Không ít ý kiến cho rằng, tính chất thiêng liêng trong quan hệ ruột thịt là nhân tố có sức cảm hóa và thôi thúc các thành viên tự “hấp thụ” những giá trị gia đình một cách hiển nhiên. Trong đó, vai trò của cha mẹ mang tính chất quyết định. Bởi đó là những người đầu tiên ảnh hưởng đến quá trình hình thành niềm tin và hành vi đạo đức của trẻ. Trẻ con có khuynh hướng bắt chước mẫu ứng xử của người lớn. Nên để dạy trẻ nên người thì bản thân cha mẹ phải là tấm gương chuẩn mực như ứng xử, lựa chọn mục tiêu sống, tổ chức cuộc sống… Cha mẹ chính là sợi dây gắn kết tình cảm gia đình bằng những việc làm thiết thực như hiếu đễ với ông bà, tổ tiên, quan tâm, giúp đỡ họ hàng khi khó khăn, đoàn kết, tương thân tương ái với anh em bè bạn… Đó là những nét đẹp thể hiện rất rõ trong gia đình người Việt. 

Tuy nhiên, nhiều gia đình trẻ hiện nay chưa thực sự chú trọng đến việc gìn giữ những nét văn hóa truyền thống gia đình trong việc dạy dỗ con cái. Nhiều đứa trẻ hiện nay sinh ra trong điều kiện no đủ song về tinh thần lại thiếu nền tảng đạo đức. Biểu hiện rõ nhất là thái độ vô cảm trước cuộc sống của không ít bạn trẻ. Đó là tỷ lệ phạm tội của giới trẻ hiện ở mức đáng lo ngại. Nguyên nhân là nhiều gia đình trẻ hiện chỉ chăm chăm lo kiếm tiền, ít dành thời gian giáo dục con hiểu những giá trị đạo đức truyền thống.

Ngoài ra, nhiều cha mẹ còn phó mặc con cho nhà trường dạy dỗ, theo kiểu “trăm sự nhờ thầy”. Trong khi về phía nhà trường, việc dạy đạo đức cho trẻ cũng mới chỉ dừng lại ở việc dạy nội dung đạo đức bên trong mà chưa chú trọng đến những hành vi biểu hiện cụ thể ra bên ngoài của từng nội dung đó. Đơn cử như việc dạy học trò yêu Tổ quốc thì nên bắt đầu bằng việc yêu chính những người thân trong gia đình của mình thay vì nói những điều cao xa khó nhận diện, Ts Tâm lý học Nguyễn Kim Quý, ĐHSP Hà Nội nhận xét.

Nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung cho rằng: khoảng cách thế hệ, sự hiểu biết chỉ là nguyên nhân nhỏ mà vấn đề là trong gia đình đang thiếu những giá trị chung, giá trị mang tính phổ quát. Ngay trong gia đình, ngay cả anh chị em chỉ cách nhau vài tuổi đã có khoảng cách, rất khó nói chuyện với nhau. Từ đó có thể thấy, sai lầm lớp trẻ hiện nay phần lớn là do người lớn không tạo môi trường giáo dục mà trong đó lấy nền tảng là văn hóa gia đình truyền thống làm gốc. Đó là hiếu đễ, là tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, chia sẻ, trách nhiệm... Văn hóa gia đình cũng có thể được biểu hiện ở hình thức quan hệ thứ bậc, giữa anh chị em với nhau, giữa cha mẹ và ông bà, giữa các thành viên gia đình với người giúp việc... Tính chất của các mối quan hệ này sẽ trở thành nét văn hóa trong quá trình bày tỏ thái độ cũng như bộc lộ quan điểm và có hành động thích hợp.

Ngạn ngữ có câu: “dạy con từ thuở còn thơ…” để thấy vai trò của gia đình trong từng giai đoạn trưởng thành của con trẻ rất cần thiết. Một đứa trẻ cần biết các giá trị về tình cha con, thầy cô, bạn bè, các quan hệ xã hội… để có những hành xử tích cực xuất phát dựa trên các giá trị đó. Hiệu quả nhất là khuyến khích con đọc sách, đặc biệt là sách văn học. Một điều làm tôi rất suy nghĩ là nhiều bố mẹ hình như đang quên việc thể hiện tình yêu với con nên trẻ không cảm nhận được tình yêu của bố mẹ dành cho mình. Có không ít đứa trẻ cảm giác thiếu thốn tình yêu của bố mẹ đến mức phải giả vờ đau bụng, đau chân để được quan tâm, vuốt ve… Ts Giáo dục Thụy Anh đề xuất.

Bên cạnh đó, về phía xã hội cũng cần có những động thái tích cực như truyền thông mạnh hơn trong việc lên án cái xấu, phi đạo đức, đồng thời, ca ngợi những hình ảnh nhân cách đẹp, về dòng họ tốt… Cần có những cuốn sách hay để lớp trẻ có cơ hội tiếp cận với văn hóa truyền thống gia đình người Việt. Một môi trường thực sự văn hóa và tôn trọng những giá trị truyền thống chắc chắn sẽ tạo nên những con người nhân cách, giữ bản sắc Á Đông.

Theo Daibieunhandan