Nghị định số 125/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định các trường hợp được coi là sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp gồm: Hóa đơn, chứng từ giả; hóa đơn, chứng từ chưa có giá trị sử dụng, hết giá trị sử dụng; hóa đơn bị ngừng sử dụng trong thời gian bị cưỡng chế bằng biện pháp ngừng sử dụng hóa đơn, trừ trường hợp được phép sử dụng theo thông báo của cơ quan thuế; hóa đơn điện tử không đăng ký sử dụng với cơ quan thuế; hóa đơn điện tử chưa có mã của cơ quan thuế đối với trường hợp sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế; hóa đơn mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn từ ngày cơ quan thuế xác định bên bán không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền; hóa đơn, chứng từ mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn, chứng từ trước ngày xác định bên lập hóa đơn, chứng từ không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chưa có thông báo của cơ quan thuế về việc bên lập hóa đơn, chứng từ không hoạt động. 

Các trường hợp được coi là hành vi sử dụng không hợp pháp hóa đơn, chứng từ gồm: Hóa đơn, chúng từ không ghi đầy đủ các nội dung bắt buộc theo quy định; hóa đơn tẩy xóa, sửa chữa không đúng quy định; hóa đơn, chứng từ khống (hóa đơn, chứng từ đã ghi các chỉ tiêu, nội dung nghiệp vụ kinh tế nhưng việc mua bán hàng hóa, dịch vụ không có thật một phần hoặc toàn bộ); hóa đơn phản ánh không đúng giá trị thực tế phát sinh hoặc lập hóa đơn khống, lập hóa đơn giả; hóa đơn có sự chênh lệch về giá trị hàng hóa, dịch vụ hoặc sai lệch các tiêu thức bắt buộc giữa các liên của hóa đơn; hóa đơn để quay vòng khi vận chuyển hàng hóa trong khâu lưu thông hoặc dùng hóa đơn của hàng hóa, dịch vụ này để chứng minh cho hàng hóa, dịch vụ khác; hóa đơn, chứng từ của tổ chức, cá nhân khác (trừ hóa đơn của cơ quan thuế và trường hợp được ủy nhiệm lập hóa đơn) để hợp thức hóa hàng hóa, dịch vụ mua vào hoặc hàng hóa, dịch vụ bán ra; hóa đơn, chứng từ mà cơ quan thuế hoặc cơ quan công an hoặc các cơ quan chức năng khác đã kết luận là sử dụng không hợp pháp hóa đơn, chứng từ. Nghị định số 125/2020/NĐ-CP cũng quy định về mức xử phạt đối với hành vi sử dụng hóa đơn không hợp pháp, sử dụng không hợp pháp hóa đơn với mức tiền phạt từ 20 - 50 triệu đồng.

Cùng với việc sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp; sử dụng không hợp pháp hóa đơn, chứng từ còn có tình trạng mua bán hóa đơn không hợp pháp nhằm trốn thuế, chiếm đoạt tiền hoàn thuế từ ngân sách nhà nước. Cơ quan thuế các cấp đã phối hợp với cơ quan chức năng rà soát, phát hiện một số đối tượng sử dụng chứng minh thư/căn cước công dân giả để thành lập mới hoặc mua lại doanh nghiệp ngừng hoạt động để bán hóa đơn không hợp pháp cho các doanh nghiệp làm giảm nghĩa vụ thuế đối với ngân sách nhà nước. Chính vì thế, Cục Thuế tỉnh khuyến cáo các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh thường xuyên truy cập website tại địa chỉ http://hoadondientu.gdt.gov.vn và http://tct.gdt.gov.vn để tra cứu thông tin công khai các doanh nghiệp không hoạt động tại địa chỉ đã đăng ký; tra cứu, đối soát hóa đơn hàng hóa dịch vụ mua vào, bán ra để kiểm tra các thông tin liên quan đến hóa đơn nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các trường hợp sử dụng hóa đơn không hợp pháp, sử dụng bất hợp pháp hóa đơn. Khi mua hàng hóa, dịch vụ cần yêu cầu người bán hàng lập hóa đơn theo đúng số lượng hàng hóa dịch vụ đã xuất bán cho người mua theo quy định của pháp luật; chỉ nhận hóa đơn và kê khai thuế giá trị gia tăng đầu vào, tính chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hóa đơn được lập bởi người bán (có hàng hóa thật) và có đầy đủ thông tin đăng ký thuế (địa chỉ trụ sở, mã số thuế...) khớp với thông tin trên đơn đặt hàng. Trường hợp qua rà soát hóa đơn đầu vào, nếu phát hiện hóa đơn bất hợp pháp hoặc sử dụng bất hợp pháp hóa đơn thì xác định và chủ động kê khai điều chỉnh giảm số thuế được khấu trừ, số thuế đã được hoàn, giảm chi phí được trừ tại các quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định (trước khi cơ quan thuế ban hành quyết định thanh tra, kiểm tra). Nếu phát hiện thấy có dấu hiệu rủi ro liên quan đến tội phạm hóa đơn thì khẩn trương thông báo ngay với cơ quan thuế và cơ quan công an nhằm kịp thời ngăn chặn và phòng chống tội phạm liên quan đến sử dụng hóa đơn.

 Minh Hương