1. TRIỆU CHỨNG

Bệnh đạo ôn gây hại ở tất cả các giai đoạn và bộ phận của cây lúa. Bệnh có thể phát sinh từ thời kỳ mạ đến lúa chín và có thể gây hại ở bẹ lá, lá, lóng thân, cổ bông, gié và hạt..

Trên lá lúa: Vết bệnh ban đầu là những chấm nhỏ màu xanh xám nhạt. Về sau vết bệnh lớn dần có hình thoi, rộng ở phần giữa, nhọn ở 2 đầu, ở giữa vết bệnh màu xám tro, xung quanh nâu đậm, phần tiếp giáp với mô khỏe có màu nâu nhạt. Khi bệnh nặng các vết bệnh nối liền nhau làm cho lá bị cháy, nơi bị nhiễm nặng có thể bị cháy lụi hoàn toàn, bộ rễ bị thối và lúa không hồi phục.

Trên đốt thân: Vết bệnh màu nâu bao quanh đốt thân làm đốt khô, teo lại. Các đốt thân gần gốc bị mục ra làm cho gốc bị gãy đổ.

Trên cổ bông, cổ gié: Vết bệnh ban đầu là một chấm nhỏ màu đen đoạn cổ giáp tai lá về sau lớn dần làm cổ bông héo, bông lúa trắng hoặc lép lửng.

Trên hạt :Vết bệnh không định hình, có màu nâu xám, nấm đen ký sinh ở vỏ trấu và có thể ở bên trong hạt. Hạt giống bị bệnh là nguồn truyền bệnh sang vụ khác.

2. NGUYÊN NHÂN

Bệnh do nấm Pyricularia Oryzae thuộc họ Moniliales, lớp Nấm bất toàn gây ra.

Nấm bệnh lưu tồn trong rơm rạ, hạt giống bị bệnh, trên nhiều loại cây trồng và cỏ dại mọc xung quanh bờ. Bào tử thường phát sinh vào ban đêm, tính gây bệnh thay đổi tùy theo giống và vùng địa lý. Trong điều kiện ẩm độ cao bào tử  phát tán và nẩy mầm nhanh. Khi gặp điều kiện thuận lợi về nhiệt độ, ẩm độ, nấm sẽ xâm nhập vào cây, nấm tiết ra một số độc tố như axit - picolinic và chất pyricularin có tác dụng kìm hãm hô hấp và phân hủy các enzyme chứa kim loại của cây, kìm hãm sự sinh trưởng của cây lúa gây hiện tượng cháy lá, lùn lụi cây lúa làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất.

3. ĐIỀU KIỆN PHÁT SINH VÀ PHÁT TRIỂN

Nhiệt độ không khí 22 – 28OC và ẩm độ trên 90% thích hợp cho bào tử nấm hình thành và nảy mầm. Trong vụ Đông Xuân, nhiệt độ ngày đêm chênh lệch, trời âm u, có mưa phùn, sương mù liên tục trong nhiều ngày là điều kiện rất thuận lợi cho bệnh đạo ôn lá lây lan, phát triển và gây hại nặng. Những chân ruộng nhiều  dinh dưỡng, trũng, khó thoát nước rất phù hợp cho nấm bệnh phát triển gây hại.

Cùng một giống nhiễm bệnh, mức độ của bệnh nặng hay nhẹ  của bệnh đạo ôn phụ thuộc rất nhiều vào việc bón phân, ruộng bón thừa đạm thường bị bệnh nặng hơn, ruộng bón phân muộn hoặc bón vào lúc nhiệt độ không khí thấp và cây còn non đều làm tăng tỉ lệ bệnh. Ruộng bón thiếu kali sẽ làm bệnh tăng nặng hơn. Ruộng bón cân đối đủ N-P-K  bị bệnh nhẹ hơn hoặc không bị nhiễm bệnh.

Những giống nhiễm bệnh không những là điểm bệnh phát sinh ban đầu mà còn là điều kiện cho bệnh lây lan dễ dàng thành dịch trên đồng ruộng. Một số giống lúa nhiễm bệnh hiện tại trên đồng ruộng Thái Bình: BC15, Xi23, Q5, Nếp địa phương, lúa Nhật…  Ruộng  cấy dày, cấy nhiều dảnh làm ẩm độ trong ruộng tăng cao nên bệnh gây hại nặng hơn. Cấy nhỏ cây, ít dảnh ban đầu  cây lúa cứng ruộng thông thoáng hạn chế rất nhiều sự phát sinh và gây hại của bệnh đạo ôn.

4. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

Bệnh đạo ôn là loại bệnh gây hại nghiêm trọng, dễ phát triển nhanh trên diện rộng. Vì vậy để phòng trừ hiệu quả phải điều tra theo dõi phân tích các điều kiện liên quan tới sự phát sinh của bệnh. Áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp để phòng trừ bệnh đạo ôn sẽ mang lại hiệu quả cao, trong đó đặc biệt lưu ý:

Dọn sạch tàn dư rơm rạ và cỏ dại mang mầm bệnh trên đồng ruộng; gieo cấy các giống kháng hoặc chống chịu với bệnh đạo ôn trong vùng thường xảy ra bệnh và mức gây hại cao; không sử dụng hạt giống ở ruộng đã bị nhiễm bệnh. Bón phân với tỉ lệ cân đối giữa N:P:K, bón tập trung nặng đầu, nhẹ cuối. Khi bị bệnh đạo ôn không để ruộng khô hạn, không bón phân đạm, không phun các loại phân bón lá và thuốc kích thích sinh trưởng.

Đối với bệnh đạo ôn hại lá: Phát động các hộ xã viên thường xuyên kiểm tra tất cả các chân ruộng của gia đình nhà mình. Quan sát phần lá lúa, nếu thấy xuất hiện các vết bệnh hình thoi, màu xám tro thì phải tranh thủ thời tiết tạnh, khô, tổ chức phun thuốc phòng và trừ bệnh  đạo ôn kịp thời. Sử dụng một trong các thuốc đặc hiệu sau: thuốc FILIA 525SE; KATANA 20SC; BEAM 75WP; BUMP 650WP; NATIVO 750WG; FUARMY 40EC, 30WP nồng độ và lượng nước phun theo khuyến cáo trên bao bì. Với các ruộng bị bệnh nặng xuất hiện các ổ lùn lụi, cần áp dụng biện pháp vơ, tiêu hủy các lá bệnh; sau đó tiến hành phun thuốc kép 2 lần liên tiếp, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày.

Đối với bệnh đạo ôn hại cổ bông: Cần theo dõi chặt chẽ thời tiết lúc lúa trỗ bông, nếu  trong thời gian trỗ có mưa kéo dài, đồng thời nhiệt độ xung quanh 25⁰C cần phải phun thuốc phòng bệnh đạo ôn cổ bông cho các ruộng  gieo cấy giống lúa nhiễm bệnh trước và sau trỗ 5-7 ngày.

Kỹ sư Nguyễn Thị Nga

(Chi cục phó Chi cục BVTV Thái Bình)