Nghề mây tre đan từ lâu đã mang lại việc làm, thu nhập cho nhiều gia đình ở xã Phúc Thành (Vũ Thư). Tuy nhiên, hiện nay, các sản phẩm bằng nhựa đang dần chiếm lĩnh thị trường nên việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống là bài toán khó mà địa phương đang gặp. Mặc dù số người làm nghề không còn nhiều nhưng nơi đây vẫn giữ được nghề truyền thống bởi vẫn còn những nông dân mang cả tâm huyết giữ nghề.

Bên chiếc rổ mới vừa lên khung, đôi tay ông Nguyễn Văn Kim ở thôn Phúc Trung Nam thoăn thoắt thao tác, chẳng khác gì một nghệ nhân. Khi nhắc đến nghề mây tre đan, ông hồ hởi nói về cái thời cả làng quanh năm rộn ràng vui như hội. Thế nhưng bây giờ, dù gia đình có 6 người nhưng chỉ có hai vợ chồng ông gắn bó với mây, với tre. “Mấy đứa trẻ đi làm công ty, hai vợ chồng tôi ở nhà tranh thủ vừa làm việc đồng áng vừa đan. Thu nhập dù chỉ từ 30.000 - 40.000 đồng/ngày nhưng quen rồi, nghề cha ông để lại không bỏ được. Tuổi đời năm nay 68 còn tuổi nghề cũng ngót 50” - ông Kim tâm sự.

Nghề mây tre đan ở Phúc Thành không rõ có từ bao giờ, chỉ biết người dân nơi đây ai cũng biết làm nghề. Các cụ cao niên trong làng cho biết, thời hoàng kim, đan lát mang lại 50% thu nhập nên không chỉ người dân trong xã say mê với nghề mà rất nhiều người ở các xã lân cận cũng tìm đến vừa học vừa hành nghề. Vậy mà 5 năm trở lại đây, đến khách mua lẻ cũng giảm đáng kể nên người dân chủ yếu mang đi bán ở các chợ lân cận hoặc đôi khi thương lái ở Ðông Hưng, Nam Ðịnh đến lấy hàng. Ngày mùa như hiện nay giá của một chiếc thúng là 40.000 đồng, còn ngày thường 30.000 đồng. Trong khi đó, nếu làm miệt mài một ngày cũng chỉ đan được 3 chiếc, trừ vốn nguyên liệu, thu nhập 60.000 đồng. Vất vả, thu nhập thấp cộng với thị trường bị thu hẹp dẫn đến tình trạng thế hệ trẻ không mặn mà với nghề. Nhưng những người cao tuổi như bà Trương Thị Nở ở thôn Phúc Trung Bắc thì đó lại là niềm vui và tạo thêm thu nhập cho gia đình. Bà Nở chia sẻ: Ðôi lúc đan nhiều cũng đau chân đau tay lắm nhưng 1 - 2 ngày không đan lại thấy nhớ. Tuy thu nhập thấp nhưng nhẹ nhàng, phù hợp với những người có tuổi. Tôi cố gắng gắn bó với nghề đến khi nào không làm được nữa thì thôi.

Ở Phúc Thành hiện còn khoảng 300 hộ với 500 nhân khẩu làm nghề mây tre đan nhưng phần lớn là người cao tuổi. Câu chuyện giữ nghề, phát triển nghề không chỉ là nỗi trăn trở của cấp ủy, chính quyền địa phương mà của cả những người sinh ra và gắn bó với nghề như ông Nguyễn Quang Nữu. 68 tuổi, đôi mắt không còn tinh anh nhưng ngày ngày ông vẫn kiên trì, khéo léo đan từng chiếc rổ, chiếc rá. Và có lẽ chỉ có những người cả đời gắn bó với đan lát mới có thể nhớ tỷ mỷ đến từng chi tiết để làm ra một sản phẩm. Ông Nữu cho biết: Ðầu tiên phải chọn mây, tre có gióng đều, có tuổi khoảng 5 năm để khi chẻ nan không bị sơ và không bị mọt ăn về sau. Sau đó, mây và tre được chẻ thành các nan mỏng, vì thân cây mây là thân tròn, phía bên trong lại có lõi nên chẻ không khéo sợi nan có độ dày mỏng không đồng đều. Người làm phải bảo vệ ngón tay cẩn thận vì các cạnh của nan rất sắc. Công đoạn đan và lát là lâu nhất, riêng về đan thúng thì quan trọng nhất là việc cải góc, cải phải vuông thì thúng mới đẹp nếu không sẽ méo, không có ai mua. Trước đây, bà con phải tự hun khói cho sản phẩm có màu vàng, nhưng bây giờ thương lái đến mua rồi về hun sau.

Mặc dù xã đã có nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích nhân dân giữ gìn, phát triển nghề truyền thống song với cơ chế thị trường hiện nay người dân sống bằng nghề đã khó chứ chưa nói đến việc giữ gìn, phát triển nghề. “Ðể thế hệ trẻ gắn bó với nghề mây tre đan thực sự rất khó vì thu nhập không cao, chỉ khoảng 1 - 1,2 triệu đồng/người/tháng. Xã đã có nhiều giải pháp giữ gìn, phát triển nghề nhưng kết quả vẫn chưa đạt như mong muốn. Bằng mọi cách, chúng tôi sẽ cố gắng giữ gìn nghề mây tre đan vì đây là đặc thù của xã, của huyện. Trước mắt, tạo điều kiện cho các bến bãi vận chuyển, mua tre tập kết để người dân tiếp cận nguyên liệu thuận lợi, giá cả phù hợp nhất” - ông Nguyễn Văn Bình, Chủ tịch UBND xã cho biết.

Chủ yếu làm ra những sản phẩm phục vụ nông nghiệp nhưng hiện nay thói quen sử dụng các sản phẩm làm từ nhựa, inox, bao dứa có độ bền cao hơn, mẫu mã đa dạng hơn nên nghề mây tre đan ở Phúc Thành ngày càng mai một. May mắn thay, vẫn còn các cụ cao niên say mê bảo tồn nghề truyền thống như giữ gìn một ký ức đẹp. Bởi vậy, trên những nẻo đường quê, thỉnh thoảng ta lại bắt gặp chiếc xe đạp chở “ký ức” với tiếng rao vang vọng, nghe thật bồi hồi.

Tiên Dung

(Ðài TTTH Vũ Thư)