* Những ngày đầu tháng 10, về các địa phương trong tỉnh, đâu đâu cũng bắt gặp những cánh đồng lúa vàng trĩu bông. Đây cánh đồng lúa xã Phúc Khánh, Liên Hiệp (Hưng Hà), kia cánh đồng lúa xã Phú Lương (Đông Hưng), Bình Định (Kiến Xương)..., tất cả trải phẳng với những bông lúa trĩu hạt cho một vụ mùa bội thu. Nổi bật hơn cả là những cánh đồng được gieo cấy bằng giống lúa BC15.

Vụ mùa này, xã Phúc Khánh gieo cấy trên 288ha lúa, trong đó giống BC15 chiếm trên 60% diện tích. Ông Phạm Văn Khải, Chủ nhiệm HTX DVNN xã cho biết: Đến nay, toàn xã đã thu hoạch được 85% diện tích, năng suất cao hơn hẳn những năm trước, ước đạt 63 - 64 tạ/ha. Vui được mùa lúa, hiện nông dân địa phương đang tích cực huy động máy gặt đập liên hợp để thu hoạch nhanh lúa chín, giải phóng đất để gieo trồng cây vụ đông.

Còn tại Phú Lương, toàn xã gieo cấy trên 299ha lúa mùa, trong đó giống BC15 chiếm 51%. Nhờ làm tốt công tác điều tiết nước và phòng trừ sâu bệnh nên dù mới thu hoạch được trên 30% diện tích song qua đánh giá ban đầu, năng suất lúa BC15 ước đạt 2,4 - 2,5 tạ/sào.

Không chỉ nông dân hai xã Phúc Khánh, Phú Lương mà nông dân nhiều địa phương khác trong tỉnh đều khẳng định giống lúa BC15 cho năng suất cao vượt trội so với nhiều loại giống khác. Với 7.000/11.800ha lúa mùa cấy bằng giống BC15, vụ mùa này, nông dân các địa phương trong huyện Đông Hưng phấn khởi thu hoạch lúa với năng suất ước đạt 62 tạ/ha. Còn các huyện Hưng Hà, Thái Thụy, Vũ Thư, năng suất lúa theo đánh giá ban đầu cũng ước đạt 61 - 62 tạ/ha. Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: Vụ mùa này, toàn tỉnh gieo cấy gần 81.000ha lúa mùa, trong đó giống BC15 chiếm trên 50% diện tích. Đến nay, toàn tỉnh đã thu hoạch được khoảng 50% diện tích, năng suất ước đạt 62 tạ/ha.

Từ khi được Công ty Cổ phần Tổng công ty Giống cây trồng Thái Bình đưa ra thị trường trong và ngoài tỉnh, mới đầu, một số địa phương không đưa BC15 vào cơ cấu vì giống lúa này nhiễm và nhạy cảm với bệnh đạo ôn. Song qua thời gian chứng minh, tại các địa phương gieo cấy nhiều BC15, giống lúa này dần dần đã "chinh phục" được bà con nông dân, nhất là ở vụ mùa giống lúa BC15 được đưa vào gieo cấy với tỷ lệ khá cao. Theo đánh giá của ngành chuyên môn và bà con nông dân, BC15 là giống lúa cho năng suất, chất lượng cao trong các giống lúa thuần, rất thích hợp và cho năng suất cao nếu được gieo cấy ở chân đất tốt, vàn, vàn thấp. Ở vụ mùa, nếu BC15 được thâm canh đúng lịch thời vụ và phòng trừ sâu bệnh hại tốt thì với một sào ruộng nông dân có khả năng thu hoạch từ 2,5 - 2,6 tạ.

Vụ mùa năm 2015, với BC15 là giống chủ lực, Thái Bình đã có một mùa vàng bội thu. Cùng với sự ghi nhận về chất lượng giống lúa, đây còn là "quả ngọt" của sự vào cuộc sát sao, kiên quyết của chính quyền, HTX DVNN các địa phương cùng ý thức của bà con nông dân trong thực hiện lịch thời vụ cũng như công tác chăm bón, phòng trừ sâu bệnh hại.

* Thực hiện chủ trương tái cơ cấu ngành Nông nghiệp trong lĩnh vực trồng trọt, sản xuất lúa theo hướng chất lượng, hiệu quả kinh tế cao gắn kết được sản xuất với thị trường đang được ngành Nông nghiệp đẩy mạnh thực hiện. Với hướng đi này, bộ lúa Nhật Japonica (được Viện Di truyền thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhập, tuyển chọn) đang cho thấy những ưu thế vượt trội: khả năng thích ứng rộng, chống chịu tốt với sâu bệnh và ngoại cảnh, năng suất khá cao và ổn định ở cả hai vụ trong năm, đặc biệt có đầu ra khá ổn định.

