Phóng viên: Là cơ quan quản lý nhà nước về KH và CN, khi biết thông tin ông Bùi Khắc Kiên xây lò đốt rác thải để sản xuất điện, Sở KH và CN có động thái gì, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Lịch: Nắm được thông tin ông Bùi Khắc Kiên tự nghiên cứu, đầu tư kinh phí xây dựng mô hình lò đốt rác thải để sản xuất điện tại chợ Sặt (xã Thái Giang, Thái Thụy), với chức năng là cơ quan quản lý nhà nước về KH và CN, Sở rất quan tâm. Ngày 29/6/2011, Sở KH và CN đã phối hợp với Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật Thái Bình tiến hành khảo sát và đo kiểm các chỉ tiêu về chất lượng điện của mô hình nói trên.

Kết quả khảo sát thực tế cho thấy: Khi vận hành, lò đốt rác của ông Kiên đã phát tán khí thải và tro bụi gây ô nhiễm về khí, bụi; nồi hơi do ông Kiên tự tạo chưa được kiểm định về chất lượng, các hệ thống dẫn khí không bảo đảm về an toàn, điện phát mỗi lần kéo dài từ 2,4 đến 5 phút, điện áp máy phát dao động và có tần số không ổn định, bóng đèn không phát sáng mà chỉ đỏ dây tóc. Căn cứ kết quả khảo sát, Sở KH và CN đã khuyến nghị ông Kiên không nên xây dựng và thử nghiệm mô hình tại khu đông dân cư vì mô hình của ông không bảo đảm an toàn, gây ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, việc ông sử dụng nồi hơi tự chế tạo, chưa được kiểm định chất lượng và bản thân ông không được trang bị kiến thức về sử dụng, vận hành nồi hơi là rất nguy hiểm, có thể gây mất an toàn cho chính ông và những người xung quanh khi nồi hơi bị nổ.

Phóng viên: Diễn biến sự việc sau đó thế nào, Sở KH và CN có tiếp tục quan tâm?
Ông Nguyễn Văn Lịch: Mặc dù Sở KH và CN đã khuyến cáo song ông Kiên vẫn tiếp tục thử nghiệm mô hình tại chợ Sặt, đồng thời ông đã cung cấp thông tin cho một số phương tiện thông tin đại chúng là mô hình lò đốt rác thải để sản xuất điện của ông có thể cung cấp điện cho 20 hộ gia đình sử dụng. Nhằm bảo đảm tính khách quan, trung thực trong việc đánh giá mô hình lò đốt rác thải để sản xuất điện của ông Kiên, ngày 24/8/2011, Sở KH và CN chủ trì, phối hợp với các ngành: Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Thái Thụy tiến hành kiểm tra, khảo sát, đánh giá thực tế. Kết quả cho thấy: Lò đốt rác do ông Kiên tự xây thủ công, không có bản thiết kế, không có phương án xử lý ô nhiễm môi trường. Rác thải bị đốt cháy ở nhiệt độ cao bằng cách tăng cường cấp khí Ôxy cho lò đốt bởi quạt gió công suất lớn. Quan sát bằng mắt thường thấy bụi, khói đã phát tán gây ô nhiễm môi trường. Nồi hơi do ông tự sản xuất, hệ thống ống dẫn hơi và áp lực ông tự thiết kế và hàn nối, chưa được kiểm định về chất lượng và chưa có chứng nhận về an toàn. Về thiết bị sinh điện: Tuabin phát điện là loại chuyên dùng, mua ở ngoài thị trường, hoạt động cơ học sinh điện theo cơ chế quay momen ở tốc độ phù hợp. Tuy nhiên việc không điều chỉnh được áp lực đầu ra khiến cho điện áp phát ra không ổn định, các chỉ tiêu đều không đạt tiêu chuẩn quy định về chất lượng điện.

Đoàn đánh giá cao và hoan nghênh tinh thần say mê tìm tòi, sáng tạo trong việc nghiên cứu xử lý ô nhiễm môi trường và tận dụng nhiệt để sản xuất điện của ông Bùi Khắc Kiên. Tuy nhiên, mô hình của ông Kiên không bảo đảm an toàn và chưa có sự tính toán về mặt kỹ thuật cũng như hiệu quả. Đoàn đề nghị chính quyền địa phương, các ngành chức năng có liên quan và ông Bùi Khắc Kiên không nên tiếp tục triển khai mô hình ở khu đông dân cư. Đoàn cũng khuyến nghị ông Kiên không nên tiếp tục thử nghiệm mô hình theo hướng “sản xuất điện” nữa mà chỉ dừng ở mức nghiên cứu, thử nghiệm lò đốt rác thải thông thường không dẫn đến sự hình thành các khí thải độc hại. Đồng thời, Sở KH và CN sẽ tạo điều kiện để ông Kiên tiếp cận và tranh thủ sự giúp đỡ của các nhà khoa học để nghiên cứu và thử nghiệm ở khu vực xa khu dân cư.

