Quân số của Đại đội khi mới thành lập  có trên 50 lúc cao điểm lên tới trên 100 người thay phiên nhau trực chiến. Họ là những nam nữ thanh niên được lựa chọn từ các phường, cơ quan, đơn vị sản xuất, có sức khoẻ, trình độ, văn hoá và tinh thần chiến đấu cao, trong các đơn vị tự vệ chủ yếu là ở Nhà máy Cơ khí, Xí nghiệp Dược phẩm, Ty Kiến trúc, Cơ khí nông nghiệp và một số phường nội thị. Tuổi đời cao nhất là đồng chí đại đội trưởng trên 30 tuổi, còn lại đều trên dưới 20 tuổi; có đồng chí mới 16 tuổi như đồng chí Vĩnh ở phường Đề Thám. 80% là nữ giới. Địa điểm đặt các ụ pháo 37 li của Đại đội là phía sau chùa Bồ (nay thuộc phường Bồ Xuyên) Thành phố Thái Bình.

Những ngày đầu thành lập đơn vị gặp vô vàn khó khăn. Đặc biệt là hầu hết anh chị em trong đại đội còn trẻ lại chưa tiếp xúc với loại vũ khí mới là pháo 37 li. Ăn uống, sinh hoạt, giờ giấc trực chiến… ;mọi hoạt động, cử chỉ tác phong theo nền nếp quân sự chưa quen.

Song với tinh thần chịu đựng gian khổ, khắc phục khó khăn và lòng căm thù giặc Mĩ cao độ nên từng bước anh chị em đã tích cực học tập quen dần và tiếp cận được với các thao tác kỹ thuật và sử dụng thành thạo loại pháo 37 li này. Đặc biệt phải kể đến công lao đóng góp, sự quan tâm chu đáo tận tình, sự động viên cổ vũ kịp thời của UBHC tỉnh, Tỉnh đội, Thị đội, UBHC Thị xã mà đặc biệt là đồng chí Đỗ Văn Khổn lúc đó là Tỉnh đội phó kiêm tham mưu trưởng Tỉnh đội (nay là Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh), đồng chí Trần Trung Tự, đồng chí Phạm Thanh Tịnh, đồng chí Vũ Thị Hồi phó chủ tịch UBHC Thị xã và nhiều đồng chí sĩ quan trong Tỉnh đội, Thị đội… nên anh chị em trong Đại đội dân quân tập trung pháo 37 li yên tâm phấn khởi, không quản ngày đêm liên tục bám trụ vững vàng trên trận địa sẵn sàng chiến đấu.

Buổi sáng hôm ấy, mọi người đang phấn khởi chuẩn bị đón mừng kỷ niệm ngày lễ trọng đại của Dân tộc thì nhận được lệnh chuẩn bị chiến đấu từ Sở Chỉ huy phòng không: Máy bay địch đã vào vùng trời Thị xã. Mọi pháo thủ lo lắng, hồi hộp chờ đợi với những giây phút căng thẳng tột độ sẵn sàng nhả đạn tiêu diệt kẻ thù.

Đúng 7 giờ ngày 19 tháng 8 năm 1972, máy bay Mĩ xuất hiện, chuẩn bị bắn phá khu vực Thị xã Thái Bình. Một tốp máy bay bay theo dọc triền sông Trà Lý bổ nhào đánh vào khu vực ngã tư An Tập và Bệnh viện tỉnh ở độ cao 3.800m. Lưới lửa phòng không tung lên dầy đặc bầu trời Thị xã với đủ các loại đạn: súng trường, 12li 7, 37li… của tất cả các lực lượng đã làm cho chúng hoảng loạn, cắt bom bừa bãi và một chiếc F4H của Mĩ đã bị trúng đạn, bốc cháy trên bầu trời Thị xã ở cự ly 3.500m, độ cao 2.000m.

