Giữa những cánh rừng nguyên sinh hùng vĩ của Nà Hẩu, nơi sương sớm lãng đãng phủ kín núi đồi, có một nghi lễ đã tồn tại hàng trăm năm trong đời sống tâm linh của người Mông - Lễ Cúng Rừng. Đó không chỉ là một nghi thức truyền thống mà còn là lời thề thiêng liêng với đại ngàn, là sự kết nối sâu sắc giữa con người với thiên nhiên.

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi Lễ Cúng Rừng của người Mông xã Nà Hẩu chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nhằm tôn vinh sự kiện này, từ ngày 26 - 27/02/2025, huyện Văn Yên sẽ tổ chức một lễ hội quy mô lớn, không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn di sản mà còn mở ra cơ hội để quảng bá những giá trị văn hóa độc đáo của người Mông đến với đông đảo công chúng.

Trong tín ngưỡng của người Mông Nà Hẩu, rừng không chỉ là nơi che chở, nuôi dưỡng họ qua bao thế hệ, mà còn là thực thể linh thiêng, có hồn và có quyền năng. Rừng ban cho họ nguồn nước trong lành, đất đai màu mỡ, cây cối trù phú, chim muông sinh sôi. Và để đáp lại món quà đó, người Mông tổ chức Lễ Cúng Rừng vào ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch, như một lời cảm tạ gửi đến thần rừng, thần núi, cầu mong sự bình an, mùa màng tươi tốt, muôn vật sinh sôi.

Lễ Cúng Rừng của người Mông không chỉ là dịp cầu xin sự bảo hộ từ thần linh mà còn là lời cam kết thiêng liêng giữa con người và thiên nhiên. Đối với đồng bào Mông Nà Hẩu, rừng không chỉ là nguồn sống mà còn là linh hồn của bản làng, là sợi dây kết nối họ với tổ tiên. Vì thế, trong ngày lễ, cả cộng đồng cùng nhau thực hiện những quy tắc ứng xử với thiên nhiên: không chặt phá rừng, không săn bắt động vật, và sau nghi lễ, mọi người cùng dọn dẹp, nhắc nhở nhau giữ gìn rừng xanh. Trẻ nhỏ cũng được dạy về ý nghĩa của rừng, nuôi dưỡng trách nhiệm bảo vệ nơi mình sinh sống.

Những điều tưởng chừng đơn giản ấy lại mang giá trị vượt thời gian. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nạn phá rừng ngày càng nghiêm trọng, người Mông Nà Hẩu từ bao đời nay đã tự giác thực hiện một "bộ luật bảo vệ môi trường" của riêng mình - một tư duy tiến bộ mà con người hiện đại cũng cần học hỏi.

Lễ Cúng rừng gắn với nhiều sắc màu lễ hội của người vùng cao.

Việc Lễ Cúng Rừng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ là niềm tự hào của người Mông Nà Hẩu mà còn mở ra cơ hội để phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững. Nà Hẩu không chỉ có những cánh rừng nguyên sinh đẹp như tranh vẽ mà còn lưu giữ một nền văn hóa độc đáo, nơi con người sống chan hòa với thiên nhiên.

Nhân dịp Lễ Cúng Rừng, huyện Văn Yên tổ chức nhiều hoạt động hấp dẫn, mang đậm sắc màu văn hóa vùng cao. Đêm hội nghệ thuật "Âm vang Tết rừng - Sáng bừng Nà Hẩu" mở màn với những làn điệu dân ca Mông vang vọng giữa đại ngàn, những điệu múa khèn hòa cùng ánh lửa bập bùng, tái hiện một Nà Hẩu vừa hùng vĩ, vừa trữ tình.

Bên cạnh đó, nghi lễ cúng rừng diễn ra trang nghiêm tại ba thôn Trung Tâm, Bản Tát, Ba Khuy, nơi các thầy cúng thực hiện nghi thức dâng lễ vật lên thần linh. Những ai yêu thiên nhiên có thể tham gia giải chạy khám phá đại ngàn, tận hưởng cảnh sắc nguyên sơ của Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu. Không thể thiếu những trò chơi dân gian đặc trưng như đánh quay, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ, múa khèn, kèn môi, kèn lá… mang đến một bức tranh sinh động về đời sống văn hóa người Mông.

Du khách cũng có cơ hội trải nghiệm làng nghề rèn cơ khí truyền thống và thưởng thức đặc sản vùng cao như mèn mén, cá tầm, gà đen, thắng cố – những món ăn mang hương vị nguyên bản của núi rừng. Không chỉ là một lễ hội văn hóa, Văn Yên kỳ vọng biến Lễ Cúng Rừng thành sản phẩm du lịch độc đáo, nơi bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế có thể song hành bền vững.

Trong thế giới hiện đại, khi những cánh rừng dần thu hẹp để nhường chỗ cho các công trình bê tông, người ta thường quên rằng một nền văn hóa chỉ thực sự tồn tại khi nó gắn liền với không gian sống của nó. Với người Mông Nà Hẩu, rừng không chỉ là nơi sinh sống mà còn là chứng nhân cho lịch sử, là linh hồn của bản sắc.

Lễ Cúng Rừng không chỉ là một sự kiện tâm linh, mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm của con người đối với thiên nhiên. Đối với người Mông, bảo vệ rừng cũng chính là bảo vệ chính mình, bảo vệ thế hệ con cháu. Và nếu có một điều gì đó mà tất cả chúng ta có thể học được từ lễ hội này, thì đó chính là: "Hãy đối xử với thiên nhiên bằng sự tôn kính, bởi thiên nhiên chính là nền tảng của sự sống, của văn hóa, và của cả tương lai".

Theo vtv.vn