Tuy nhiên trong cuộc sống thường ngày các hành vi lợi dụng trẻ em để trục lợi vẫn thường xảy ra. Chúng ta có thể bắt gặp hình ảnh trẻ em đang lao động, mưu sinh dưới nhiều hình thức khác nhau, với nhiều lứa tuổi (khoảng từ 9, 10 đến 15, 16 tuổi), cái tuổi mà đáng lẽ trẻ em được chăm sóc, học tập, bảo vệ, vui chơi. Thế nhưng hàng ngày các em phải vất vả kiếm sống với chồng báo, tập vé số, hộp đánh giày, bưng bê, rửa bát đũa trong các quán ăn…Một bộ phận khác lại tụ tập thành nhóm trộm cắp, vi phạm pháp luật. Các trẻ em lang thang cơ nhỡ rất dễ bị tiêm nhiễm, sa ngã vào các tệ nạn xã hội, một khi các em trở thành đối tượng của thế lực xấu.

Theo quy định tại khoản 2 điều 4 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004, Nghị định số 71/2011/NĐ-CP ngày 22/8/2011 Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em thì hành vi bắt trẻ em, tập hợp, chứa chấp trẻ em, cho thuê, cho mượn trẻ em để đi lang thang kiếm sống, ăn xin hoặc thực hiện các hoạt động khác nhằm mục đích trục lợi là một trong những hành vi vi phạm quyền trẻ em và nghiêm cấm mọi tổ chức, cá nhân dụ dỗ, lôi kéo trẻ em đi lang thang; lợi dụng trẻ em lang thang để trục lợi. Tổ chức, cá nhân có hành vi xâm hại quyền trẻ em, đặc biệt là với mục đích trục lợi đều phải chịu trách nhiệm đối với hành vi của mình. Tùy thuộc vào mức độ, tính chất nghiêm trọng của hành vi, họ có thể bị xử lý hành chính hoặc phải chịu trách nhiệm hình sự.

Theo quy định tại Nghị định số 91/2011/NĐ-CP ngày 17/10/2011 quy định về Xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em thì những hành vi dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc, khống chế trẻ em đi lang thang để trục lợi, cá nhân, tổ chức vi phạm sẽ bị xử lý như sau:

Phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng đối với một trong các hành vi tập hợp, chứa chấp trẻ em lang thang để bán vé số, sách, báo, tranh, ảnh, bán hàng rong hoặc các hoạt động khác nhằm mục đích trục lợi (khoản 3, điều 10). Ngoài ra các tổ chức, cá nhân vi phạm còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số tiền có được do thực hiện hành vi tập hợp, chứa chấp trẻ em lang thang để bán vé số, sách, báo, tranh, ảnh, bán hàng rong hoặc các hoạt động khác nhằm mục đích trục lợi (điểm b, khoản 4, điều 10).

Đối với hành vi đánh đập, hành hạ, ngược đãi trẻ em; lợi dụng, ngược đãi trẻ em vì mục đích trục lợi theo quy định tại điều 13 Nghị định 91/2011/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm có thể bị xử lý như sau:

Phạt cảnh cáo, hoặc phạt tiền từ 1 đến 5 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
Đánh đập, xâm phạm thân thể, gây tổn hại  về sức khỏe đối với trẻ em;
Đối xử tồi tệ với trẻ em như: bắt nhịn ăn, nhịn uống, bắt chịu rét, mặc áo rách, không cho hoặc hạn chế vệ sinh cá nhân, bắt sống ở nơi có môi trường độc hại, nguy hiểm; ngăn cản trẻ em tham gia hoạt động xã hội, sinh hoạt cộng đồng hợp pháp, lành mạnh.
Gây tổn thương về tinh thần, xúc phạm nhân phẩm, danh dự, lăng nhục, chửi mắng, đe dọa, làm nhục, cách ly, sao nhãng, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em;
Dùng các biện pháp trừng phạt để dạy trẻ em, làm trẻ em tổn thương, đau đớn về thể xác và tinh thần.
Thường xuyên đe dọa trẻ em bằng các hình ảnh, âm thanh, con vật, đồ vật làm trẻ em sợ hãi, tổn thương tinh thần.
Phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
Tổ chức, bắt trẻ em đi xin ăn;
Cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc sử dụng trẻ em để xin ăn.

Tổ chức,cá nhân vi phạm còn bị áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả như: buộc cá nhân, tổ chức chịu mọi chi phí để khám bệnh, chữa bệnh (nếu có) cho trẻ em do thực hiện hành vi quy định nêu trên; Buộc tiêu hủy vật phẩm gây hại cho sức khỏe trẻ em; thực hiện các biện pháp khắc phục  tình trạng ô nhiễm môi trường đối với cá nhân, tổ chức thực hiện các hành vi vi phạm nêu trên; Buộc cá nhân, tổ chức nộp lại số tiền có được do thực hiện hành vi: Tổ chức, bắt trẻ em đi xin ăn; Cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc sử dụng trẻ em để xin ăn. Đồng thời buộc cá nhân, tổ chức chịu mọi chi phí để đưa trẻ em về với gia đình, gia đình thay thế hoặc cơ sở trợ giúp cho trẻ em do thực hiện hành vi:  Tổ chức, bắt trẻ em đi xin ăn; Cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc sử dụng trẻ em để xin ăn.

Ngoài ra trong trường hợp tổ chức, cá nhân có hành vi ép buộc trẻ em thực hiện hành vi phạm tội, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự tội dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người chưa thành niên phạm pháp theo quy định tại điều 252 Bộ luật Hình sự. Theo đó:

1. Người nào dụ dỗ, ép buộc người chưa thành niên hoạt động phạm tội, sống sa đọa hoặc chứa chấp người chưa thành niên phạm pháp, thì bị phạt tù từ một năm đến năm năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ ba năm đến mười hai năm:
a) Có tổ chức;
b) Dụ dỗ, ép buộc, chứa chấp, lôi kéo nhiều người;
c) Đối với trẻ em dưới 13 tuổi;
d) Gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng;
đ) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ ba triệu đồng đến ba mươi triệu đồng.
Người phạm tội thuộc trường hợp quy định tại điểm đ khoản 2 Điều này, thì còn có thể bị phạt quản chế từ một năm đến năm năm.

Như vậy để ngăn chặn, đẩy lùi tổ chức, cá nhân ép buộc trẻ em vào các hoạt động vi phạm pháp luật cần sự chung tay, góp sức của toàn xã hội, khi phát hiện cần kịp thời tố cáo với chính quyền địa phương cơ sở để có biện pháp ngăn chặn, xử lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em.

Liễu Lập

(Sở Tư pháp Thái Bình)