Ngày 8/12/2017, tại hội nghị lần thứ 12, Ủy ban liên chính phủ về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đã chính thức đưa hát xoan Phú Thọ ra khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp và trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là trường hợp đầu tiên và duy nhất trong lịch sử của UNESCO, không những thể hiện sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với nỗ lực của tỉnh Phú Thọ trong việc cam kết bảo vệ di sản trong tình trạng bảo vệ khẩn cấp mà còn khẳng định giá trị, sức sống, sự lan tỏa sâu rộng của di sản hát xoan trong cộng đồng. Bảo tồn, gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống, phát huy các giá trị của di sản gắn với phát triển du lịch bền vững, đã và đang thiết thực tạo dựng vị trí và sức sống mới cho hát xoan trong cộng đồng, để di sản hát xoan thực sự trở thành tài sản vô giá… 

Cách đây 10 năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ đã xây dựng chương trình “Hát xoan làng cổ” gắn với các tour - tuyến du lịch phục vụ các đoàn khách về tham dự Giỗ Tổ Hùng Vương - lễ hội Đền Hùng hàng năm. Ngay sau khi hát xoan Phú Thọ được UNESCO đưa ra khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp và trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, tháng 4/2018, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ phối hợp với UBND thành phố Việt Trì chính thức cho ra mắt sản phẩm “Hát xoan làng cổ” gắn với tour du lịch hàng ngày Hà Nội - Phú Thọ. Từ khi triển khai, mỗi năm các làng xoan gốc đón và phục vụ hàng chục nghìn lượt khách về tham quan. Nhiều công ty lữ hành đã quan tâm xây dựng tour du lịch gắn với chương trình hát xoan: Du lịch trải nghiệm châu Á, Vietrantour, Saigontourist, Golden tour, Neworient tour, Newstar tour, Nam Thanh travel, Fivestar tour, Vinatour... 

Bằng những việc làm cụ thể và thiết thực, ngành du lịch nói riêng, tỉnh Phú Thọ nói chung đã đưa hát xoan trở thành món ăn tinh thần, sản phẩm du lịch đặc sắc, độc đáo, riêng có của tỉnh Phú Thọ mà du khách trong nước và quốc tế không thể bỏ qua. Đây chính là cơ sở để hát xoan Phú Thọ - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được lưu truyền và quảng bá ra thế giới rộng hơn nữa.

Hiện nay, bình quân mỗi tháng tỉnh Phú Thọ đón tiếp từ 2 - 3 đoàn khách nước ngoài, thuộc tour du lịch đường sông tới thăm, khám phá các di sản văn hóa truyền thống đặc sắc của Phú Thọ. Từ khi hoạt động đến nay, các điểm “Hát xoan làng cổ” đã đón trên 13.000 lượt khách du lịch, trong đó phần lớn là các đoàn khách du lịch quốc tế đến từ các nước Anh, Pháp, Hà Lan, Mỹ… 

Bà Nguyễn Thị Lịch, Trùm phường xoan An Thái cho biết: Từ khi hát xoan được vinh danh, khách du lịch tới đây thưởng thức hát xoan ngày càng đông. Có tuần, phường xoan An Thái phục vụ 2 - 3 đoàn khách du lịch trong nước và quốc tế đến để tham quan, nghe hát xoan, trong đó có nhiều du khách cùng tham gia hát giao lưu, điều này khiến chúng tôi rất vui và phấn khởi.

Khi tham gia các tour du lịch về miền Đất Tổ, du khách sẽ được tham gia nhiều hoạt động như thưởng thức các làn điệu hát xoan cổ tại các điểm di tích như miếu Lãi Lèn, đình Hùng Lô, đình An Thái, đình Kim Đái (thành phố Việt Trì) do các nghệ nhân và thành viên của bốn phường xoan gốc biểu diễn. Cùng với đó, du khách còn được chiêm ngưỡng các không gian cổ kính, tham quan các làng nghề truyền thống, trải nghiệm các công đoạn làm bánh chưng - bánh giầy.

Du lịch Phú Thọ gắn với thưởng thức hát xoan đã trở thành một lịch trình không thể thiếu của mỗi đoàn khách du lịch khi về với miền Đất Tổ. Cũng vì thế mà không gian trình diễn xoan đang từng bước được mở rộng trên địa bàn toàn tỉnh.

Biểu diễn hát xoan phục vụ du khách không chỉ diễn ra ở riêng vùng phát tích của xoan là những vùng ven Đền Hùng như đền Hùng Lô hay miếu Lãi Lèn mà còn được tổ chức ở đình làng Đào Xá (Thanh Thủy) và một số khu vực đền, đình cổ ở các địa phương khác trong tỉnh. Hát xoan cũng là tiết mục đặc sắc tại nhiều sự kiện văn hóa, chính trị quan trọng ở tỉnh cũng như quốc gia như: Tết Việt; Hội chợ du lịch quốc tế; Tuần lễ ASEAN - Việt Nam đất nước con người…

Trong Giỗ Tổ năm nay, câu xoan cổ trao truyền của cha ông lại tiếp tục bay cao, vang xa không chỉ với con Lạc cháu Hồng, đồng bào dân tộc Việt mà còn vươn tầm khẳng định giá trị độc đáo, bất biến với cộng đồng quốc tế.

Giang An