Ở thập niên 60, 70 thuộc thế kỷ trước, ông Bút Ngữ ( tên thật là Phan Đình Khương, quê xã Hồng Phong, huyện Vũ Thư) công tác tại Báo Thái Bình, rồi Phó Tổng Biên tập báo; cùng tuổi Canh Ngọ với cha tôi là Ủy viên Ban Biên tập Đài truyền thanh tỉnh Thái Bình. Sau này ông chuyển công tác sang làm Phó Ty Văn hóa Thái Bình, rồi Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Thái Bình kiêm Bí thư Đảng đoàn Hội; là đại biểu Quốc hội các khóa III và IV. Ông từng là chiến sỹ bảo vệ Ủy ban Kháng chiến huyện Vũ Tiên, vùng địch hậu Thái Bình; đã được Nhà nước, các bộ, ngành tặng thưởng nhiều Huân, Huy chương và giải thưởng VHNT của các cấp. Mặc dù đã nghỉ hưu hàng chục năm nay, nhưng một số người cùng công tác với nhau thưở ấy vẫn thông tin với nhau về tình hình sức khỏe, gia đình; còn sức khỏe vẫn còn viết và tập thơ này là minh chứng cụ thể.

Đón đọc tập thơ của ông trao tặng, tôi tranh thủ đọc. Sách dày 104 trang, do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành. Bìa in cutse đẹp, tổng số 100 bài và đề tựa, gồm các thể thơ lục bát, song thất lục bát, thơ 5 chữ, thơ 7 chữ, thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, sáng tác thơ theo điệu ca trù.

Điều rất đáng trân trọng là các tác phẩm đều mới được sáng tác từ tháng 12/2018 đến tháng 4/2019, ngoại trừ 3 bài thơ họa bài thơ xướng của Giáo sư Vũ Khiêu xuân 2004 là sáng tác năm 2004 ( có nội dung phù hợp với tập thơ này ).

Đến đây phải có đôi lời phi lộ cùng bạn đọc, bởi tác giả đã bước vào tuổi 90, huy hiệu 60 năm tuổi Đảng, đã từng bị tai biến mạch máu não, song nhờ có đội ngũ y bác sỹ tận tình cứu chữa, lại có đại gia đình tận tình chăm sóc; có bạn bè, đồng nghiệp, thân nhân thăm hỏi, động viên và đặc biệt là sự chịu khó tự luyện tập nên ông đã phục hồi và tiếp tục sự nghiệp sáng tác của mình như thế. Vì sức khỏe và tuổi cao ông không đi xa được, nhưng trên căn phòng nhỏ của mình ông vẫn hàng ngày đọc báo Nhân dân, báo Thái Bình, nghe đài Tiếng nói Việt Nam, xem ti vi để nắm thông tin trong tỉnh, trong nước, quốc tế.

Tập thơ được xuất phát từ phiên họp của Ban chỉ đạo về phòng, chống tham nhũng quốc gia ngày 21/7/2017. Từ lời phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phiên họp; từ thông tin phản ánh trên các đài, báo… ông nghiên cứu, đem tâm lực của mình viết thành các bài thơ trào phúng góp phần đấu tranh chống lại tham nhũng và các tệ nạn xã hội.

Trong bài “ Thơ trào”, tác giả đã phản ánh rõ ý tưởng, hoàn cảnh của mình:

Lụ khụ trời cho ngót chín mươi

Chống nhũng, trừ tham góp với đời

Đêm ít ngủ, dậy ngồi cầm bút

Ngày kém ăn, vẫn muốn nghe đài.

Chuyện tiếu lâm, đọc nhiều câu tếu,

Thơ Tú Xương, học hiểu giọng hài,

Thấy bọn quan tham lần lượt đổ,

Thơ trào ta viết đủ trăm bài.

Thơ trào phúng là thể thơ cổ truyền, từ lâu đã được các thi gia nổi tiếng nước ta dùng để phê phán các thói hư, tật xấu trong xã hội. Noi gương các vị tiền bối, ông viết tập thơ này với đề tài chống tham nhũng và các tệ nạn xã hội. Có một số bài trong tập thơ đã được in trên báo, tạp chí. Một số bài được ông phỏng theo tác phẩm đăng trên báo Nhân dân và một số báo khác phục vụ yêu cầu thưởng thức của bạn đọc.

Bài thơ “ Tặng các cán bộ chống tham nhũng” được in ở phần đầu tập thơ, rất thời sự:

Chống nhũng trừ tham việc khó khăn

Vì nước vì dân thực quyết tâm

Lắng nghe đài báo tìm manh mối

Tin dựa nhân dân dõi mống mầm.

Lửa nóng lò nung cho củi cháy,

Tài cao chí vững chặn mưu ngầm

Tham vặt, tham to thu dọn hết

Đảng cậy Dân tin rất xứng tầm.

Hay trong các cuộc thi tôn vinh các danh hiệu vừa qua, có không ít danh hiệu làm sai lệch nét đẹp văn hóa vốn có của cuộc thi, ông cũng lên tiếng

“…Thi tôn vinh Sắc đẹp, Tài năng.

Nhằm đề cao giá trị nhân văn,

Không phải trò khoe danh, khoe mẽ,

Dễ làm giới trẻ trệch đường băng.”

( Bài: Thi quý ông)

Khi đọc báo, nghe đài, xem tivi, ông thấy lợi ích nhóm của một số đối tượng, ông cũng vạch rõ:

“…Bán chức, mua quyền, mưu mẹo bố,

Giành nhà, giật đất, ngón nghề con…” .