Phóng viên: Vậy Sở KH và CN đã tạo điều kiện cho ông Bùi Khắc Kiên như thế nào?
Ông Nguyễn Văn Lịch: Sở KH và CN đã giới thiệu ông Bùi Khắc Kiên làm hồ sơ đăng ký tham gia Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh Thái Bình. Sở cũng đã hướng dẫn ông Kiên về điều kiện và thủ tục đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; đồng thời báo cáo Bộ KH và CN, UBND tỉnh về kết quả kiểm tra, khảo sát mô hình của ông Bùi Khắc Kiên.

Khi ông Kiên triển khai xây dựng mô hình thứ hai sản xuất điện từ rác thải tại khuôn viên của gia đình (mô hình trước làm tại chợ), mô hình này về nguyên lý cơ bản vẫn như cũ nhưng đã được cải tiến như nồi hơi tự chế trước đây thay bằng nồi hơi mua của Công ty cổ phần Nồi hơi và thiết bị áp lực Đông Anh, có đăng kiểm về an toàn. Phần thu nhiệt hồi lưu sấy rác trước khi đốt bảo ôn bằng lớp cách nhiệt bên ngoài bằng sợi bông thủy tinh và lớp tôn lợp mái nhà. Bản thân ông Kiên và cộng sự chưa được trang bị kiến thức cần thiết về vận hành nồi hơi an toàn; mô hình của ông Kiên vẫn chưa bảo đảm an toàn, việc cháy nổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Theo đề nghị của Sở KH và CN, ngày 3/5/2012 Bộ KH và CN chủ trì, phối hợp với Ban Khoa giáo - Đài Truyền hình Việt Nam tiến hành khảo sát mô hình thứ hai để tiếp tục có căn cứ hỗ trợ ông Kiên. Tuy nhiên, tại thời điểm kiểm tra, do có sự trục trặc về kỹ thuật nên mô hình của ông Kiên không vận hành được. Vì thế, việc khảo sát chỉ dừng ở mức độ cảm quan. Tiếp đó, ngày 26/7/2012, Bộ KH và CN đã tổ chức đoàn công tác gồm các chuyên gia của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Cục An toàn lao động (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng (khu vực I) tổ chức khảo sát, đánh giá mô hình thứ hai.

Phóng viên: Đoàn công tác của Bộ KH và CN đánh giá thế nào về mô hình lò đốt rác thải để sản xuất điện của ông Kiên, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Lịch: Sau khi khảo sát, các chuyên gia có ý kiến: Hệ thống sản xuất điện tại thời điểm khảo sát do trục trặc không vận hành được. Nguyên lý sản xuất điện cơ bản vẫn là nhiệt năng - cơ năng - điện năng, nguyên lý này đã được ứng dụng phổ biến, không có tính mới. Với mô hình của ông Bùi Khắc Kiên thiết kế và lắp đặt không thể tạo ra được dòng điện ổn định, sự phát điện chỉ mang tính thí nghiệm không có giá trị sử dụng.

Các chuyên gia kiến nghị tác giả không nên tiếp tục triển khai mô hình theo hướng "sản xuất điện". Lò đốt rác thực tế có một số ưu điểm kỹ thuật có thể ứng dụng trong xử lý rác thải sinh hoạt, tuy nhiên để có thể ứng dụng hiệu quả trong thực tiễn thì mô hình cần phải được nghiên cứu, thiết kế, tính toán, tuân thủ các quy định về môi trường. Lò đốt rác chỉ nên được sử dụng để đốt rác thải thông thường không dẫn đến sự hình thành các khí thải độc hại.

Phóng viên: Từ sự việc trên, quan điểm của Sở KH và CN như thế nào?
Ông Nguyễn Văn Lịch: Sở KH và CN nghệ rất hoan nghênh tinh thần say mê tìm tòi, nghiên cứu, sáng tạo của ông Bùi Khắc Kiên và quan tâm đánh giá đúng thực trạng để có thể có cơ sở hỗ trợ ông. Sở chưa bao giờ tuyên bố hoặc ra quyết định cấm ông Bùi Khắc Kiên nghiên cứu, thử nghiệm mô hình “sản xuất điện từ rác thải” mà còn tổ chức các đoàn kiểm tra, khảo sát, kịp thời đưa ra khuyến nghị đối với ông Kiên và báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo của Bộ KH và CN, UBND tỉnh. Chính từ khuyến nghị của Sở KH và CN mà ông Bùi Khắc Kiên đã dừng việc sử dụng nồi hơi do ông tự sản xuất, tránh dẫn đến việc mất an toàn khi nồi hơi tự chế bị nổ và sự cố khác có thể xảy ra. Nếu ông Bùi Khắc Kiên được các tổ chức KH và CN và các nhà khoa học cộng tác, giúp đỡ nghiên cứu, thử nghiệm mô hình, khi có ý kiến đánh giá và đề xuất của cơ quan chuyên môn có thẩm quyền, Sở KH và CN sẽ xem xét báo cáo Bộ KH và CN, UBND tỉnh hỗ trợ ông Bùi Khắc Kiên theo đúng quy định hiện hành của Nhà nước.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!

Hà Dung
(Thực hiện)