Tôi vô cùng băn khoăn, vì đây là lớp bồi dưỡng dành riêng cho các nhà báo, các trưởng phòng văn nghệ của các đài phát thanh tỉnh, thành phố trong cả nước, trong khi tôi khi đó chỉ là trưởng ban biên tập của đài truyền thanh cấp huyện. Tôi điện hỏi anh Thi, Hiệu trưởng nhà trường. Anh Thi bảo: “Gần đây, Cao Bá Khoát có nhiều bài hát chèo, nhiều câu chuyện truyền thanh phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, do đó Ủy ban Phát thanh Truyền hình Việt Nam quyết định mời đích danh Cao Bá Khoát tham gia lớp bồi dưỡng kỳ này”. Anh Côn, Trưởng phòng Giáo vụ của Trường Nghiệp vụ Phát thanh nói thêm: “Ngày khai giảng lớp, đồng chí Lý Văn Sáu, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Phát thanh Truyền hình Việt Nam sẽ đến dự. Giảng viên của lớp toàn là những nhà báo nổi tiếng như đồng chí Hồng Trường, Cục phó Cục Truyền thanh; Hoàng Ngọc Anh, Phó ban Văn nghệ; nhạc sĩ Hoàng Hà, Trưởng phòng Văn nghệ thiếu nhi... Đặc biệt, nhà báo Vũ Hà sẽ dành nhiều thời gian hướng dẫn mọi người sáng tác, chuyển thể và dàn dựng các câu chuyện truyền thanh…”. Nghe anh Côn nói đến đây, tôi vô cùng háo hức và phấn chấn, muốn đi ngay đến Thường Tín. Đúng ngày giờ ghi trong giấy mời, tôi bước vào hội trường. Rất đông các nhà báo của nhiều tỉnh đã có mặt. Là dân văn nghệ với nhau nên chúng tôi sớm làm quen và trở nên thân thiết. 

Sau khi nghe đồng chí Lý Văn Sáu khai mạc lớp bồi dưỡng, nêu rõ những vấn đề cơ bản về văn nghệ trên sóng phát thanh, vài nét về chức năng chủ yếu của văn nghệ, đường lối văn nghệ của Đảng ta, vai trò và đặc trưng của văn nghệ trên đài, cả lớp bắt tay ngay vào các bài học do các nhà báo kỳ cựu truyền đạt. Mở đầu bài giảng về câu chuyện truyền thanh, nhà báo Vũ Hà, cây đa cây đề của làng báo Việt Nam, đặt câu hỏi: “Tại sao cần phải có câu chuyện truyền thanh?”. Đây là thể loại dành riêng cho báo nói, quan trọng nhất là đáp ứng nhu cầu người nghe đài. Cùng một nội dung tuyên truyền, nếu sử dụng nghệ thuật, tức là dùng câu chuyện truyền thanh, sẽ có hiệu quả rất cao, giúp người nghe dễ cảm thụ. Vì vậy, câu chuyện truyền thanh trở thành một thể loại báo chí thiết yếu. Nhà báo Vũ Hà hướng dẫn chúng tôi những đặc thù, thủ pháp chủ yếu của thể loại này, phương pháp sáng tác, cách chuyển thể và dàn dựng câu chuyện truyền thanh để phát sóng. 

Khi đã nắm vững các thủ pháp để đưa văn nghệ lên sóng, chúng tôi được bố trí thực hành dàn dựng và thu thanh câu chuyện truyền thanh “Con rùa” do nhà báo Phạm Thành chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của Nguyễn Ái Quốc. Chúng tôi vô cùng vui mừng vì được thể hiện tác phẩm nổi tiếng của Bác Hồ, người khai sinh ra nền báo chí cách mạng Việt Nam. Tôi được phân vai lý trưởng làng La Lo, Thúy Hà vào vai vợ lý trưởng, Dương Toàn Thắng - người cao to, có khuôn mặt và giọng nói như người nước ngoài được vào vai viên công sứ Pháp; Hoàng Nhận vai người lạ mặt, Võ Kim Hoa vai người dẫn chuyện. Nhà báo Phạm Thành trực tiếp đạo diễn và nhà báo Vũ Hà chỉ đạo thu thanh. Việc thực hành thu thanh câu chuyện truyền thanh “Con rùa” đã thành công tốt đẹp. Băng thu thanh được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam và lưu giữ tại phòng truyền thống của Trường Nghiệp vụ phát thanh Thường Tín. Vui nhất là từ tác giả, đạo diễn đến anh chị em tham gia đều được nhận thù lao theo quy định của Đài Tiếng nói Việt Nam. Vui hơn cả là chúng tôi đã biết cách sáng tác, chuyển thể, dàn dựng và thu thanh câu chuyện truyền thanh. Sau đó, nhà báo Vũ Hà phân công mỗi người chuyển thể một câu chuyện truyền thanh. Dương Toàn Thắng có câu chuyện “Rừng Xà Nu yên tĩnh”, tôi có câu chuyện “Mẹ” và cả 14 học viên đã có 14 tác phẩm được lưu giữ tại nhà trường. 

Kết quả của lớp bồi dưỡng “Làm văn nghệ trên sóng phát thanh” do Ủy ban Phát thanh Truyền hình tổ chức năm 1982 đã giúp tôi trưởng thành nghề nghiệp, mặc dù trước đó tôi đã có một số câu chuyện truyền thanh và khúc ca chèo được phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Cũng nhờ những câu chuyện truyền thanh đó mà tôi được nhiều người biết đến và có thêm nhiều bạn bè trên khắp cả nước. Vì rất yêu nghề và có kiến thức trong tay, đến nay tôi đã sáng tác và chuyển thể được trên 400 câu chuyện truyền thanh. Tất cả các câu chuyện này đều đã được phát sóng trên Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài PT-TH Thái Bình (nay là Báo Thái Bình) và một số đài tỉnh bạn. 

Tuy đã nghỉ hưu, nhưng tôi vẫn đam mê cộng tác với các cơ quan báo chí, tiếp tục sản xuất nhiều tác phẩm tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước bằng hình thức văn nghệ trên sóng phát thanh, được nhiều người khuyến khích, cổ vũ, động viên. Có một điều không thể không chia sẻ là: Những câu chuyện truyền thanh do tôi sáng tác đều được tôi chuyển thể lại thành truyện ký, truyện ngắn, in thành sách để tặng bạn bè. Tôi đã xuất bản được 12 đầu sách, trong đó có một cuốn được Ban Tuyên giáo Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) trao giải thưởng trong cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm báo chí, văn học nghệ thuật về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; một cuốn được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thái Bình tặng bằng khen; cuốn “Địa linh” được UBND tỉnh trao giải ba cuộc thi viết về “Đất và người Thái Bình”. Hai cuốn sách “Đẹp mãi những con người” và “Hương Sắc Ngàn Hoa” được tặng giải thưởng mang tên nhà bác học Lê Quý Đôn. 

Năm nay, đã ở tuổi 80, tôi vẫn say mê làm báo và hàng năm vẫn được các cơ quan báo chí trung ương và địa phương suy tôn là cộng tác viên xuất sắc. Tôi đang có ý định chọn lọc trong 400 câu chuyện truyền thanh đã phát sóng để in khoảng 50 tác phẩm thành 5 tập sách, nhưng điều kiện hiện nay chưa cho phép nên dự định đó vẫn chưa thực hiện được.

Cao Bá Khoát

(Tự Tân, Vũ Thư)