( Bài: Lửa càng cháy càng cao).

Khi trên các mạng đăng nhiều tin thiếu kiểm chứng, thất thiệt, gây thiệt hại cho người sản xuất, cho doanh nghiệp….ông cũng lên tiếng đề nghị các cấp quản lý:

“…Mong các mạng đề cao trách nhiệm,

Đưa nhiều tin người thiện việc hay,

Sàng lọc hết những tin thất thiệt,

Để mạng mình lành mạnh, đông vui”.

( Bài: Xây dựng mạng lành mạnh văn minh).

Việc thi cử gian lận ở Hòa Bình, Sơn La do cha mẹ gây nên, nhưng không tính hết việc tai hại cho thế hệ trẻ, ông bèn cảnh tỉnh:

“…Các em chưa thể nghĩ sâu xa’

Các thầy, các cô, các mẹ cha,

Không thể vì tiền mà sai phạm,

Khiến các em đầu choáng, mắt hoa”.

( Bài: Lỗi tại ai?)

Phê phán về thói chạy chức, chạy quyền, bợ đỡ, ông có bài “ Trò bợ đỡ”:

“ Có ông lãnh đạo ở nơi kia,

Kỷ luật ông mang, dạ tái tê,

Lỗi nặng không còn đeo chức cũ,

Mà sao chức mới lại gần kề…”.

Phê phán về những đảng viên lời nói không đi đôi với việc làm, làm mất thanh danh của Đảng, ông có bài “ Đảng viên biến chất”:

“ Cái giờ vào Đảng rất trang nghiêm,

Anh trân trọng nói lời thề nguyền:

“ Suốt đời trung thực tuân theo Đảng!”

Mà sao sau đó anh đã quên…”.

Phê bình một số đối tượng lợi dụng các sự kiện lớn của đất nước để a dua, dẫn đến vi phạm Luật giao thông đường bộ, làm mất an ninh trật tự, đã được ông phản ánh qua bài “ Lợi dụng bóng đá”:

“ Lợi dụng giờ vui để quấy đùa:

Đầu trần, miệng hét, phóng xe đua,

Còi bấm inh tai, lao bạt mạng,

Phố chật người đông, lạng lách bừa…”

Nhắc nhở các đối tượng trẻ không sa đà vào tệ nạn xã hội, trong bài “ Hiểm họa ma túy” của ông có câu:

“…Nhắn cô gái, nhủ chàng trai

Ma túy hiểm họa, chớ ai mắc vào”.

Phê phán về thói hách dịch, cửa quyền, thiếu tôn trọng người dân nơi công sở, qua bài “ Tiếp dân”, ông lên tiếng:

Tiếp dân, mặt lạnh như băng,

Nhìn bằng nửa mắt, nói năng sẻn lời,

Môi mím như chẳng biết cười,

Khi không vừa ý buột lời nói to,

Mắt luôn luôn liếc đồng hồ,

Khiến dân hiểu: sắp hết giờ tiếp dân.

Không còn lịch sự ân cần

Quan mà như thế thì dân hết nhờ.

Bên cạnh các bài thơ trào phúng, ông cũng xen một số bài thơ biểu dương những hình ảnh đẹp. Khi ti vi phản ánh các đồng chí lãnh đạo các cấp đi kiểm tra, thăm hỏi tình hình sản xuất, phòng chống lụt bão, giải quyết một số vấn đề bức xúc, một hình ảnh gần dân, sát dân, ông có bài thơ với tiêu đề “ Ông tiến sỹ”:

“Chẳng cờ, chẳng biển, chẳng cân đai(*)

Hình ông tiến sỹ rõ trên đài:

Tay áo xắn cao, quần lửng ống

Chân bước bờ ao, dép siết quai,

Cất vó, vui nghe tôm nhảy tách,

Vãi mồi, say ngắm cá đua vây…”.

(* họa bài thơ Tiến sỹ giấy của cụ Tam nguyên Nguyễn Khuyến).

Hoặc động viên tinh thần các bậc cao tuổi, ông viết:

“….Quên ai chứ chẳng quên bè bạn,

Nhớ Tổ càng thêm nhớ họ hàng.

….Càng già càng sống theo nhân nghĩa,

Để được tình thương của xóm làng”.

( Bài: Vịnh bậc tuổi cổ lai hy).

Ngày nay, nhờ chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng, Nhà nước, nhất là thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và phong trào cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới nên cuộc sống của người dân đã được nâng lên, song một số tệ nạn cũng xảy ra với những mưu mô xảo quyệt hơn. Để cảnh tỉnh những đối tượng tham nhũng, tiêu cực, ở cuối tập thơ ông dẫn cảnh bi thương của những năm 40, thế kỷ XX dân Việt Nam chịu nỗi đau “ một cổ hai tròng”, (Nhật và Pháp cấu kết, đàn áp, bóc lột thậm tệ dẫn đến nạn đói kinh khủng năm 1945), ông cho in 6 bài thơ viết về nạn đói Ất Dậu 1945 với mong muốn để những người tham nhũng, tiêu cực thấy ngày nay họ được sung sướng đừng quên nỗi đau xưa của đồng bào, để trở lại với tình thương vốn có trong những con người bình thường. Có tình thương sẽ có lương tri và tính thiện, sẽ nhận ra sai trái của mình mà sửa chữa và không tái phạm.

Trong tập thơ còn nhiều bài thơ viết về những vấn đề mà xã hội đang quan tâm, dư luận bức xúc, song do thời lượng có hạn mong bạn đọc đón đọc và cổ vũ cho tập thơ, tác giả.

Thanh Thưởng