Giáo dục con người đã khó, cảm hóa, giáo dục phạm nhân lại càng khó hơn bởi phải làm sao để họ nhận thức đúng về sự nghiêm minh của pháp luật, chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước, khơi dậy "tính bản thiện". Ngoài ý chí thép, cán bộ quản giáo còn phải có một trái tim nhân hậu. Phạm nhân Nguyễn Văn Phan, 45 tuổi, quê xã Đoan Hùng, huyện Hưng Hà bị án phạt 4 năm tù. Những ngày đầu cải tạo, Phan tỏ ra bất cần, không chấp hành nội quy của trại. Hiểu được tâm lý phạm nhân, cán bộ quản giáo đã quan tâm, động viên Phan từng ngày. Biết Phan chưa biết chữ, Đại úy Nguyễn Xuân Oanh, Đội phó Đội Quản giáo đã tranh thủ thời gian ngoài giờ trực dạy cho Phan đọc, viết. Ngày một, ngày hai, kiên trì, nhẫn nại, Phan đã viết và đọc được tên của mình, đọc được báo tại thư viện của trại. Với Phan, đó là hạnh phúc mà trước đó không bao giờ nghĩ tới.

Để có giải pháp giáo dục hiệu quả, trước hết phải "giải mã" được đặc tính của từng phạm nhân. Tuy mỗi phạm nhân một cuộc đời, một hoàn cảnh khác nhau nhưng có điểm chung là lỗi lầm, hành vi phạm tội nên không dễ để giáo dục, cảm hóa như người bình thường. Vì vậy, công việc hàng ngày của cán bộ quản giáo là giúp đỡ những con người lầm lỗi, giúp họ vươn lên trở thành người sống có ích cho gia đình và xã hội sau này. Như nhiều trại tạm giam trong cả nước, Trại tạm giam Công an tỉnh là đơn vị quản lý, giam giữ và giáo dục phạm nhân thuộc đủ mọi thành phần, trong đó phạm nhân nhiễm HIV chiếm 10%. Công việc vô cùng phức tạp và phải chịu nhiều áp lực, nhiều đối tượng luôn có biểu hiện bất cần, bất chấp nội quy, quy định của trại, tìm mọi cách chống đối, thậm chí chống trả quyết liệt khi bị xử lý sai phạm. Khó khăn, thách thức là vậy nhưng đội ngũ cán bộ quản giáo vẫn nhẫn nại, kiên trì, điều chỉnh các hành vi sai trái của phạm nhân, nắm bắt tâm lý, tình cảm của họ để từ đó uốn nắn, cảm hóa họ trở thành người có nhận thức đúng, biết phục thiện. Bài học giản dị nhất mà cán bộ quản giáo - "người thầy" ở đây thường dạy cho "học trò" của mình là bài học về cách gấp chăn, màn, cách sắp xếp và bố trí gian phòng của mình cho gọn gàng, sạch sẽ. Những lời động viên để họ yên tâm cải tạo, chuẩn bị hành trang, kiến thức tái hòa nhập cộng đồng. Trung bình mỗi năm số bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân cải tạo tại Trại tạm giam Công an tỉnh hơn 300 người. Hai năm 2015, 2016 đã có 19 trường hợp được đặc xá, 72 trường hợp được giảm án do cải tạo tốt.

Có rất nhiều hoàn cảnh khác nhau dẫn đến phạm tội nhưng tất cả những người đã một thời lầm lỡ đều có chung một hướng đi, một lối về, đó là tích cực cải tạo tốt để được hưởng sự khoan hồng của pháp luật, vững vàng đứng dậy sau vấp ngã để tái hòa nhập cộng đồng, trở về với cuộc sống lương thiện. Đây cũng là trách nhiệm mà đội ngũ cán bộ quản giáo - những "người thầy" không bụi phấn vẫn từng ngày, từng giờ trông mong vào những học trò "đặc biệt" của mình.

Bình Vân
(Công an tỉnh)