Sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo ở xã Lê Lợi (Kiến Xương), năm 8 tuổi, thời điểm đất nước đang trong thời kỳ kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp, lúc ấy ở gần nhà có một doanh trại quân đội. Hàng ngày Văn Mởn thường hay lân la ra chơi với các chú bộ đội và du kích thôn. Nghe các chú hát những bài ca cách mạng, cậu bé Văn Mởn hát theo rồi thuộc nhạc và lời ca từ lúc nào không biết. Phát hiện cậu bé hay hát, một người lính già thích thú thường bế Văn Mởn đặt lên mô đất cao để cậu bé hát cho cả doanh trại cùng nghe. Cứ thế, theo thời gian, cậu bé Văn Mởn ngày nào đã trở thành diễn viên gạo cội của Đoàn chèo Thái Bình (nay là Nhà hát chèo Thái Bình), được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú, mang tiếng hát, điệu chèo quê hương đi giới thiệu với bạn bè quốc tế.

Thái Bình là một trong những chiếc nôi của nghệ thuật chèo truyền thống. Mặc dù không sinh ra trong gia đình dòng dõi nghệ thuật nhưng với Văn Mởn, anh là hiện thân của tài năng nghệ thuật và công phu khổ luyện. Người thầy đầu tiên truyền dạy cho anh niềm đam mê nghệ thuật chèo quê ở Thanh Tân (Kiến Xương), khi cụ đến làng anh dạy chèo. Văn Mởn được chọn vào đội chèo của làng, thầy chỉ nói với anh rằng, với nghệ thuật diễn xướng chèo, điều cơ bản phải luyện cho được cách diễn chèo. Đối với kép (nam diễn viên) thì “Thư đinh - Vũ bát”, nghĩa là vai thư sinh thì đứng chữ đinh, vai võ quan thì chân chữ bát. Với những bài học đầu đời cộng với năng khiếu bẩm sinh, Văn Mởn nhanh chóng bắt nhịp, được thầy quý mến, truyền dạy.

Nghệ sĩ ưu tú Văn Mởn trưởng thành nhanh chóng trong làng chèo Thái Bình, ngoài cái nôi chèo truyền thống tiếp cho anh nguồn sinh lực thì bản thân anh vẫn phải luôn trau dồi kỹ năng nghệ thuật diễn xướng cả phần “nghe” lẫn phần “nhìn”… Anh tâm sự: Học thầy có hạn, học trong dân gian là vô hạn, vì thế mỗi khi lưu diễn ở những địa phương có truyền thống hát chèo là Văn Mởn lại “lao” vào tìm tòi, học hỏi. Nhớ kỷ niệm khởi đầu sự nghiệp của mình năm 1961, đó là lúc anh được tuyển vào Đoàn chèo Thái Bình. Đây là niềm vinh dự, là bước ngoặt lớn trong cuộc đời anh. Say ánh đèn sân khấu và tự hào là diễn viên Đoàn chèo, anh luôn tự nhủ: Mình phải tôn trọng và kính nể khán giả! Anh bộc bạch: Thời kháng chiến chống đế quốc Mỹ, để có được một đêm diễn chèo ngoài trời là một điều khó khăn, cứ nhìn cảnh nhân dân nô nức, chen lấn nhau, thậm chí kéo xoạc áo của nhau để mua được vé vào sân vận động xem chèo… lòng cứ thấy lâng lâng cảm động. Nước mắt tràn mi trước cử chỉ hâm mộ của người xem, anh và đồng nghiệp lại nhắc nhau phải diễn hết mình để cảm ơn họ. Với cống hiến hết mình cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, anh được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Ba. Năm 1993, anh là lớp nghệ sĩ sân khấu đầu tiên trong cả nước được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.

Hơn 40 năm say ánh đèn sân khấu, về với đời thường, Nghệ sĩ ưu tú Văn Mởn vẫn tiếp tục dành hết tâm huyết để dìu dắt các học trò tiếp nối con đường nghệ thuật chèo truyền thống, trao “khuôn vàng, thước ngọc” cho thế hệ đàn em. Đền đáp ơn thầy, một loạt “ái trò” của Văn Mởn như: Hoài Thu, Ánh Điện, Hà Chèo… cũng đã trưởng thành và được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.

Quang Viện