Đại tướng Hoàng Văn Thái là một trong những vị tướng có vai trò quan trọng đối với sự trưởng thành, phát triển, chiến thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam, người có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, cũng như trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1975 - 1986). Trải qua thực tiễn hai cuộc kháng chiến, với kiến thức và tài năng quân sự xuất sắc, đồng chí trở thành một vị tướng mẫu mực về công tác tham mưu và chỉ huy chiến đấu.

Trên cương vị Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng chí đã góp phần rất quan trọng, đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành, phát triển của cơ quan tham mưu chiến lược và ngành tham mưu các cấp trong quân đội. Sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, việc tổ chức cơ quan tham mưu để chỉ huy, điều hành lực lượng vũ trang trong cả nước trở nên cấp thiết. Ngày 7 tháng 9 năm 1945, tại Bắc Bộ Phủ, theo đề nghị của đồng chí Võ Nguyễn Giáp - Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị cho đồng chí Hoàng Văn Thái thành lập Bộ Tổng Tham mưu. Ngày đầu mới thành lập, cơ quan tham mưu chỉ có 8 người. Đầu tháng 3 năm 1946, sau cuộc họp kiện toàn về tổ chức, biên chế, Bộ Tham mưu được đổi tên thành Bộ Tổng Tham mưu, quân số lúc này khoảng 100 đồng chí (không kể lực lượng vệ binh). Đến năm 1948, Bộ Tổng Tham mưu, cũng như ngành tham mưu toàn quân đã có sự phát triển về quy mô, hiệu quả hoạt động được nâng lên một bước. Dưới sự chỉ đạo sâu sát của đồng chí Hoàng Văn Thái, với sự nỗ lực của ngành và toàn quân, đến tháng 3 năm 1949, cơ quan tham mưu đã được kiện toàn từng bước từ Bộ Tổng Tham mưu đến cấp quân khu, trung đoàn và tỉnh đội. Công tác tham mưu đã thực hiện tốt nhiệm vụ thống nhất biên chế quân đội, xây dựng lực lượng vũ trang, bán vũ trang và dân quân tự vệ. Đồng chí Hoàng Văn Thái đã góp phần rất quan trọng vào quá trình xây dựng hệ thống tổ chức ngành và cơ quan tham mưu phát triển nhanh chóng; hoạt động có hiệu quả, góp phần vào những thắng lợi của quân đội.

Đồng chí là người tham mưu cho Bộ Chính trị, Trung ương Quân ủy (Tổng Chính ủy, Tổng Quân ủy) và Bộ Tổng Tư lệnh về phương châm, phương thức, kế hoạch tác chiến của nhiều chiến dịch lớn quan trọng, quyết định. Kháng chiến toàn quốc bùng nổ tại Hà Nội, đồng chí đã vận dụng kinh nghiệm từ thực tiễn chỉ huy chiến đấu ở Hải Phòng vào chỉ đạo Mặt trận Hà Nội để xây dựng thế trận bảo đảm sự liên hoàn, bố trí lực lượng theo khu vực để kìm giữ, tiêu hao quân Pháp trong nội thành Hà Nội hai tháng, tạo điều kiện cho quân và dân ta rút an toàn lên chiến khu Việt Bắc, đồng thời có thêm thời gian chuẩn bị cho cuộc kháng chiến. Những tháng cuối năm 1947, đồng chí đã chỉ đạo Bộ Tổng Tham mưu nghiên cứu, tham mưu cho Bộ Chính trị, Trung ương Quân ủy chủ trương phát triển bộ đội địa phương và dân quân du kích; đề xuất giúp Bộ Tổng chỉ huy ra “Mệnh lệnh tác chiến” cho toàn quân, toàn quốc thực hiện kế hoạch tác chiến và phân công cụ thể nhiệm vụ, địa bàn tác chiến cho các đơn vị trên chiến trường, góp phần làm nên chiến thắng Việt Bắc... Trong Chiến dịch Biên giới 1950, với cương vị là Tham mưu trưởng chiến dịch, đồng chí Hoàng Văn Thái đã tham mưu cho Đảng ủy và Bộ chỉ huy chiến dịch chọn đúng mục tiêu, hướng, khu vực tiến công chủ yếu; chỉ đạo tập trung hỏa lực trong các trận then chốt; vận dụng phương châm “đánh điểm diệt viện”; tạo thế liên tục trong quá trình chiến dịch; đặc biệt lần đầu tiên chủ trương thực hiện từ những đợt hoạt động, những chiến dịch nhỏ, tiến tới mở chiến dịch với quy mô lớn, đánh tập trung chính quy, hiệp đồng binh chủng. Chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi đánh dấu một bước phát triển về công tác tham mưu, nghệ thuật tổ chức, chỉ đạo chiến dịch của quân đội ta. Với cương vị Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Tham mưu trưởng chiến dịch, đồng chí Hoàng Văn Thái đã nghiên cứu, quán triệt chỉ thị, chủ trương, phương châm tác chiến trong chiến cuộc Đông Xuân 1953 - 1954 của Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy để xây dựng kế hoạch tác chiến với phương châm “Tích cực, chủ động, cơ động, linh hoạt”. Đây là kế hoạch đầu tiên của Bộ Tổng Tham mưu được xây dựng với quy mô rộng lớn, tháng 11 năm 1953, đồng chí Văn Tiến Dũng được Trung ương điều về làm Tổng Tham mưu trưởng, đồng chí Hoàng Văn Thái được bí mật cử làm Tham mưu trưởng Chiến dịch Điện Biên Phủ (mang mật danh Trần Đình) giúp Bộ Tổng Tư lệnh thực hiện “Quyết tâm đập tan kế hoạch Nava”. Suốt quá trình chuẩn bị chiến dịch, Tham mưu trưởng chiến dịch Hoàng Văn Thái luôn theo dõi sát tình hình chiến đấu của các đơn vị, chỉ đạo cơ quan tham mưu tìm hiểu thủ đoạn đối phó của địch, kịp thời rút kinh nghiệm và tìm ra cách đánh hiệu quả báo cáo, đề đạt ý kiến với Tư lệnh Mặt trận, phổ biến cho các đơn vị, góp phần xứng đáng vào thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của đồng chí Đại tướng Hoàng Văn Thái - Tổng Tham mưu trưởng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, là dịp để chúng ta tiếp tục khẳng định và tôn vinh những cống hiến xuất sắc của đồng chí đối với cách mạng Việt Nam. Noi gương đồng chí Đại tướng Hoàng Văn Thái, cán bộ và chiến sĩ Bộ Tổng Tham mưu ngày nay không ngừng phấn đấu, rèn luyện xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, nâng cao trình độ và năng lực công tác chuyên môn. Trên cơ sở nắm vững mục tiêu, quan điểm, phương châm chỉ đạo của Đảng, tiếp tục xây dựng Bộ Tổng Tham mưu vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, xây dựng tổ chức Đảng trong sạch vững mạnh, cơ quan vững mạnh toàn diện; xứng đáng là cơ quan tham mưu chiến lược của Đảng và quân đội, mà Đại tướng Hoàng Văn Thái là một trong những người đầu tiên góp phần xây dựng.

Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ

(Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương,

 Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Namon>, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng)