Đại biểu nêu lên thực trạng ở nước ta đó là các chính sách giáo dục nghề nghiệp nhắm vào người nghèo dường như chỉ tập trung vào giáo dục cơ bản hoặc đào tạo ngắn hạn, chưa được công nhận rộng rãi là một công cụ thiết yếu để giảm nghèo. Các chương trình giải quyết tình trạng nghèo đói mới chỉ có các khóa tập huấn ngắn hạn, thay vì các chương trình đào tạo nghề. Đây là một cách tiếp cận chưa phù hợp để giảm nghèo bền vững. Đào tạo không chính thức có thể giúp giảm nghèo trong ngắn hạn. Tuy nhiên, đối với một nền kinh tế đang hướng tới việc giúp người dân thoát nghèo một cách bền vững và chính thức hóa việc làm phi chính thức, thì việc đào tạo ngắn hạn sẽ không đủ. Đặc biệt là ngày nay, với mức độ thay đổi đang diễn ra trên thị trường lao động Việt Nam, mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục nghề nghiệp có thể giúp Việt Nam phá vỡ vòng luẩn quẩn: nghèo - không đi học - không có nghề nghiệp lại càng nghèo cho người dân.

Đối với Việt Nam, nhiều báo cáo nghiên cứu cũng cho thấy giáo dục nghề nghiệp có ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm và thu nhập của các hộ gia đình, ảnh hưởng lên tình trạng nghèo của các hộ gia đình. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều có tương quan mạnh mẽ với trình độ giáo dục của chủ hộ. Trong giai đoạn 2012-2016, tỷ lệ nghèo đều giảm ở các hộ có chủ hộ ở các trình độ học vấn cao hơn, tốc độ giảm nghèo của nhóm các hộ có chủ hộ là lao động không có kỹ năng nghề thấp hơn các nhóm hộ khác. Mặt khác, tình trạng trẻ bỏ học khi mới học hết lớp 9 ở các hộ nghèo còn xảy ra nhiều, việc phân luồng và dạy nghề là giải pháp phù hợp để khắc phục tình trạng này.

Để giảm nghèo bền vững, chống nguy cơ trở thành hộ nghèo, nguy cơ tái nghèo, cận nghèo thì đào tạo nghề nghiệp, tạo việc làm là giải pháp căn cơ và có hiệu quả nhất. Phát triển giáo dục nghề nghiệp sẽ thúc đẩy tăng năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả trên cơ sở chiến lược tăng trưởng cân bằng, an toàn, bao trùm, bền vững và sáng tạo để người lao động có tiền lương, thu nhập đảm bảo đời sống của bản thân và gia đình từ mức trung bình của lao động xã hội trở lên. Đồng thời, giáo dục nghề nghiệp là một dịch vụ xã hội cơ bản trong hệ thống an sinh xã hội mà Điều 34, Hiến pháp năm 2013 đã hiến định “Công dân có quyền được đảm bảo an sinh xã hội”. Việt Nam cần xây dựng hệ thống an sinh xã hội đa tầng, đa dạng, linh hoạt; trong đó, tập trung vào các trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, trong đó có thể nói giáo dục nghề nghiệp giữ vai trò quan trọng.

Từ đó, đại biểu kiến nghị Quốc hội, Chính phủ quan tâm đầu tư xây dựng Dự án “Phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021- 2025.

Vũ Sơn Tùng
(Văn phòng Đoàn ĐBQH&HĐND tỉnh)