Có mặt tại cánh đồng thôn Bắc (xã Thái Học) vào một ngày đầu năm 2013, chúng tôi thấy bạt ngàn màu xanh của cây vụ đông: ngô, khoai lang, khoai tây, sup lơ, salat. Ngay từ sáng sớm, người dân tập trung khá đông để thu hoạch salat. Nhìn những cây dài, mập, xanh mơn mởn vừa được cắt khỏi gốc còn phun nhựa trắng rồi chất thành từng đống cùng với nụ cười nở trên môi người nông dân tôi đoán chắc năm nay salat được mùa, được giá.

Ông Đỗ Văn Dùng phấn khởi chia sẻ: “Đã 10 năm nay, gia đình chỉ chọn cây salat để canh tác ở vụ đông bởi loại cây này rất dễ trồng. Thu nhập mỗi sào salat tương đương với cấy lúa nhưng thời gian chỉ mất từ 50 đến 60 ngày, công chăm sóc cũng ít hơn rất nhiều. Đặc biệt, thu hoạch salat đến đâu doanh nghiệp về tận nơi thu mua nên nông dân không phải lo đầu ra cho sản phẩm. Những cây to cắt bán, còn những cây nhỏ dùng làm rau xanh ăn hàng ngày rất thơm ngon và mát. Họ cũng chỉ cân cuống cây già sau khi đã làm sạch vỏ để chế biến, còn lại lá, vỏ cuống chúng tôi tận dụng làm thức ăn cho cá, ủ thành phân để bón ruộng”.

Chung niềm vui với ông Dùng, ông Vũ Văn Sỹ ở gần đó khoe: “Vụ đông này, gia đình tôi trồng 7 sào salat, sau khi gieo hạt gặp thời tiết ấm cây sinh trưởng và phát triển nhanh nên sau thời gian 1,5 tháng cho thu hoạch. Đến nay, tôi đã thu gần hết diện tích, sản lượng đạt khoảng 1,6 tấn, tính ra mỗi sào thu nhập khoảng 1 triệu đồng, trừ tiền công làm đất, phân bón mất khoảng 200 ngàn đồng, lãi 800 ngàn đồng”.

Ông Đỗ Đức Mạnh, Chủ nhiệm HTX dịch vụ nông nghiệp xã Thái Học cho biết: salat là cây truyền thống ở Thái Học với diện tích trồng ở vụ đông hàng năm đạt khoảng 40ha. HTX đứng ra ký hợp đồng với doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho nông dân, có năm sản lượng cao nhất đạt 230 tấn sản phẩm. Vụ đông năm 2012, toàn xã trồng được gần 43 ha salat trong tổng số 131ha cây vụ đông; hộ nào diện tích ít cũng trồng từ 2 đến 3 sào, cá biệt có hộ trồng 1,5 mẫu salat. Do ảnh hưởng của cơn bão số 8 nên năng suất salat giảm nhưng dự kiến tổng sản lượng toàn xã vẫn đạt từ 130 đến 140 tấn. Với thu nhập bình quân 1 triệu đồng/sào, chi phí thấp, đầu ra ổn định, so với các loại cây khác salat vẫn là cây trồng vụ đông có chi phí thấp nhất và cho hiệu quả cao nhất ở Thái Học.

Theo lời ông Đào Đức Viện, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện: salat được đưa vào đồng đất Thái Thụy hơn 10 năm nay. Đây là loại cây ưa lạnh, thời gian sinh trưởng rất ngắn, từ 50 đến 60 ngày nên khi trồng không đòi hỏi khắt khe về thời vụ. Salat là cây “dễ tính”, khả năng thích ứng rộng nên có thể trồng trên mọi chân đất, vùng chua mặn khó canh tác vẫn trồng được. Chi phí thấp và tốn rất ít công chăm. Năng suất salat trung bình đạt 3tạ/sào, nếu thâm canh tốt có thể đạt 3,5 đến 4 tạ/sào.

Nhiều năm nay, trên địa bàn huyện hiện có 2 doanh nghiệp là Công ty Vạn Đạt và Thái Dương đứng ra ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho nông dân với sản lượng không hạn chế. Với những điều kiện thuận lợi như vậy nên  Thái Thụy luôn coi salat và đối tượng để mở rộng diện tích, trồng cây vụ đông, đặc biệt là cây ưa lạnh. Năm 2012, để mở rộng diện tích huyện hỗ trợ nông dân 60.000đ/sào trồng salat. Đặc biệt, khi một số diện tích gieo trồng salat bị thiệt hại do ảnh hưởng của cơn bão số 8, Phòng Nông nghiệp & PTNT huyện liên hệ với các doanh nghiệp cung ứng kịp thời  nguồn giống để khắc phục hậu quả; phối hợp với HTX dịch vụ nông nghiệp xã Thái Thịnh gieo bổ sung 5kg hạt giống. Kết quả, Thái Thụy trồng được 500 ha salat, tập trung chủ yếu ở các xã: Thái Thịnh, Thái Học, Thái Tân, Thái Hà, Thái Nguyên, Thụy Liên, Thụy Sơn, Thụy Dương, Thụy Bình...

Hiện nay, đang là thời điểm bà con thu hoạch rộ salat, doanh nghiệp về tận xã thu mua với giá 4.500đ/kg. Ngoài giá mua của doanh nghiệp, một số HTX còn trích quỹ hỗ trợ tăng thêm nên nông dân rất phấn khởi. Còn Ông Nguyễn Đức Đương, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chế biến nông sản Thái Dương cho biết:” Sản lượng thu mua salat của doanh nghiệp rất lớn, riêng salat trồng trên địa bàn huyện Thái Thụy chưa bao giờ đủ. Năm nay, doanh nghiệp cần khoảng 1.000 đến 1.200 tấn salát, nhưng khả năng ký hợp đồng với các HTX cũng chỉ cung ứng được khoảng 700 tấn. Để có được sản phẩm của nông dân, chúng tôi cố gắng cắt giảm các chi phí để đầu tư tiền lấy hạt giống từ Đài Loan về cung ứng cho các HTX giao cho dân gieo trồng, tăng giá thu mua từ 4.000đồng/kg năm ngoái lên 4.500 đồng/kg năm nay. Lo lắng nhất của chúng tôi hiện nay là giá rau trên thị trường tăng cao, bà con đã nhận giống về trồng salat lứa 2 được 1 tháng nhưng vẫn cắt non bán ra ngoài thị trường nên khả năng sản lượng thu mua sẽ còn sụt giảm, không đủ cho chế biến”.

Dễ trồng, lớn nhanh, tốn ít chi phí, được bao tiêu toàn bộ đầu ra và cho hiệu quả kinh tế cao… rõ ràng salat đang là cây trồng có nhiều lợi thế hơn so với một số cây vụ đông khác. Nó cũng có thể được coi là cây trồng giải được bài toán về thị trường tiêu thụ, thời vụ, thiếu lao động ở nông thôn hiện nay. Vì vậy, nếu Thái Thụy quy hoạch được vùng sản xuất tập trung, xây dựng giải pháp đồng bộ, có cơ chế khuyến khích để mở rộng diện tích, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm ổn định thì chắc chắn salat sẽ là cây trồng vụ đông giúp nông dân huyện biển thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Bài, ảnh: Nguyễn Hình