Câu ca đó chẳng biết có tự bao giờ nhưng khi đọc lên thì ai cũng hiểu rằng đồng chiêm là xứ sở của cua rốc, ốc nhồi cùng các món ăn được chế biến từ các thực phẩm đó. Sau nhiều năm xa quê nay trở về muốn ăn bát bún ốc, bát canh cua đồng không chỉ để làm sống lại “một thời để nhớ” mà thật sự nó là những món ăn khoái khẩu, nhẹ nhàng phù hợp với tuổi tác và có lợi cho sức khỏe thì giờ đã trở thành món đặc sản rồi.

Đồng chiêm nơi ruộng trũng với nhiều ao, đầm cùng những con ngòi nhỏ mùa mưa nước lênh láng cua rốc, ốc nhồi nhan nhản, ruộng đồng, hồ ao, thùng đấu chỗ nào cũng có. Tháng sáu trên các tấm ruộng đã gặt sau mỗi trận mưa ốc nhồi nhiều vô kể, còn ở các tấm ruộng đang bừa hoặc đã cấy khi trời nắng to nước nóng cua rốc bò lên cả bờ chui vào các bụi cỏ hoặc bu trên các ngọn lúa mới cấy, người đi làm đồng bắt được cả giỏ. Mùa hè cua rốc, ốc nhồi là nguồn thực phẩm chính trong bữa ăn hàng ngày của các gia đình. Người đồng chiêm đi xa mỗi khi nhớ đến quê nhà không ai là người không nhớ đến bát canh cua rốc, ăn cùng cà muối trong các bữa ăn đạm bạc.

Cua rốc, ốc nhồi với người đồng chiêm như thế đấy, bao đời nay cho dù vật đổi sao dời vẫn tồn tại, sinh sôi song những năm gần đây cua rốc, ốc nhồi ở đồng chiêm cứ ít dần và ngày càng khan hiếm. Muốn ăn bát canh cua rốc hay bát bún ốc nhưng tìm được để chế biến cũng thấy khó, ra chợ hỏi các bà các chị thì được biết một số năm trở lại đây cua rốc, ốc nhồi không có bán thường xuyên và nếu có thì đại đa số là cua rốc nuôi, ăn đâu có ngon như cua rốc tự nhiên sống ở ruộng đồng, ao hồ, thậm chí nhiều người ăn vào còn bị dị ứng.

Tôi đem chuyện cua rốc, ốc nhồi ở quê nay đang có nguy cơ suy kiệt nói chuyện với mấy anh bạn nhà trên thành phố, các anh trầm ngâm hồi lâu rồi bảo: Sự suy giảm mạnh của các loài sinh vật này có lẽ một phần cũng nằm trong sự biến đổi của khí hậu song cái chính vẫn là tại chúng ta cả thôi. Các anh thấy đấy, báo chí liên tục đưa tin về việc các địa phương đua nhau phát triển các cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp song vì lợi nhuận họ đã “lãng quên” việc đầu tư để xử lý nước thải làm cho nguồn nước nhiều con sông bị ô nhiễm nặng nề, cá tôm chết hàng loạt. Nhưng trầm trọng nhất vẫn là trong sản xuất nông nghiệp hiện nay việc dùng các loại phân hữu cơ (phân chuồng, phân xanh, phân bắc...) không được chú trọng mà chủ yếu là dùng các loại các phân hóa học. Rồi việc diệt cỏ và các loại sinh vật có hại ít dùng các loại chế phẩm sinh học và các biện pháp thủ công dưới sự tác động trực tiếp của con người mà quá lạm dụng các loại hóa chất mạnh để rải trên bờ ruộng và cả xuống ruộng trước lúc cấy đã làm cả những loại sinh vật có sức sống dai như đỉa cũng bị hủy diệt, nói gì đến cua rốc, ốc nhồi.

“Thương nhớ đồng quê”, đã đến lúc mọi người chúng ta phải cùng nhau có tiếng nói chung để bảo vệ môi trường sống. Để “hồn quê” với sáo diều vi vu, với tiếng dế, tiếng ếch kêu trong đêm mưa cùng những tô bún ốc, bát canh cua đồng thơm phức còn mãi với thời gian. Và quan trọng hơn nữa là để cháu chắt chúng ta sau này còn có thể nhìn thấy hình hài con cua rốc, con ốc nhồi trong thực tế chứ không chỉ là trong sách vở.

Phạm Xuân Nghiên

Thượng Hiền, Kiến Xương