Thấm thía nỗi cơ cực của đời bà, đời mẹ và đời mình trong công việc của nhà nông, ông quyết tìm cách giải phóng sức lao động cho người nông dân. Hàng trăm lần bắt tay vào công việc, cũng ngần ấy lần thất bại, nhưng ông vẫn không từ bỏ ước vọng của mình. Thành công khi chiếc máy cấy “Made in Trần Đại Nghĩa” của ông ra đời đã góp phần làm thay đổi quy mô sản xuất ngành nông nghiệp. Quan trọng hơn, ông vui sướng vì đã giúp được người nông dân bớt vất vả, tăng thu nhập và như thế mình đã sống có ý nghĩa. Ông là Trần Đại Nghĩa, xã Đông Hoàng, huyện Tiền Hải (Thái Bình).

Ông Nghĩa luôn tìm tòi học hỏi, tự rút kinh nghiệm và không ngừng sáng tạo để cho ra những sản phẩm máy cấy tốt hơn phục vụ nông dân.

Đau đáu một nỗi niềm

Sinh ra ở vùng cửa biển Tiền Hải, tuổi thơ của Trần Đại Nghĩa đã chứng kiến cảnh bà rồi mẹ mình phải còng lưng, sưng mặt, lở chân, loét tay mỗi lần bước vào vụ cấy. Rồi nắng bỏng lưng khi phải phơi mình trên đồng mùa hạ, tê buốt chân tay lúc xuống đồng cấy vụ đông xuân. Cảnh tượng ấy cứ lặp đi lặp lại, ám ảnh và gieo vào đầu anh câu hỏi: có cách nào để người nông dân rũ bỏ được cái cơ cực đó?

Học cấp 3 xong, Nghĩa quyết định đi học nghề sửa chữa điện tử nhằm mong ly nông mà không ly hương. Song vào thời đó, radio, ti vi, đầu đĩa là thứ xa xỉ ở vùng nông thôn nghèo nên anh không có đất để dụng võ. 8 năm vật lộn với 5 sào ruộng mà cái nghèo, cái khổ vẫn đeo bám. Ước mơ có máy để cấy thay người càng nung nấu, thôi thúc nhưng anh không biết phải bắt đầu từ đâu.

Năm 2000, anh xuất ngoại với mơ ước thoát nghèo và tìm tòi, học hỏi văn minh khoa học. Sang Hàn Quốc làm việc, nhờ có kiến thức về điện tử, anh tự sửa chữa được một số máy móc của công ty khi bị hỏng nên được ban lãnh đạo công ty quý trọng và trả mức thu nhập hậu hĩnh 1.700 USD/tháng. 

Với người khác có thể sẽ chuyên tâm với vị trí của một công nhân bởi thu nhập cao, nhưng với anh Nghĩa lại khác. Cứ có thời gian rảnh rỗi, anh lại lang thang vào vùng nông thôn miền Trung Hàn Quốc để xem nông dân nơi đây họ sản xuất như nào. 

Máy cấy của ông Nghĩa gọn, nhẹ giúp nông dân dễ vận chuyển và vận hành.

Và trong một lần như thế, anh bắt gặp chiếc máy cấy đang làm việc trên đồng. Vỡ òa sung sướng, anh nhảy cẫng lên và lao xuống ruộng xin bà con cho cấy thử. Không chỉ tận tay sử dụng một sản phẩm của nước tư bản có công nghệ hiện đại, anh còn tìm mọi cách quan sát, ghi nhớ chi tiết kết cấu, nguyên lý hoạt động của chiếc máy cấy để ghi chép, vẽ lại khi trở về nơi ở trọ.

Sau 4 năm 8 tháng ở xứ người, ngoài khoản tiền tiết kiệm được, anh Nghĩa mang về nước mấy thùng caton chứa đầy những mẩu giấy chằng chịt hình vẽ, mà theo anh đó là “bảo vật” cuộc đời để khởi nghiệp.

Khởi nghiệp từ “0.4”

Chúng tôi tới thăm cơ sở sản xuất máy cấy của anh Trần Đại Nghĩa đúng lúc bà con nông dân các địa phương bước vào vụ cấy lúa mùa năm 2019. Cuộc trò chuyện thường xuyên bị ngắt quãng bởi những cuộc điện thoại từ mọi miền đất nước gọi về nhờ anh tư vấn sử dụng, sửa chữa và đặt hàng mua máy cấy. 

Điều khiến anh mừng không phải là doanh số bán hàng, lợi nhuận thu về mà ở mỗi chiếc máy xuất xưởng là có thêm nhiều nông dân không phải còng lưng cấy hái. Anh Nghĩa chia sẻ: Có được như ngày hôm nay là cả một chặng đường dài đầy gian truân.

Sản phẩm máy cấy của ông Nghĩa được nông dân lựa chọn vì phù hợp với điều kiện kinh tế của bà con.

