Trên đảo Phú Quốc có sông, có suối, có đường ô tô chạy theo trục dọc, trục ngang. Có Thị trấn Dương Ðông ở phía bắc, Thị tứ Dương Tơ ở phía nam, có hai cảng biển ở Dương Ðông và Dương Tơ. Cảng Dương Tơ gồm cảng cá và cảng Hải quân, có 2 sân bay: sân bay dân sự ở Dương Ðông và sân bay quân sự ở Dương Tơ.

Sau ngày giải phóng Sài Gòn (nay là Thành phố Hồ Chí Minh) 30/4/1975 tôi được giao nhiệm vụ ra đảo Phú Quốc làm Trưởng ban Tuyên huấn K53 thuộc vùng 5 Hải quân và công tác ở đảo đến cuối năm 1978.

Rừng trên đảo Phú Quốc là rừng già nguyên sinh có một số loài cổ thụ đặc biệt quý hiếm mà rừng trên đất liền hiếm có. Nhân dân trên đảo chủ yếu làm nghề biển, sản xuất nước mắm, chế biến thủy hải sản, trồng hồ tiêu và một bộ phận làm nông nghiệp. Nói đến nước mắm Phú Quốc ở nước ta chắc không ai không biết đến và nay đã trở thành thương hiệu quốc tế. Hạt tiêu sọ của Phú Quốc là loại hạt tiêu chín đỏ được một loài chim rừng tìm đến ăn và thải ra ở các gốc cây cổ thụ trong rừng, nhân dân vào rừng thu lượm về rửa sạch, sấy khô rồi mang bán. Nhân dân ta ăn hồ tiêu chủ yếu bằng cách rang giòn, tán nhỏ còn ít ai biết đến dân Phú Quốc còn có cách ăn khác là muối các chùm hồ tiêu còn non đặt lên những món ăn hải sản.

Ðảo Phú Quốc có nhiều hổ, báo, khỉ, cheo cheo, công, trĩ, gà rừng, đặc biệt là trên đảo Thổ Chu với cơ man loài tắc kè. Anh em Hải quân đóng ở đó đã huấn luyện các chú chó rất thông minh, ngày ngày vào rừng vồ tắc kè mang về cho gia chủ. Quanh đảo Thổ Chu khi nước xuống, các hốc đá quanh đảo nhô lên là nơi hàng nghìn chú đồi mồi lên phơi nắng. Mỗi khi tàu thuyền đi qua, chúng ào ào nhảy xuống nước như cua tháng sáu. Sau này Nhà nước đã xây dựng tại nơi đây một trung tâm nuôi đồi mồi.

Các đảo thuộc huyện đảo Phú Quốc nằm trong vùng biển nông, lặng gió, bốn mùa ấm áp nên ở đây có thể nói là một vựa tôm cá mà hàng nghìn tàu thuyền từ Phú Quốc, Kiên Giang, Rạch Giá ra neo đậu khai thác. Một ghe đi câu cá thu nếu trúng, một đêm cũng thu được từ 1 đến 2 tạ cá. Ðặc biệt trong những ngày trở trời, vào dịp cuối mùa xuân ven bờ biển có những nơi tép biển (con moi) nổi lên mặt nước thành từng bè đen sẫm trôi dạt vào bờ. Moi nhiều đến mức anh em Hải quân dùng màn tuyn ra kéo, xúc, mỗi mẻ cũng được hàng chục cân, còn các ghe của dân chạy te trên mặt nước để cào, xúc hết chuyến này đến chuyến khác, mỗi chuyến cũng được vài ba tấn. Còn trò xăm mực và câu cá là thú vui của lính Hải quân, tối tối chỉ cần mắc vào bóng điện gần mép nước nơi cầu cảng là hàng đàn cá nhỏ kéo đến và kéo theo các chú mực to đến săn mồi. Anh em cứ vậy và săm mang về thưởng thức. Còn ban ngày trong các giờ nghỉ, anh em có thú vui câu cá ở bờ cảng, cá nhiều đến mức, thả mồi là cá cắn, bắt lên con nào ưng ý thì dùng, con nào không ưng ý thì thả nhưng hiềm một nỗi những năm đó, ở đây vô cùng hiếm rau, anh em phải dùng tôn ghép lại thành từng ô mỗi ô khép kín khoảng 10 m2 để tránh gió và bụi nước biển, lên rừng lấy đất tốt về trồng rau. Giá một cân rau thời đó đắt gấp 1 - 2 lần cân tôm biển.

Nhân dân trên đảo Phú Quốc có truyền thống cách mạng kiên cường, bất khuất. Ở đây là nơi yên nghỉ của người sĩ phu yêu nước nổi tiếng Nguyễn Trung Trực với khí tiết lừng lẫy “bao giờ hết cỏ nước Namon> mới hết người dân nước Namon> đánh Tây”. Ðảo Phú Quốc là nơi giam giữ hàng vạn chiến sĩ cách mạng. Thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai đã dựng lên ở đây vô số các nhà lao, chuồng cọp với hàng nghìn bảo an, dân vệ, quân cảnh song vẫn không khuất phục được nhân dân và những người chiến sĩ cách mạng bị tù đày. Trên rừng sâu là căn cứ địa kháng chiến. Các tổ chức đảng vẫn bám trụ trong lòng dân, lãnh đạo nhân dân đấu tranh chống lại chế độ nhà tù hà khắc, chở che đùm bọc các chiến sĩ cách mạng vượt ngục.

Trong nhà tù là các chi bộ đảng hoạt động kiên cường, giữ vững khí tiết của người chiến sĩ và tổ chức các cuộc vượt ngục như huyền thoại với những chiếc thìa canh mà anh em giấu được đã biến thành những “chiếc xẻng” cần mẫn đào hàng mấy chục mét đường hầm để thoát ngục vượt lên căn cứ trên núi để tiếp tục chiến đấu. Ðưa đồng đội vào ngồi trong thùng rác để khênh ra ngoài trốn thoát... Những cuộc vượt ngục như vậy thường xuyên diễn ra đã làm kinh ngạc bọn cai ngục.

Nay những dấu tích của nhà tù Phú Quốc (nơi địa ngục trần gian) vẫn còn sừng sững trong tâm trí hàng chục nghìn chiến sĩ cách mạng bị giam giữ tù đày trên đảo như nhắc nhở chúng ta về những ký ức hào hùng của bản tráng ca bất tử để đóng góp công sức, máu xương bảo vệ biển đảo của Tổ quốc. Phú Quốc hôm nay đang phát huy có hiệu quả tiềm năng mà thiên nhiên ban tặng để đảo ngày thêm giàu mạnh, là pháo đài bất khả xâm phạm, là điểm du lịch hấp dẫn của du khách gần xa.

Phạm Phú An

(Thành phố Thái Bình)