Những người mê chèo như “điếu đổ”
8 giờ tối chúng tôi đến đình làng An Phú, vừa đến cổng đình đã nghe thấy ngân vang tiếng đàn, tiếng sáo, tiếng trống đế… tiếp đó là  tiếng “í i ì” ngân vang. Hôm nay những “nghệ sĩ nông dân” đang tập vở “Hòa thượng cua”, để chuẩn bị cho chuyến lưu diễn tại An Đức, Tứ Kỳ, Hải Dương.  Vừa nhâm nhi bát nước chè xanh, một lão nông chừng 60 tuổi kể cho chúng tôi về lịch sử của đội chèo thôn An Phú.

“Thôn An Phú xưa là nơi có những gánh hát chèo, tuồng nổi tiếng lưu diễn khắp nơi, có khi lên đến tận Thái Nguyên, Lạng Sơn để biểu diễn. Sau này, do chiến tranh, cuộc sống khó khăn, những gánh chèo xưa không còn nữa, tuy nhiên những người già vẫn âm thầm giữ những điệu chèo truyền thống để mong rằng sau này thế hệ con cháu có thể gây dựng lại đội chèo. Tâm nguyện của các cụ đã thành hiện thực khi ông Đào Quang Huận (Trưởng thôn), ông Nguyễn Quang Thạo (Bí thư Chi bộ thôn) đứng ra thành lập đội chèo năm 2003, khi đó có khoảng 26 người tham gia những thành viên của đội chèo tự túc về kinh phí, nhạc cụ, trang phục… Để duy trì được đội chèo, những thành viên phải chịu rất nhiều khó khăn, nếu không có lòng đam mê thì không thể làm được…”.

Đi diễn không thù lao, không lương, thậm chí còn phải bỏ tiền túi ra để được  phục vụ nhân dân, nhưng những người nghệ sĩ nông dân vẫn kiên trì trụ lại với đội chèo đến nay đã ngót 10 năm. Nhiều người vẫn bảo họ là những người hâm, “ăn cơm nhà, thổi tù và hàng tổng” nhưng họ vẫn một lòng đam mê với chèo, bám trụ với đội chèo, để mang tiếng hát chèo đi phục vụ quần chúng.

“Tham gia đội chèo từ những ngày đầu thành lập, nhưng bị chồng ngăn cản,  cô đành bỏ đội gần 2 năm, nhưng vì lòng đam mê cô lại quay lại với đội. Nhiều khi cô phải thuê người làm để có thời gian buổi tối tham gia văn nghệ. Lắm khi vừa trông trẻ, cô vừa luyện hát chèo.” – cô Lâm Thị Riến, giáo viên mầm non chia sẻ. Vợ chồng “lão nông chi điền” Đỗ Văn Khoát - Nguyễn Thị Chiến năm nay ngoài 60 tuổi, gia cảnh khó khăn, nhưng ngày nào cũng lẽo đẽo đạp cái xe đạp cũ ra đình tập chèo. Nhiều người bảo ông bà, nhà thì nghèo mà suốt ngày đàn ca, sáo, nhị. Tuy thế vợ chồng ông vẫn gắn bó với đội chèo từ nhiều năm nay.

Ông Khoát tâm sự: “Vợ chồng chúng tôi cũng vì chèo mà đến với nhau, thiên hạ có nói nọ, nói kia thì chúng tôi vẫn đam mê chèo”. Anh Nguyễn Mạnh Thiên, người có giọng hát hay nhất đội, ban ngày thì đi phụ hồ kiếm tiền  nuôi hai con ăn học, vất vả là thế, vậy mà tối nào sau bữa cơm tối, anh cũng mau mải đạp xe ra đình để tập hát chèo. Anh cười bảo “Cái máu hát chèo nó ngấm vào người rồi, nhiều lần cũng định bỏ đội chèo, nhưng bỏ được một buổi, thấy nhơ nhớ, ra xem thì lại bị tái nghiện, nên không bỏ được”.

Chú Phùng Xuân Vần ở xã Quỳnh Thọ, cách thôn An Phú gần 10km nhưng bằng sự đam mê với chèo vẫn thường xuyên đến hỗ trợ đội chèo An Phú, xòe bàn tay chai sạm lên chú bảo “chú cũng là nông dân đích thực đấy nhé, nhưng chú biết chơi đàn, biết cả hát. Mỗi khi đội chèo An Phú thiếu người, chú đều đến hỗ trợ”.

Những nỗi lo
Kinh phí hoạt động đều do các thành viên trong đội “tự cung tự cấp”. Trang phục khi đi biểu diễn đều xin ở Nhà hát Chèo tỉnh Thái Bình. Nhiều khi các diễn viên của đội chèo phải tự mua trang phục biểu diễn.

Nhạc cụ cũng đều là “của nhà trồng được”, tuy nhiên vẫn còn thiếu thốn. Trong đội chèo có ông Đỗ Văn Khoát rất khéo tay, đa phần những nhạc cụ trong đội chèo đều do ông tự tay làm lấy.

Đội chèo An Phú đi lưu diễn ở nhiều nơi, nhưng đều là đi diễn miễn phí, không yêu cầu thù lao, đi đâu cũng được bà con yêu mến, ủng hộ chút đỉnh. Có khi  đi diễn ở xa, phải thuê xe và phí đi đường… thì số tiền nhân dân ủng hộ chi cho những khoản đó là vừa hết.

Tìm ra thế hệ kế cận để duy trì hoạt động của đội chèo An Phú cũng đang là nỗi lo trong lòng những người nghệ sĩ nông dân.

Nguyễn Văn Vương
(Thôn An Phú 2, Quỳnh Hải, Quỳnh Phụ)