Thời điểm năm 2005, anh được người dân trong xã gọi là đại gia vì đi nước ngoài về mua được xe ô tô hạng sang, thường xuyên xuôi Bắc, ngược Nam. Rồi chẳng bao lâu, người thì gọi anh là kẻ hâm, người lại đồn đoán anh bị vỡ nợ vì chơi bời trác táng nên phải bán ô tô về cuốc ruộng. 

Giãi bày về câu chuyện này, anh Nghĩa trần tình: Đúng là mình từng đi ô tô loại đắt tiền rong ruổi khắp nơi nhưng không phải đi chơi mà vừa chạy dịch vụ chở khách vừa đi quan sát, nghiên cứu chất đất, địa hình, quy mô đồng ruộng của bà con nông dân. Điều này quyết định đến việc nghiên cứu, chế tạo máy cấy. Còn chuyện bán ô tô về cuốc ruộng chính là việc tập trung vốn liếng để bắt tay vào sản xuất máy cấy.

Quá trình chế tạo máy cấy của anh Nghĩa cũng thật công phu. Thị trường không có phụ tùng chuyên dụng, anh phải lần mò đến rất nhiều cửa hàng, tiệm sửa chữa ô tô, xe máy thậm chí đến cả những điểm thu mua phế liệu để tìm mua những thứ mình cần. 

Kiến thức chuyên môn về đồ họa, cơ khí, động cơ là con số không nên anh gặp rất nhiều khó khăn. Đưa chúng tôi vào “đại bản doanh” nơi ngày đầu chế tạo máy cấy, chỉ vào hàng chục chiếc máy cấy chất cao ngang mặt người anh Nghĩa đùa vui: Chứng tích thất bại của những tháng, năm đầu khởi nghiệp đấy nhà báo ạ!

Mỗi lần thất bại, anh Nghĩa lại một mình lang thang trên cánh đồng, chằm chằm nhìn vào những thửa ruộng. Chẳng cứ người ngoài, ngay như vợ, con anh đôi khi cũng thầm nghĩ hay là anh bị thần kinh. 

Anh Nghĩa chia sẻ: Cứ nhìn vào đồng ruộng, hình ảnh khổ cực của người nông dân lại choán ngập trong đầu lại càng thôi thúc mình phải nỗ lực tìm tòi nghiên cứu, khắc phục những sai sót kỹ thuật, sớm cho ra đời chiếc máy cấy. Tôi nhớ Bác Hồ kính yêu đã từng dạy: " Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình...".

Tháng 4/2014 chiếc máy cấy thực thụ đầu tiên đã xuất xưởng sau khi thử nghiệm thành công cấy trên mặt lòng sông đã tát cạn và chính thửa ruộng của mình.

Đến Nghĩa của 4.0

Hiện nay, anh Nghĩa sản xuất 3 loại máy cấy: máy cấy giật tay, máy cấy động cơ điện và áy cấy động cơ xăng với hơn 30 mẫu máy khác nhau. Máy cấy giật tay có tổng trọng lượng từ 24 – 35kg/máy, đạt công suất cấy 500 – 700m2/giờ; máy cấy động cơ có tổng trọng lượng từ 35 – 60kg/máy, đạt công suất cấy từ 1.000 – 1.500m2/giờ. 

Thị trường giờ đã tràn ngập các loại máy cấy nhập khẩu, nhưng máy cấy của Trần Đại Nghĩa vẫn là sự lựa chọn đầu tiên của nhiều nông dân trong cả nước. 

Sự khác biệt chính là máy cấy của anh có nhiều ưu điểm: phù hợp với trình độ, sức khỏe, tập quán sản xuất của bà con, địa hình đồng ruộng của các vùng, miền; dễ bảo dưỡng, sửa chữa mà không tốn kém chi phí; máy sử dụng điện không gây ô nhiễm môi trường. 

Với những ưu điểm đó, sản phẩm máy cấy của anh Nghĩa không chỉ được nông dân trong nước tin dùng mà còn chinh phục được nông dân các nước: Philippines, Thái Lan, Lào, Ấn Độ, Bangladesh…

Nhiều đoàn cán bộ, nông dân trong và ngoài tỉnh đã đến tham quan mô hình cấy máy của ông Nghĩa. Trong ảnh: Đồng chí Đặng Trọng Thăng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đến tham quan mô hình.

Để giúp nông dân phát huy hiệu quả máy cấy, anh Nghĩa còn làm video clip hướng dẫn kỹ thuật sử dụng máy và kỹ thuật gieo mạ cấy máy đăng trên Youtube. Thay vì gieo mạ bằng giá thể đất như các máy trên thị trường đòi hỏi kỹ thuật cao và tốn kém chi phí, anh Nghĩa hướng dẫn bà con gieo mạ trên giá thể bùn vốn rất quen thuộc với bà con nông dân. 

