Từ thành phố Thái Bình chạy xe theo các ngả đường xuống các huyện lân cận không khó để bắt gặp cảnh những đống rơm lớn nhỏ dưới các cánh đồng đang “nhả” khói “hun” người đi đường. Những cột lửa, cột khói mờ mịt, phả hơi nóng hầm hập cùng lớp khói dày đặc tỏa ra khiến người tham gia giao thông hạn chế tầm nhìn, gây nguy hiểm cho việc lái xe. Ở thành phố Thái Bình, hầu hết các gia đình đều phải “cửa đóng then cài” nếu muốn tránh thứ mùi khó chịu từ làn khói rơm rạ bay vào nhà.

Giãi bày về nguyên nhân đốt rơm, rạ, bà Nguyễn Thị Quýt, nông dân thị trấn Thanh Nê (Kiến Xương) cho biết: Nấu cơm thì đã có nồi điện. Thức ăn thì nấu bằng khí gas nên rơm, rạ không được tận dụng. Sau khi máy gặt lúa xong chỉ việc chở thóc về nhà còn rơm, rạ chờ vài ba ngày khô nên thấy người ta đốt, mình cũng đốt. Theo bà Quýt, việc làm này sẽ tiêu diệt được mầm mống dịch hại và một phần cỏ dại mọc trên đồng ruộng. Ngoài ra còn tạo một lượng tro làm phân bón trả lại cho đất.

Trên thực tế, theo khuyến cáo của các nhà khoa học thì đốt rơm, rạ là lãng phí một nguồn phân bón rất giàu dinh dưỡng, bởi các chất hữu cơ khi bị nung nóng sẽ chuyển hóa thành chất vô cơ, phần tro chỉ sót lại chút ít phốt pho, kali, canxi… không giúp ích mấy cho cây trồng. Việc làm này cũng khiến một lượng lớn nước trong đất bị bốc hơi, triệt hạ các loại côn trùng, vi sinh vật có ích khiến đất nhanh chai cứng, bạc màu. Để lấy lại cân bằng sinh thái và làm tốt đất, người nông dân phải sử dụng một lượng lớn phân bón hóa học, thuốc trừ sâu khiến chi phí sản xuất đội lên. Đồng thời gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân, trong đó có chính những người đốt rơm, rạ.

Trước thực trạng đốt rơm, rạ cứ “đến hẹn lại lên” của nông dân, vụ mùa năm 2013, UBND tỉnh đã hỗ trợ gần 1 tỷ đồng kinh phí sự nghiệp môi trường để thực hiện thí điểm sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý rơm, rạ sau thu hoạch. Đây được cho là giải pháp hữu hiệu, không chỉ hạn chế được tình trạng đốt rơm, rạ sau thu hoạch mà còn tạo ra một lượng phân bón hữu cơ, bổ sung dinh dưỡng cho đất là phương pháp hiệu quả, đã và đang được nông dân nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh áp dụng. Lợi ích là thế, nhưng việc sử dụng chế phẩm sinh học để xử lý rơm, rạ sau thu hoạch vẫn chưa được nhiều người biết đến hoặc khá thờ ơ khi ứng dụng. Điều này một phần là do sự vào cuộc chưa quyết liệt, sâu sát của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể trong việc tuyên truyền, vận động, hướng dẫn,  nhưng cốt lõi vẫn là tâm lý làm theo số đông, phong trào, chậm đổi mới của người nông dân. Một cách làm mới muốn đi vào thực tiễn cuộc sống cần có thời gian, nhưng để người dân thấy được lợi ích, sẵn sàng tin tưởng làm theo rất cần sự định hướng, chung tay góp sức của các cấp, ngành, địa phương.

Một trong những giải pháp hiệu quả nhằm hạn chế tình trạng đốt rơm, rạ như hiện nay là mở rộng diện tích cây vụ đông. Đối với người dân vùng chuyên màu xã Quang Trung (Kiến Xương) thì rơm, rạ chính là nguồn nguyên liệu quan trọng, giúp cây sinh trưởng, phát triển nhanh. Cũng như khắp các vùng quê trong tỉnh, những ngày này, đồng ruộng xã Quang Trung luôn được “đánh thức” từ tinh mơ, khi bóng đêm chưa tan hẳn, mặt trời lên từng đoàn xe cải tiến, xe thồ chở thóc, lúa về nhà. Chiều đến, bà con tập trung cày bừa, làm đất trồng cây vụ đông ưa ấm, chủ yếu là rau xanh các loại. Những người ở nơi khác có dịp về đây sẽ không khỏi ngạc nhiên vì buổi sáng còn thấy lúa chín vàng trên đồng ruộng, đến chiều đã là những luống rau xanh còn nguyên màu đất mới.

Bà Trần Thị Hường, thôn Trà Đông chia sẻ: Sau khi thu hoạch xong lúa mùa, bà con nông dân bắt tay ngay vào làm vụ đông, với phương châm “sáng thu hoạch lúa mùa, chiều làm đất trồng cây vụ đông”. Vụ đông năm nay, gia đình tôi trồng 3 sào, chủ yếu là rau các loại. Cũng như các hộ dân khác, tôi sử dụng tất cả rơm rạ để che phủ cây trồng, không những hạn chế được cỏ mọc mà còn giữ ẩm cho đất, ít tốn công chăm sóc. Khoảng gần 1 tháng sau rơm rạ sẽ hoai mục giúp cây trồng phát triển nhanh và tốt hơn. Vì vậy, tất cả các hộ gia đình đều không đốt rơm rạ sau thu hoạch mà tận dụng phục vụ cho việc trồng cây vụ đông.

Đức Dũng