Có đại biểu Quốc hội đã phát biểu: "Chưa bao giờ con đường từ dạ dày đến nghĩa địa lại ngắn như hiện nay". Để giúp cho người dân hiểu rõ về chất cấm sử dụng trong chăn nuôi cũng như tác hại, nguyên nhân việc gia tăng sử dụng chất cấm, các giải pháp ngăn chặn; cách nhận biết về thịt lợn chứa chất cấm, chúng tôi sẽ gửi tới quý bạn đọc một số bài nói về những vấn đề trên. Trong bài này, chúng tôi giới thiệu để người đọc hiểu thế nào là chất cấm và tác hại đến gia súc và con người khi sử dụng.

Vậy chất cấm, chất tạo nạc là gì? Chất cấm: là toàn bộ các hóa chất, kháng sinh, chất hóa học dùng trong chăn nuôi mà gián tiếp gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và được luật pháp nghiêm cấm sử dụng, buôn bán, sản xuất. Đến thời điểm hiện tại, theo quy định của luật pháp Việt Nam thì có tất cả 22 loại chất cấm không được sử dụng trong chăn nuôi như bảng dưới đây.

Trong 22 chất đó, được sử dụng nhiều nhất là các chất tạo nạc như Salbutamol, Clenbuterol và Ractopamine.

Vậy chất tạo nạc là gì? Chất tạo nạc là một hợp chất hóa học thuộc họ β- agonist. Có tất cả 30 chất tạo nạc thuộc họ β-agonist được sử dụng như là một tác nhân dùng để trị các bệnh về hô hấp trong y học (với liều nhỏ hơn 60mcg mỗi ngày) và được chia làm 2 nhóm:

Nhóm β1-agonist: gồm các chất có tác dụng kích thích tim, được dùng để điều trị sốc tim, suy tim cấp tính như Dobutamine, Isoproterenol, Xamoterol, Epinephrine….

Nhóm β2-agonist: Gồm các chất làm giãn cơ, được dùng để điều trị hen suyễn, bệnh phổi mãn tính: Salbutamol (Albuterol), Clenbuterol, Ractopamine, Epinephrine (thúc chín tố), Fenoterol, Formoterol, Isoproterenol (β1 and β2), Metaproterenol, Salmeterol, Terbutaline, Clenbuterol, Isoetarine, pirbuterol, procaterol, ritodrine, epinephrine.

Hiện có 3 chất tạo nạc đang được sử dụng nhiều trên thị trường là Salbutamol, Ractopamin và Clenbuterol. Trong đó, Salbutamol là chất được sử dụng nhiều nhất tại Việt Nam vì dù ngành Nông nghiệp đã cấm nhưng ngành Y tế vẫn sử dụng để điều trị hen suyễn nên rất khó cho công tác quản lý và giám sát.

Trên động vật, khi được cho ăn với một lượng lớn (1.000 - 6.000mg) mỗi ngày, nhóm chất này kích thích tuyến thượng thận sản sinh Corticoid (làm béo) và làm chuyển hóa nhanh các mô mỡ để tăng khối lượng nạc, các sợi cơ phình ra làm tăng tỷ lệ thịt mông, đùi, làm cho da bóng mượt. Lợn sau khi ăn chất cấm, mỗi ngày có thể tăng 1,5 - 2kg trọng lượng cơ thể.

Khi người ăn thịt lợn có Salbutamol cũng giống như uống thuốc này. Lượng Salbutamol còn tồn dư trong thịt bao nhiêu sẽ được cơ thể người hấp thu bấy nhiêu. Sau đó, Salbutamol được đào thải dần qua nước tiểu nhưng chúng vẫn được tích lũy lâu trong gan, thận, mỡ, vòng mạc và không bị phân hủy ở nhiệt độ cao. Cũng chính vì thế mà các trường hợp ngộ độc được báo cáo thường do ăn nội tạng động vật.

Việc người ăn phải thịt lợn chứa chất Clenbuterol về lâu dài có thể gây biến chứng ung thư, ngộ độc cấp, run cơ, đau tim, tim đập nhanh, tăng huyết áp, choáng váng… Clenbuterol cũng gây tổn hại cho hệ thần kinh, hệ tuần hoàn, thậm chí gây chết người.

Nếu người tiêu dùng ăn thịt lợn có tồn dư hai chất nói trên thì lâu dần sẽ có nguy cơ bị ảnh hưởng xấu lên tim mạch, làm cho tim đập nhanh, tăng huyết áp, run cơ, rối loạn tiêu hóa, ung thư… và có thể là nguy cơ cho những căn bệnh khác.

Thế giới mỗi năm có thêm khoảng 12,7 triệu trường hợp ung thư mới mắc được phát hiện và 7,6 triệu bệnh nhân tử vong do ung thư.

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 80.000 người chết vì ung thư. Các bệnh ung thư phổ biến nhất ở nam giới là: ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư đại trực tràng, ung thư thanh quản và ung thư thực quản. Ở nữ giới, các bệnh ung thư phổ biến nhất là: ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư đại trực tràng, ung thư phổi, ung thư dạ dày và ung thư gan.

Bệnh ung thư ở người có nhiều nguyên nhân nhưng trong đó có nguyên nhân ăn phải thực phẩm có chất cấm. Vì vậy, mọi người dân phải hiểu rõ tác hại của chất cấm trong chăn nuôi để ngăn chặn, lên án những cá nhân, tổ chức sử dụng chất cấm trong chăn nuôi, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

   Ths. Lê Hồng Sơn
(Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật tỉnh)