Chất lượng dân số hiện nay ở nước ta từng bước được nâng lên; tuổi thọ bình quân của Việt Nam đã đạt 73 tuổi; Mức sinh giảm mạnh, từ năm 2005 Việt Nam đã đạt mức sinh thay thế (2,03 con), tốc độ gia tăng dân số đã được kiềm chế. Quy mô dân số năm 2010 là 87 triệu người, thấp hơn 2 triệu người so với mục tiêu đặt ra trong chiến lược Dân số Việt Nam giai đoạn 2001-2010. Tuy nhiên, Việt Nam cũng được xếp vào quốc gia đông dân, đứng thứ 13 trên thế giới, mật độ dân số cao 256 người/km2, chỉ số phát triển con người và chất lượng dân số lại thấp, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng ở vùng sâu, vùng xa, vùng nghèo còn ở mức cao, chênh lệch giới tính cao 112 nam/100 nữ (năm 2010)... Đây là những khó khăn, thách thức đối với công tác dân số của nước ta.

Đối với Thái Bình là tỉnh đất chật người đông, hiện nay đứng thứ 6 trong 63 tỉnh thành phố của cả nước. Sự gia tăng nhanh chóng về quy mô dân số trong tỉnh luôn luôn là sức ép đối với nền kinh tế nông nghiệp chậm phát triển và là một trong các nguyên nhân của đói nghèo. Vì thế, 50 năm vừa qua, công tác Dân số – Kế hoạch hoá gia đình đã được các cấp uỷ, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể, tổ chức chính trị – xã hội đặt lên vị trí quan trọng trong các vấn đề kinh tế – xã hội của tỉnh cũng như của các địa phương, đơn vị.

Trong 50 năm qua, công tác DS-KHHGĐ Thái Bình có những lúc thăng trầm khi bộ máy tổ chức hết sáp nhập rồi chia tách. Nhưng với sự kiên trì, bền bỉ và có lúc quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, cùng với một hệ thống giải pháp cụ thể đã làm cho công tác Dân số – Kế hoạch hoá gia đình trong tỉnh đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Nhận thức của cộng đồng, đặc biệt là các cặp vợ chồng trẻ về quy mô gia đình ít con đã có chuyển biến rõ rệt. Số sinh và số người sinh con thứ 3 trở lên hàng năm giảm. Số xã, phường, thị trấn, số thôn, làng, tổ dân phố không có người sinh con thứ 3 trở lên ngày càng nhiều. Quy mô dân số tăng chậm lại, thậm chí một số xã, phường, thị trấn không tăng. Chỉ số phát triển con người (HDI) ở mức cao trong nhóm các tỉnh, thành phố dẫn đầu cả nước. Năm 1961, năm mở đầu cuộc vận động sinh đẻ có kế hoạch trong cả nước, tỷ lệ sinh ở tỉnh ta là 4,7% số con một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 6 con. Đến năm 2010, tỷ lệ sinh đã giảm xuống còn 1,4%, số con một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 2,01 con; tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên năm 2010 đạt 0,85%, tỷ suất sinh thô, tỷ lệ sinh con thứ 3 đều giảm, tỷ lệ các cặp vợ chồng áp dụng biện pháp tránh thai đạt 78,9%; tỷ lệ trẻ em bị suy dinh dưỡng giảm xuống 18,0%. Chất lượng dân số từng bước được cải thiện, tuổi thọ trung bình đạt 75 tuổi, thu nhập bình quân theo đầu người tăng, năm 2010 đạt 850 USD. Thái Bình cũng là một trong 9 tỉnh, thành phố đạt chuẩn phổ cập giáo dục THCS năm 2002.

Cùng với những thành tựu đạt được, 50 năm qua công tác DS-KHHGĐ Thái Bình cũng đang đối mặt với những khó khăn, thách thức: Quy mô dân số lớn, trên 1,8 triệu người, mật độ dân số đông (gần 1.200 người/km2), kết quả giảm sinh chưa ổn định và luôn có sự biến động, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên tuy đã giảm song vẫn còn cao; đặc biệt sự chênh lệch giới tính khi sinh có dấu hiệu ngày một nghiêm trọng (năm 2000 là 107 nam/100 nữ, 2010 là 113 nam/ 100 nữ); chất lượng dân số còn nhiều bất cập; tốc độ già hoá dân số tăng nhanh (Thái Bình tỷ lệ 14% cả nước là 9,8%); nhu cầu về cung cấp phương tiện, dịch vụ KHHGĐ ngày càng lớn, nhiều vấn đề SKSS cần tiếp tục giải quyết...