Bùn có nhiều dinh dưỡng nuôi mạ nên bà con giảm chi phí phân bón chăm sóc. Để tấm mạ cấy máy có tính liên kết cao thuận tiện vận chuyển và đáp ứng yêu cầu máy cấy, anh Nghĩa nghĩ ra cách trộn trấu lẫn vào bùn với tỷ lệ thích hợp tránh tình trạng nứt, gãy tấm mạ.

Chưa hài lòng với những gì mình đạt được, anh Nghĩa tiếp tục nghiên cứu, cải tiến, chế tạo ra loại bình nén khí phun thuốc bảo vệ thực vật và tích hợp tính năng bón phân chạy bằng động cơ điện một chiều đạt công suất 5 phút/1 sào ruộng. Nhờ sản phẩm mới này, nông dân đỡ vất vả và năng suất lao động tăng lên gấp 4 lần so với việc phun thuốc và bón phân thủ công. 

Nhận thấy xu hướng sản xuất quy mô lớn đang phát triển và để giúp các trang trại chăm sóc, phòng bệnh cho cây ăn trái thuận lợi, anh Nghĩa đang nghiên cứu chế tạo loại máy bay không người lái phun thuốc bảo vệ thực vật và vãi phân bón dạng hạt.

Khi được hỏi về nỗi lo hàng nhái cạnh tranh và làm mất uy tín, anh Nghĩa thản nhiên trả lời: Về điều này, tôi tin chắc không một tổ chức, cá nhân nào có thể cạnh tranh được. Ngoài đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ cho thiết kế, sản phẩm thì cứ 3 – 6 tháng, tôi lại cải tiến cho ra một phiên bản máy cấy mới có tính năng tiện lợi hơn, cấu tạo tiên tiến hơn. 

Video: tran_dai_nghia.mp4

Cách làm này tôi học được từ chính nhà sản xuất điện thoại di động của Hàn Quốc trong việc chống ăn cắp bản quyền và hướng tới phục vụ người sử dụng ngày càng tốt hơn.

Bán xe ô tô về làm ruộng, bây giờ anh lại mua được ô tô. Anh Nghĩa mua xe không phải để thể hiện mà nhằm có điều kiện đi đến các vùng, miền lắng nghe phản hồi của nông dân và nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của họ. Từ đó trở về tiếp tục cải tiến, nâng cấp cho sản phẩm của mình đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bà con nông dân. 

Nhờ cái tâm, cái tài của mình mà cột mốc doanh thu gần 10 tỷ đồng/năm hiện nay đang được anh Nghĩa “xô đổ” để phấn đấu cán đích 50 tỷ đồng/năm trong thời gian tới.

Ông Lê Hồng Sơn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sản phẩm máy cấy và một số sản phẩm khác của ông Trần Đại Nghĩa là kết tinh của cái tâm và chứa nhiều hàm lượng khoa học kỹ thuật hiện đại. Qua kiểm tra, đánh giá sản phẩm máy cấy, chúng tôi đánh giá cao trình độ, sức sáng tạo của ông Nghĩa và khả năng thích ứng, phù hợp của máy cấy với thực tiễn điều kiện sản xuất nông nghiệp của nông dân trong giai đoạn hiện nay. Dự kiến, sản phẩm máy cấy lúa 6 hàng của ông Nghĩa sẽ đạt giải nhất hội thi sáng tạo tại tỉnh Thái Bình trong lĩnh vực cơ khí năm 2019. Ông Lê Mạnh Cường, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Ông Nghĩa là một nông dân xuất sắc của tỉnh, có nghị lực vượt khó và có sức sáng tạo không ngừng. Những sản phẩm máy cấy là tâm huyết của cá nhân nhưng đã mang lại lợi ích to lớn cho nhiều nông dân và sự phát triển của ngành Nông nghiệp trong thời kỳ mới. Ông Nghĩa thực sự xứng đáng là nhà khoa học của nông dân Việt Nam. Ông Nguyễn Công Trình, xã Đông Cơ (Tiền Hải) Trong điều kiện bờ thửa nhỏ, máy cấy của ông Nghĩa gọn, nhẹ nên rất dễ vận chuyển ra đồng. Năng suất cấy gấp 60 lần so với cấy thủ công nên gia đình tôi mạnh dạn thuê mượn ruộng của các bà con không có điều kiện canh tác để cấy lúa, mỗi năm thu lãi gần 100 triệu đồng mà làm việc không quá vất vả. Vào mỗi mùa vụ, tôi còn làm dịch vụ cấy thuê cho bà con trong vùng cũng cho thu nhập thêm 30 triệu đồng/vụ.

PHAN LỢI - KHẮC DUẨN

(Tác phẩm dự thi viết về đề tài người Thái Bình - đất Thái Bình)