng ông bà Lãng và gia đình các con cháu vẫn duy trì trồng rau cần dịp cuối năm, trong đó nhiều nhất là gia đình người con gái Nguyễn Thị Vui. Dẫn chúng tôi ra thăm mấy khu ao trồng rau cần, chị Vui cho biết, chị gắn bó với nghề trồng rau cần từ thời còn con gái, đến nay đã hơn 20 năm. Trước kia gia đình chị chỉ trồng 1 - 2 sào. Năm 2006, vợ chồng chị thuê 1 mẫu ao của xã để cấy lúa, thấy hiệu quả kinh tế thấp anh chị quyết định chuyển sang trồng rau cần trên toàn bộ diện tích. Bắt đầu từ tháng 8 âm lịch năm trước đến tháng 2 năm sau, gia đình chị trồng được hai lứa rau cần. Mỗi năm năng suất, giá cả khác nhau nhưng trung bình rau cần cho thu nhập 10 triệu đồng/sào/lứa, thời điểm giá cao đạt 15 triệu đồng/sào/lứa. Với 1 mẫu ao trồng rau cần, sau khi trừ chi phí gia đình chị Vui thu về từ 100 - 200 triệu đồng mỗi vụ, hiệu quả gấp nhiều lần cấy lúa, nuôi cá.

Theo ông Đồng Văn Duy, một chủ hộ có kinh nghiệm trồng rau cần trong thôn, rau cần rất dễ trồng, dễ chăm sóc, chi phí đầu tư chỉ cần vài ki-lô-gam phân NPK/sào/vụ, đặc biệt cây rau cần hầu như không có sâu bệnh nên nông dân không phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình chăm sóc. Tuy nhiên, rau cần đòi hỏi nhiều công chăm sóc, nhất là việc "theo nước", tức là rau cần lớn đến đâu thì hàng ngày phải bơm tát nước vào ao đến đó, mà nước phải là nước trong, sạch rau mới trắng nõn. Một trong những khâu làm người trồng nhanh nản nhất chính là thu hoạch rau. Về mùa đông, nhiệt độ xuống thấp nhưng nông dân vẫn phải dầm mình cả ngày dưới nước để nhổ, rửa rễ rau cần. Mà thông thường trời rét, rau cần được giá nên bà con tập trung thu hoạch những ngày rét nhiều hơn. Công việc này đòi hỏi sự tỷ mỷ, kiên nhẫn, chịu khó, không phải ai cũng duy trì được.

Lục lại trí nhớ, ông Phan Tiến Lai, Trưởng thôn Thụy Bình chia sẻ: Không rõ từ bao giờ, chỉ biết từ thời đất nước còn chiến tranh thôn Thụy Bình đã có nghề trồng rau cần. Trước kia, thôn không có nghề phụ, chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, dịp cuối năm hầu như hộ nào cũng trồng rau cần, nhà nhiều thì một vài sào để bán kiếm chút ít tiền tiêu tết, nhà ít thì trồng mươi, mười lăm mét vuông để dành làm thực phẩm ngày tết hoặc biếu họ hàng. Chạy một vòng quanh làng, ao nào cũng có rau cần xanh mướt. Rau cần Thụy Bình nổi tiếng thơm, giòn, sạch sẽ. Nhiều năm, những ngày giáp tết, trời rét căm căm nhưng không khí rửa cần ở các ao trong làng nhộn nhịp, hồ hởi hơn cả ngày tết. Khoảng hơn chục năm trở lại đây, các công ty, xí nghiệp đã thu hút hầu hết lao động trẻ trong thôn, nhiều gia đình có kinh tế khá hơn đã ngại theo cái nghề vất vả, cực khổ này, vì vậy nghề trồng rau cần dần mai một, diện tích trồng cần cũng giảm đáng kể. Số hộ trồng rau cần hiện nay chỉ còn khoảng mươi hộ như gia đình ông Lãng, chị Vui, ông Duy, ông Thịnh, chị Huế, ông Thuyến, bà Hồi... Hiện nay, người trồng rau cần đỡ vất vả hơn nhờ có máy bơm nước thay cho tát nước thủ công bằng gàu sòng như trước, tuy nhiên, các công đoạn chăm sóc, thu hoạch, rửa cần thì vẫn đòi hỏi sự cần mẫn, chịu khó của bà con. Thuận lợi nhất là những năm gần đây, rau cần Thụy Bình trở thành loại rau đặc sản bởi nó được trồng nước sạch, không có thuốc bảo vệ thực vật, nhờ đó rau cũng được giá hơn so với trước và hơn nhiều loại rau khác. Bà Nguyễn Thị Hồi cho biết: Trồng rau cần vất vả nhưng là nghề truyền thống nên tôi vẫn cố gắng duy trì trồng 1/2 sào. Tuy vất vả nhưng bù lại hiệu quả kinh tế cao. Với 1/2 sào rau cần, có năm được giá tôi thu được 10 triệu đồng/lứa, thông thường 5 - 7 triệu đồng/lứa, giúp gia đình có thêm nguồn thu nhập trang trải dịp tết. Hiện bà đang cấy lứa rau cần mới phục vụ thị trường tết Nguyên đán Đinh Dậu.

Trung bình nông dân Thụy Bình thu về 10 triệu đồng/sào/lứa rau cần. Quay vòng hai lứa, một vụ đông rau cần cho hiệu quả kinh tế 20 triệu đồng/sào, gấp hàng chục lần cây lúa và nhiều cây trồng vụ đông khác. Nguồn thu này là thành quả xứng đáng mà rau cần "trả công" cho những người nông dân chịu thương, chịu khó, gắn bó với cây trồng truyền thống của địa phương.

Quỳnh Lưu