Câu chuyện kể về "con mèo mun to đùng, mập ú" Zorba có cuộc sống nhàn nhã, dễ chịu, ngày nọ bỗng phải nhận một trách nhiệm to lớn và kỳ lạ: chăm sóc, bảo vệ một con hải âu từ khi nó còn là quả trứng đến khi nó lớn lên và dạy nó bay. Dù đó chỉ là những lời hứa cho qua chuyện để làm yên lòng hải âu mẹ đang hấp hối nhưng Zorba và bốn người bạn mèo khác của mình đã thực hiện một cách cực kỳ nghiêm túc và hết lòng. Bằng sự hiểu biết và trí tưởng tượng tuyệt vời, văn phong dí dỏm, tác giả đã mở ra một thế giới động vật cực kỳ sống động, hấp dẫn với những sự việc, tình tiết, đối thoại mang đặc trưng của các loài vật nhưng cũng thân quen, gần gũi với cuộc sống con người.

Từ khi bắt gặp cô hải âu Kengah gặp nạn đến hành trình giữ lời hứa với cô của năm con mèo nhiều bối rối, khó khăn nhưng chúng luôn tận tâm, kiên định, dốc hết sức mình. Theo lời mèo Đại tá: "Anh ấy đã thề nguyện bằng danh dự, và lời thề của một con mèo ở cảng cũng là lời thề của mọi con mèo khác". Bất chấp hiểm nguy, kể cả phải phá vỡ điều cấm kỵ của loài mèo, những con mèo bên bến cảng Hamburg đã dạy cho chúng ta bài học thấm thía về việc giữ lời hứa. Trong quá trình đó, năm con mèo còn dạy cho con hải âu non Lucky và chúng ta một bài học về lòng dũng cảm. Khi Lucky sợ hãi trước bài học bay trong mưa bão, Zorba đã nói: "Trong cuộc đời, con sẽ có rất nhiều lý do để hạnh phúc. Một trong những thứ đó là nước, thứ khác là gió, thứ khác nữa là mặt trời, và đó luôn là món quà đến sau những cơn mưa". Chính Zorba đã trải qua sinh tử khi rời bỏ cái giỏ an toàn để khám phá thế giời bên ngoài ngày con bé, và dù được cậu chủ yêu thương, cưng chiều, "con mèo mun to đùng, mập ú" không bao giờ chùn bước trước khó khăn, nguy hiểm, kể cả trong công việc khó khăn nhất đối với một con mèo là chăm sóc, bảo vệ và dạy hải âu bay. Nhìn Lucky tung cánh bay lần đầu tiên chỉ khi bước ra cơn mưa bão, Zorba mãn nguyện: "Chỉ những kẻ thực sự dám thì mới có thể bay".

Năm con mèo cảng Hamburg hết lòng chăm sóc, bảo vệ, dạy Lucky bay đâu chỉ vì giữ lời hứa mà còn bởi chúng thực sự yêu thương con hải âu bé nhỏ. Một tình thương cao cả, không điều kiện, không tính toán, không áp đặt. Không có từ ngữ nào trọn vẹn, ý nghĩa, xúc động hơn những lời Zorba nói với Lucky: "Chúng ta đã bảo vệ con từ khoảnh khắc con mổ vỡ lớp vỏ trứng ra đời. Chúng ta đã dành cho con sự chăm sóc mà không hề nghĩ tới việc biến con thành một con mèo. Chúng ta yêu con như yêu một con hải âu. Chúng ta cảm thấy con cũng yêu chúng ta như vậy, chúng ta là bạn con, là gia đình của con, chúng ta muốn con biết rằng nhờ con, chúng ta đã học được một điều đáng tự hào: Chúng ta học được cách trân trọng, quý mến và yêu thương một kẻ không giống chúng ta.

Bên cạnh những bài học về phẩm giá và tình cảm, tác giả đã khéo léo lồng vào câu chuyện loài vật một vấn đề lớn của nhân loại: ô nhiễm môi trường. Mượn lời những loài vật rất yêu thiên nhiên, biển khơi và hết sức bất bình trước việc con người hàng ngày, hàng giờ tàn phá môi trường sống đẹp đẽ của muôn loài, tác giả đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của con người. Cái chết đau đớn của mẹ Lucky, cô hải âu Kengah do nạn thải dầu bừa bãi là lời nhắc nhở sống động, đanh thép, nhức nhối, ám ảnh về mối nguy hại của ô nhiễm môi trường, từ đó khơi dậy nhận thức, thúc giục lương tri loài người.

Chỉ trong hơn 100 trang sách, "Chuyện con mèo dạy hải âu bay" lôi cuốn không chỉ độc giả trẻ em mà cả người lớn vào một thế giới tưởng tượng thần tiên mà gần gũi, vui nhộn mà xúc động, trong trẻo mà gợi nhiều suy tư nhưng hơn hết là một thế giới nơi ta học được những bài học làm người đầy ý nghĩa.

Mai Hiền