Nhiều địa phương trong tỉnh đã áp dụng mô hình này thành công như Thụy Dân, Thụy Phúc, Thụy Lương, Thụy Sơn (Thái Thụy); Vũ Hòa, Lê Lợi (Kiến Xương). Qua tổng kết, một trong những yếu tố quyết định thành công của mô hình là kỹ thuật gieo và chăm sóc mạ.  Xin giới thiệu quy trình kỹ thuật gieo mạ khay cấy máy như sau:

1.Chuẩn bị mộng mạ

- Lượng thóc giống 1 sào: lúa lai 1 kg, lúa thuần 1,2 - 1,5 kg tùy giống.

- Xử lý hạt giống trước khi ngâm ủ: cần phơi qua dưới nắng nhẹ để diệt nấm bệnh trên vỏ hạt và tăng khả năng hút nước của hạt khi ngâm. Ðối với các giống lúa thuần để tăng chất lượng cây mạ nên lọc giống qua nước muối 10% để loại bỏ lép lửng. Cách làm như sau: Pha 1kg muối trong 10 lít nước lọc cho 5-7kg thóc/mẻ, cho lượng thóc giống vào, sau đó vớt loại bỏ hết các hạt lép lửng nổi phía trên, đãi, rửa thật sạch lượng thóc đã lọc rồi tiến hành đem ngâm bằng nước sạch.

- Ngâm, ủ thóc giống: Ngâm yêu cầu hạt thóc phải no nước. Ðối với lúa thuần ngâm 48 - 72 giờ, lúa  lai ngâm 10 - 24 giờ tùy theo hướng dẫn ghi trên bao bì của từng giống. Lưu ý trong quá trình ngâm cứ 10 - 12 giờ thì thay nước đãi chua 1 lần. Ðể tăng khả năng chống chịu đối với ngoại cảnh bất thuận và giúp cho mầm và rễ mạ khỏe bà con nên ngâm với chế phẩm KH. Cách làm như sau: Pha 1 gói KH (10 - 15 ml) vào 10 lít nước sạch và ngâm cho 5 - 7 kg thóc giống. Cứ ngâm 10 - 12 giờ thì bà con vớt lên để ráo 1 giờ rồi lại ngâm tiếp đến khi hạt no nước rồi đem ủ bình thường. Trong quá trình ngâm không phải thay nước.

Ðể hạt nứt nanh nhanh cần ủ nóng. Vụ xuân nhiệt độ thấp do vậy cần phải kích nhiệt cho hạt trước khi ủ bằng cách đun nước nóng rát tay, đổ ra chậu, lăn đảo hạt giống cho đều rồi đem ủ. Có thể ủ ở đống rơm rạ ẩm hoặc ủ dưới hố trong vườn hay trong thùng xốp giữ nhiệt khoảng 20 - 24 giờ.

 Ðối với mạ gieo để cấy máy yêu cầu mộng mạ nứt nanh gai dứa là vừa, nếu ủ nhiều, rễ và mầm dài không gieo được dầy, khi cấy bằng máy sẽ không bảo đảm mật độ.

2. Gieo mạ

- Lượng khay/sào: Ðối với những máy cấy mật độ  26 - 28 khóm/m² thì cần 6 - 7 khay, với máy cấy mật độ cao trên 30 khóm/m² thì cần 8 - 9 khay

- Chuẩn bị giá thể: Có thể sử dụng đất bột hoặc bùn để làm giá thể gieo mạ khay.

* Giá thể bằng đất bột:  Ðất bột 1m3 + 0,5 m³ mùn cưa hoặc trấu xay + (10kg Lân super + 1,6 kg Ðạm + 1,6 kg Kali) trộn đều. Lượng giá thể  trên gieo cho 200 khay mạ (cấy khoảng 1 ha). Hoặc bà con có thể mua đất bột đã trộn sẵn từ Thanh Hóa.

Kỹ thuật gieo:

Cho lượng giá thể đã chuẩn bị sẵn vào khay gạt phẳng với độ dầy 1,5 - 2cm. Xếp các khay thành hàng trên mặt sân, tưới thật đẫm nước rồi tiến hành gieo hạt. Chú ý gieo dầy, gieo đi gieo lại cho đều và gieo cả các mép khay. Gieo xong tưới nước lại một lần nữa rồi phủ kín hạt bằng lớp đất bột. Gieo xong có thể chồng các khay lên nhau và phủ nilon giữ ấm để giúp mạ nhanh mọc. Khi mạ mũi chông thì dải các khay ra nền phẳng và chăm sóc như mạ nền cứng thông thường.

* Giá thể gieo bằng bùn:  Ðất bùn sạch 10 xô (10 lít) + xỉ than hoặc trấu mục 2 - 3 xô (10 lít) + 0,3 kg lân trộn đều + 1 ít đất bột và xỉ than phủ mặt. Lượng trên gieo cho 8 - 9 khay mạ.

Cách gieo: Cho bùn vào khay, độ dầy bùn là 2 cm. Chú ý không làm bùn quá lỏng khi gieo sẽ bị chìm mộng mạ và sau này khi bùn khô sẽ co lại, độ dầy đất bùn không bảo đảm cho việc cấy máy. Khi gieo cần bảo đảm hạt được gieo đều các mép khay, gieo xong phủ kín hạt bằng đất bột rồi cũng chồng các khay lên nhau và phủ nilon giữ ấm để giúp mạ nhanh mọc. Khi mạ mũi chông thì dải các khay ra nền phẳng và chăm sóc như mạ nền cứng thông thường.

Chú ý đối với mạ khay thì sau khi phủ đất kín hạt xong tuyệt đối không được tưới nước ngay, nước sẽ làm dí đất, cây mạ sẽ mọc chậm, sinh trưởng kém.

Khi mạ có 2,5 - 3 lá là cấy được.

Mai Thị Thu Hương

(Trung tâm KNKNKN Thái Bình)