Vai trò xã hội của văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử

Giáo dục lịch sử là cách tốt nhất để giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa yêu nước, trong đó giáo dục lịch sử bằng tác phẩm văn học, nghệ thuật có tác dụng sâu xa hơn. Các tác phẩm văn học nghệ thuật về đề tài lịch sử sẽ góp phần giáo dục, khơi dậy sâu sắc chủ nghĩa yêu nước, lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự lực tự cường, tinh thần lao động sáng tạo, ý chí xả thân bảo vệ Tổ quốc. Tác phẩm văn học, nghệ thuật có tác dụng sâu xa trong nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách trong mỗi con người. Chính vì thế thông qua việc quảng bá giáo dục tác phẩm văn học, nghệ thuật, góp phần giáo dục xây dựng những yếu tố cơ bản của nền tảng tinh thần xã hội, nền tảng đạo đức xã hội. Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay rất cần khơi dậy lòng yêu nước, ý chí tự lực tự cường, tinh thần lao động sáng tạo, đạo đức, chủ nghĩa nhân văn.

Nhưng có một thực tế đáng chú ý, sau 25 năm đổi mới, chúng ta đạt nhiều thành tựu quan trọng ở tất cả các lĩnh vực nhưng chúng ta cũng đối mặt với một thách thức rất đáng lo ngại đó là sự suy thoái về văn hóa, suy thoái về đạo đức xã hội, và chúng ta đang đối mặt với xâm lăng văn hóa. Thông qua giao lưu văn hóa, kinh tế, thông qua truyền thông, internet, công nghệ, đầu tư, truyền hình giải trí, ca nhạc, phim ảnh... đã tác động rất mạnh đến tư tưởng, lối sống của thanh niên hiện nay. Chính vì những lẽ đó, yêu cầu vì sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc, vì sự nghiệp xây dựng nền tảng tinh thần xã hội, vì sự nghiệp xây dựng nền tảng đạo đức xã hội đẩy lùi sự suy thoái tư tưởng, đạo đức lối sống, đang đặt ra cấp bách đòi hỏi văn nghệ sĩ phải sáng tạo nên nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, hay, hấp dẫn, có tác dụng sâu rộng để bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách thế hệ người Việt Nam; xây dựng đời sống tinh thần, với 2 giá trị cốt lõi là lòng yêu nước và đạo đức xã hội, trong đó rất cần những tác phẩm văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử.

Trách nhiệm sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử

Đã đến lúc văn nghệ sĩ cần nhận thức sâu sắc yêu cầu lớn của sự nghiệp Cách mạng của dân tộc, dồn trách nhiệm, tình cảm, tâm huyết của mình để sáng tạo nên nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử.

Trong 25 năm qua, các tác phẩm về đề tài lịch sử có số lượng lớn, phong phú, đa dạng, nhưng chất lượng còn hạn chế, còn ít tác phẩm có giá trị cao, thực sự rung động. Còn nhiều tác phẩm chưa thật hay, chưa thật hấp dẫn. Lại có những tác phẩm gây bức xúc, gây phản ứng mạnh mẽ của xã hội vì nội dung xuyên tạc, hạ bệ nhân vật thần tượng lịch sử đã và đang được cả dân tộc tôn vinh.

Riêng về múa, bước đầu, từ năm 1975 đến nay có khoảng gần 50 tác phẩm về đề tài lịch sử, số lượng tương đối nhiều so với các loại hình nghệ thuật khác, tiêu biểu là các tác phẩm "Sự tích núi A Nàng" của Ngọc Anh, "Hồi ức chiến tranh" của Ngọc Bích, "Lá đỏ" và "Hào khí Bạch Đằng giang" của Như Bình, "Âm vang rừng trúc" của Ngọc Tranh, "Chuyện tình vọng phu" của Ngọc Cường; "Dũng sĩ núi Thành" của Hồng Hà, "Nhớ về Đồng Lộc" và "Hoa Phong Lan trên đỉnh Thu Bồn" của Nguyễn thị Hiền, "Huyền tích Ngũ hành sơn" của Lê Huân; "Nữ dân quân vùng biển" của Trần Ninh, "Trần Quốc Toản ra quân" của Tuyết Minh, "Ngôi sao Đồng Lộc" của Công Nhạc, "Dáng đứng Bến Tre", "Sát Thát", "Tất cả cho Điện Biên", "Con đường từ trái tim" của Ứng Duy Thịnh...  và nhiều vở múa được biên đạo gần đây.

Các biên đạo múa đã sáng tạo nhiều tác phẩm về đề tài lịch sử, tuy nhiên vẫn tồn tại hai vấn đề cần được quan tâm: Số lượng tác phẩm múa gây được ấn tượng và tiếng vang không nhiều; và quảng bá tác phẩm múa còn hạn chế. Vấn đề này yêu cầu các nghệ sĩ, biên đạo, nhà nghiên cứu lí luận phê bình, các nhà quản lý cần bàn kỹ, bàn sâu về các khía cạnh: Các biên đạo múa cần làm gì để sáng tạo nên các tác phẩm múa về đề tài lịch sử có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, thực sự có tác động sâu sắc trong xây dựng đời sống tinh thần xã hội hiện nay; Kiến nghị với Đảng, Nhà nước để có những cơ chế, chính sách cho việc đầu tư, đặt hàng, hỗ trợ cho việc xây dựng, sáng tác và quảng bá các tác phẩm về đề tài lịch sử; Kiến nghị với Chính phủ thể chế hóa Nghị quyết 23 về văn học, nghệ thuật...

Định hướng sáng tác về đề tài lịch sử

Chúng ta cần tôn trọng những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử. Tuy nhiên, người nghệ sĩ sáng tác phản ánh thông qua hình ảnh hư cấu chứ không phải bằng văn bản, tư liệu. Do vậy cần xác định: Hư cấu với các tầng mức khác nhau nhưng phải đúng tinh thần của lịch sử, không được xuyên tạc, càng không được xúc phạm lịch sử mà phải rất đúng với tinh thần lịch sử. Chúng ta cũng có những khó khăn vì tư liệu lịch sử, văn bản sử kí lưu giữ lại rất hạn chế, các di tích, di sản còn lại không còn nhiều. Thông tin lịch sử còn lại hầu hết qua dân gian, qua truyền khẩu nên rất cần văn nghệ sĩ khi sáng tạo các tác phẩm văn học nghệ thuật về đề tài lịch sử cần nghiên cứu kỹ càng, đọc tham khảo nhiều nguồn tài liệu lịch sử một cách sâu sắc.

Trước khi sáng tạo, người nghệ sĩ phải rất yêu lịch sử, có trách nhiệm, tâm huyết và nghiên cứu cẩn trọng rồi mới sáng tạo nên những hình tượng văn học nghệ thuật về lịch sử, về sự kiện lịch sử, mang lại cho nhân dân những hình tượng, hình ảnh sâu sắc, rung động lòng người để đạt được mục tiêu, phục vụ cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam ngày hôm nay; có định hướng rõ ràng khi sáng tác những tác phẩm về đề tài lịch sử, cả lịch sử dựng nước, giữ nước, và đương nhiên cả lịch sử Cách mạng với nhiều phương pháp và cách thức thể hiện, hướng đến các giá trị Chân-Thiện-Mỹ.

Theo dangcongsan