Phát huy những thành quả đã đạt được trong 50 năm qua, trong giai đoạn 2011-2020, mục tiêu của công tác dân số tỉnh ta là nâng cao chất lượng dân số, cải thiện tình trạng sức khoẻ sinh sản; duy trì mức sinh thay thế 1,8 con/1 bà mẹ. Tỷ suất sinh năm 2015 là 13,04%, đến năm 2020 là 12,3%. Giảm tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên xuống dưới 10%. Giảm tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, khống chế ở mức 111 nam/ 100 nữ vào năm 2015 và 109 nam/100 nữ vào năm 2020; tỷ lệ người áp dụng các biện pháp tránh thai  hiện đại đạt 80%; ổn định quy mô dân số; giải quyết tốt những vấn đề về cơ cấu dân số; giảm dần tỷ lệ trẻ em sinh ra bị dị tật bẩm sinh góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá và cải thiện chất lượng cuộc sống của nhân dân trong tỉnh.

Để thực hiện được những mục tiêu trên đây, ngành y tế và hệ thống tổ chức làm công tác Dân số Thái Bình thực hiện tốt các nhiệm vụ và giải pháp sau:

Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ đảng, chính quyền, huy động sự tham gia của toàn xã hội thực hiện công tác dân số và sức khoẻ sinh sản. Các cấp uỷ đảng, chính quyền phải thường xuyên đưa công tác dân số, sức khoẻ sinh sản thành một nội dung quan trọng trong chương trình hoạt động và kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Nâng cao trách nhiệm và tăng cường sự phối hợp của các cấp, các ngành, đoàn thể nhân dân; đồng thời huy động các tổ chức kinh tế, xã hội tham gia thực hiện công tác dân số và sức khoẻ sinh sản. Tạo điều kiện và môi trường thuận lợi để mỗi gia đình, mỗi người dân tự nguyện thực hiện chính sách dân số, kế hoạch hoá gia đình.

Đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, phổ biến các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân số và sức khoẻ sinh sản; thông tin các vấn đề về dân số, sức khoẻ sinh sản và bình đẳng giới làm chuyển biến sâu sắc nhận thức, hành động, nâng cao trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ, chính quyền, các ngành, đoàn thể và tạo sự đồng thuận của toàn xã hội trong việc thực hiện công tác dân số, sức khoẻ sinh sản, xây dựng gia đình có 1 hoặc 2 con.

Tăng cường các dịch vụ sàng lọc trước sinh và sau sinh để chẩn đoán, can thiệp sớm tật, bệnh ở thai nhi và trẻ sơ sinh; tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, kế hoạch hoá gia đình, đặc biệt là các gói dịch vụ thiết yếu, bảo đảm quyền sinh sản và đáp ứng nguyện vọng chính đáng, phù hợp với mọi đối tượng; có biện pháp xử lý nghiêm đối với hành vi sử dụng dịch vụ y tế để lựa chọn giới tính khi mang thai.

Tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác dân số, sức khoẻ sinh sản từ tỉnh đến cơ sở đủ mạnh, phù hợp với tính chất đặc thù của công tác dân số, sức khoẻ sinh sản và đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Thực hiện nghiêm túc Quyết định số 2010/QĐ-UBND ngày 10/10/2011 của Uỷ ban nhân dân tỉnh về việc chuyển Trung tâm Dân số – Kế hoạch hoá gia đình trực thuộc Chi cục Dân số – KHHGĐ về trực thuộc Uỷ ban nhân dân huyện, thành phố quản lý. Nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, tăng cường nguồn lực tài chính và xây dựng cơ chế, chính sách về dân số, kế hoạch hoá gia đình.

Với sự quan tâm của các cấp uỷ đảng, chính quyền các cấp, sự nỗ lực và tâm huyết của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số các cấp, chúng ta hy vọng và mong muốn rằng công tác Dân số – KHHG ở Thái Bình sớm đạt được mục tiêu đề ra trong giai đoạn 2011-2020, góp phần từng bước đáp ứng được nguồn nhân lực cao cho sự nghiệp CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn Thái Bình.

Nguyễn Thị Huê

(PGĐ Sở Y tế - Chi cục Trưởng Chi cục DS - KHHGĐ tỉnh Thái Bình)