Tại Hội nghị bình xét của Sở chỉ huy tác chiến ở xã Tân Hoà huyện Vũ Thư, căn cứ vào phần tử bắn trên pháo thì Đại đội dân quân tự vệ pháo 37 li Thị xã Thái Bình là đơn vị đã bắn rơi chiếc máy bay Mĩ đó. Tin vui và niềm hân hoan ấy được Đài Tiếng nói Việt Nam phát đi ngay buổi chiều cùng ngày làm nức lòng quân dân trong tỉnh, đặc biệt là niềm vui, niềm tự hào vô cùng lớn lao đối với anh chị em cán bộ chiến sĩ Đại đội dân quân tự vệ Pháo 37 li và toàn thể nhân dân Thị xã Thái Bình. Đây chính là thành tích vô cùng to lớn mừng kỉ niệm 27 năm ngày Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh mùng 2 tháng 9 của Dân quân tự vệ Thị xã  nói riêng, lực lượng vũ trang Thái Bình nói chung. Chiến công vang dội ấy ngay sau đó đã được các ngành, các cấp, các đoàn thể, đặc biệt các đồng chí lãnh đạo Tỉnh uỷ, UBHC Tỉnh, UBHC Thị xã, Tỉnh đội, Thị đội, nhân dân các phường đến chúc mừng, khen thưởng. Đồng chí Đại tá Đoàn Văn Vang lúc ấy là Tỉnh đội trưởng đã cấp giấy khen cho đại đội và đề nghị Bộ Tư lệnh Phòng không không quân biểu dương.

Đại đội dân quân tập trung pháo 37 li Thị xã Thái Bình còn duy trì hoạt động cho đến khi Hội nghị Pari kết thúc. Anh chị em lại tiếp tục trở về các cơ quan đơn vị sản xuất và công tác với niềm tin tưởng, phấn khởi, tự hào trong sự lưu luyến của tình đồng đội, đồng chí. 

Mấy năm gần đây, được sự quan tâm của Bộ CHQS tỉnh, UBND, Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố đã tạo mọi điều kiện để đơn vị được thành lập Ban liên lạc của Đại đội Dân quân tự vệ pháo 37 li Thị xã thời chống Mĩ và đã bầu bà Bùi Thị Nga nguyên khẩu đội trưởng khẩu đội I làm trưởng ban. Hàng năm, cứ đến ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng 8, đơn vị lại họp mặt tại Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố để ôn lại truyền thống của đơn vị từ những ngày đầu thành lập và chiến công đã giành được, đồng thời có dịp thăm hỏi, động viên, chia sẻ tình cảm với nhau. Nhìn chung cho đến nay từ trên 100 đồng chí mới tập trung được trên 70 đồng chí. Một số đã mất hoặc sống và làm việc nơi xa; song tinh thần thương yêu đùm bọc, đoàn kết, giúp đỡ nhau với tình nghĩa đồng chí, đồng đội của anh chị em vẫn được phát huy tốt như giúp đỡ nhau làm kinh tế, thăm hỏi lúc ốm đau, hiếu hỉ…

Đặc biệt những ngày gặp mặt trong năm, ông Phạm Thanh Tịnh, Ông Đặng Văn Khước, ông Trần Trung Tự, bà Vũ Thị Hồi và một số đồng chí nguyên là sĩ quan Tỉnh đội, Thị đội, mặc dù tuổi cao sức yếu vẫn về dự và động viên thăm hỏi anh chị em trong đơn vị tận tình chu đáo.

Trên 40 năm đã qua kể từ ngày thành lập và 39 năm từ ngày đơn vị bắn rơi máy bay Mĩ là chặng đường dài nhưng tinh thần chịu đựng gian khó, chiến đấu dũng cảm, ngoan cường của anh chị em vẫn tiếp tục được phát huy trên mọi lĩnh vực công tác, sản xuất, kinh doanh cho đến hôm nay. Nguyện vọng của anh chị em trong Đại đội dân quân pháo 37 li Thị xã hiện nay là đề nghị Bộ chỉ huy quân sự tỉnh, Ban CHQS Thành phố quan tâm đề nghị với cấp trên và các ngành liên quan giải quyết quyền lợi được hưởng chế độ theo Nghị định 290 của Chính phủ cho anh chị em còn lại (đến nay mới có 38 đồng chí được hưởng); xét kết nạp anh chị em vào Hội Cựu chiến binh Việt Nam theo điều lệ mới; đồng thời cũng mong được cấp trên cấp Kỷ niệm chương cho tất cả anh chị em đã tham gia công tác và chiến đấu tại Đại đội dân quân tự vệ pháo 37 li Thị xã Thái Bình.

Xuân Nha

CTV Thành phố Thái Bình