Đưa lúa Nhật vào sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm từ năm 2012, xã Thống Nhất (Hưng Hà) đã mở rộng diện tích từ 30 mẫu ban đầu lên 60 mẫu ở vụ mùa này. Về Thống Nhất những ngày này, nông dân địa phương đang tích cực thu hoạch lúa Nhật. Ông Phạm Ngọc Đại, Chủ nhiệm HTX DVNN xã cho biết: Vụ mùa này, Thống Nhất gieo cấy 60 mẫu lúa Nhật với hai giống ĐS1 và Hana. Hiện nông dân đang thu hoạch lúa Hana, năng suất ước đạt 170kg thóc tươi/sào. HTX đứng ra ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với Công ty An Đình, giá thu mua 7.000 đồng/kg thóc tươi, nông dân thu hoạch bằng máy gặt và bán ngay tại ruộng. Với đầu ra ổn định, giống lúa kháng bệnh tốt, hiệu quả cao, lúa Nhật đang là hướng đi mới mà Thống Nhất phấn đấu mở rộng diện tích gieo cấy trong thời gian tới.

Cũng như Thống Nhất, Thái Sơn (Thái Thụy) thâm canh lúa Nhật ĐS1 từ vụ mùa năm 2012 với diện tích 50ha, vụ mùa năm nay diện tích tăng lên 65ha với giống TBJ3. Ông Bùi Công Thoán, Chủ nhiệm HTX DVNN xã cho biết: Lúa Nhật chống chịu tốt với thời tiết, chống chịu khá với sâu bệnh, nhất là các bệnh đạo ôn ở vụ xuân, bệnh bạc lá ở vụ mùa. Đưa vào sản xuất một số giống lúa Nhật thuộc các nhóm khác nhau, chúng tôi nhận thấy phần lớn giống lúa Nhật có năng suất khá, trung bình đạt 60 - 70 tạ/ha, có giống đạt 74 tạ/ha. Hạch toán cấy lúa Nhật so với cấy lúa đại trà cho thấy, lợi nhuận tăng từ 5 - 7 triệu đồng/ha, trong đó chi phí thuốc bảo vệ thực vật khi cấy lúa Nhật tiết kiệm được 3/4 do lúa ít nhiễm bệnh. Duy trì cấy 1,1 mẫu (100% diện tích) bằng giống lúa Nhật từ vụ mùa năm 2012, ông Nguyễn Đình Túy (thôn Hoài Hữu) cho biết: Cấy lúa Nhật nông dân chúng tôi phấn khởi do sản phẩm có đầu ra ổn định. Hơn nữa, lúa Nhật ít phải phun thuốc bảo vệ thực vật, nhất là với các bệnh đạo ôn, bạc lá nên sản phẩm an toàn hơn cho sức khỏe cộng đồng, môi trường ít ô nhiễm. Ở vụ xuân năm 2015, gia đình tôi chỉ phải phun 1 lần thuốc bảo vệ thực vật mà năng suất vẫn bảo đảm 2,7 - 2,8 tạ/sào.

Với 1,5 mẫu ruộng canh tác, gia đình ông Bùi Công Luyện (thôn Hoài Hữu) gieo cấy 1,2 mẫu lúa Nhật. Ông Luyện cho biết: Tuy chỉ có mình tôi là lao động chính nhưng để chăm sóc 1,5 mẫu ruộng của gia đình không phải là công việc quá khó khăn, đặc biệt là từ khi sản xuất lúa Nhật. Trên mảnh ruộng 1,2 mẫu, tôi gieo vãi, đến khi thu hoạch thì thuê máy gặt, thóc được công ty thu mua ngay tại ruộng nên việc đồng áng bớt nhọc nhằn rất nhiều. Lúa Nhật chăm sóc tốt, có vụ gia đình tôi thu hoạch được 3 tạ thóc tươi/sào, cân bán với giá 7.000 đồng/kg, lãi hơn nhiều so với cấy các loại lúa thông thường.

Số liệu khảo nghiệm cơ bản và khảo nghiệm sản xuất của Trung tâm Khảo nghiệm Khuyến nông Khuyến ngư (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) từ năm 2011 đến nay cho thấy, trong tập đoàn lúa Nhật được khảo nghiệm trên địa bàn tỉnh có thể chia thành 3 nhóm: nhóm có năng suất cao, chất lượng trung bình (giống TBJ1: có khả năng chống đạo ôn tốt, chưa nhiễm bạc lá, rầy nâu, năng suất vụ xuân đạt 74 tạ/ha); nhóm chất lượng khá (ĐS1, J03); nhóm có chất lượng cao (TBJ3, QJ4, J02…). Với những ưu điểm vượt trội, thời gian qua, các giống lúa Nhật được đưa vào sản xuất cùng với việc gắn kết tiêu thụ với các công ty thu mua, chế biến lương thực: An Đình, Hưng Cúc. Lúa Nhật được đưa vào cơ cấu trà xuân sớm để trồng vụ dưa lê hè thu nhập gần 6 triệu đồng/sào, cao gấp 3 lần so với cấy lúa đại trà. Tiềm năng mở rộng diện tích trồng lúa Nhật còn rất lớn.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu việt, lúa Nhật có một số hạn chế so với các giống lúa thường: kỹ thuật ngâm ủ phức tạp hơn (phải dùng axit), khắt khe trong phơi sấy nên phải gắn kết với các doanh nghiệp trong thu mua, chế biến.

Trong điều kiện năng suất lúa trong tỉnh gần như đã chạm trần (trên 13 tấn/ha), để sản xuất lúa có hiệu quả cao và bền vững thì một trong những hướng đi là mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao gắn với liên kết tiêu thụ, trong đó lúa Nhật là một trong những lựa chọn đầy hứa hẹn.

Mai Thư - Lưu Ngần