Giai đoạn 2011 - 2015, tốc độ phát triển của ngành chăn nuôi trong tỉnh đạt bình quân 6,5%, tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp tăng dần. Kết quả đó chủ yếu là từ chăn nuôi nông hộ (gia trại và hộ chăn nuôi nhỏ). Hiện nay, toàn tỉnh có trên 21.500 gia trại chăn nuôi và gần 200.000 hộ chăn nuôi nhỏ. Theo ông Phạm Hữu Thoại, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong chăn nuôi nông hộ, lợn là đối tượng chăn nuôi chính, đóng góp khoảng 80% sản lượng và giá trị trong chăn nuôi của tỉnh. Thời gian qua, tỷ lệ đàn nái lai, nái ngoại của tỉnh tăng nhanh. Nếu như năm 2012 tỷ lệ nái ngoại, nái lai chiếm 15% thì đến năm 2015 đã tăng lên chiếm 51,15% tổng đàn lợn nái. Tuy nhiên, có thể thấy việc chuyển đổi cơ cấu giống lợn theo hướng có tỷ lệ nạc cao thể hiện rõ nét trong khu vực chăn nuôi trang trại: lợn nái ngoại chiếm tỷ lệ 82,65%, nái lai chiếm 12,95%, nái nội 4,4% tổng đàn lợn nái trang trại. Theo điều tra của ngành Nông nghiệp, đến tháng 1/2016, tổng số lợn nái tại các hộ chăn nuôi có quy mô từ 10 con trở xuống là trên 134.700 con, trong đó lợn nái nội địa chiếm 57,82%, nái lai chiếm 37,85%, nái ngoại 4,33% tổng đàn. Nếu không tính chăn nuôi gia công, toàn tỉnh hiện có trên 25.000 lợn nái ngoại, nhu cầu giống lợn nái bố mẹ hàng năm để thay thế và tăng đàn khoảng 7.000 - 8.000 con. Trong khi đó, Công ty Cổ phần Giống chăn nuôi Thái Bình hàng năm sản xuất và cung cấp mới được khoảng 1.100 con lợn giống bố mẹ. Do đó, người chăn nuôi trong tỉnh vẫn phải nhập giống từ bên ngoài với tỷ lệ khá cao.

Hưng Hà là một trong những huyện có tỷ lệ đàn nái lai, nái ngoại cao trong tỉnh, đạt 76,56%. Song theo ông Vũ Văn Hạnh, Phó Chủ tịch UBND huyện, tỷ lệ đàn nái lai, nái ngoại cao chủ yếu ở các trang trại còn trong chăn nuôi nông hộ việc chuyển đổi cơ cấu giống đàn lợn nái vẫn còn chậm, mang tính tự phát. Phần lớn các hộ chăn nuôi tự lựa chọn và lai tạo giống. Nhiều hộ còn để giống lợn thịt làm lợn nái nên ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và năng suất của lợn nái. Việc chọn giống lợn gây nái chưa đúng kỹ thuật. Theo số liệu của ngành Nông nghiệp, trên địa bàn tỉnh hiện có trên 1.000 lợn đực giống, trong đó có 612 lợn đực nuôi khép kín trong các trang trại, gia trại chăn nuôi và 133 lợn đực làm công tác thụ tinh nhân tạo. Ngoài ra, còn 336 lợn đực giống nhảy trực tiếp, đây là số lợn đực chưa được cơ quan chức năng kiểm soát về chất lượng và điều kiện kinh doanh.

Ngoài chất lượng giống lợn, chất lượng giống trâu, bò, gia cầm cũng chưa cao. Toàn tỉnh hiện có trên 11 triệu con gia cầm, trong đó gà chiếm 80%. Các giống gia cầm đang được các hộ nuôi phổ biến là gà lai lông màu nuôi thịt, giống gia cầm chuyên trứng... Các cơ sở cung cấp giống gia cầm trong tỉnh mới đáp ứng được 30% lượng giống gia cầm trên địa bàn (khoảng 8 - 10 triệu con/năm). 70% số gia cầm giống còn lại được nhập từ tỉnh ngoài thông qua các địa lý hoặc nhận trực tiếp từ các công ty, đơn vi kinh doanh giống chăn nuôi. Do đó, chất lượng giống cũng chưa được bảo đảm triệt để. Cũng như giống gia cầm, công tác giống đàn trâu bò, mà chủ yếu là đàn bò đã được quan tâm song tỷ lệ bò được phối giống bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo còn thấp, tập trung ở hai huyện Vũ Thư và Hưng Hà. Từ năm 2014 đến tháng 4/2016, toàn tỉnh có trên 1.500 con bò cái được thực hiện phối giống thụ tinh nhân tạo, tỷ lệ thụ thai mới đạt trên 60%.

Trước thực trạng trên, ngành Nông nghiệp chỉ đạo trong chăn nuôi nông hộ tập trung tái cơ cấu giống trong chăn nuôi nhằm tăng tỷ trọng đàn lợn nái lai, nái ngoại, giảm lợn nái nội và đưa ra những giải pháp tích cực như thực hiện hỗ trợ liều tinh cho đàn lợn nái trong nông hộ, hỗ trợ phối giống bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo... Phấn đấu đến năm 2020 cơ cấu đàn lợn nái nội giảm còn khoảng 22% so với tổng đàn lợn nái của tỉnh; 80% đàn lợn nái trong chăn nuôi nông hộ và 100% đàn lợn đực giống phục vụ thụ tinh nhân tạo được giám định, bình tuyển và chọn lọc, đủ tiêu chuẩn làm giống để phát triển chăn nuôi. Bên cạnh đó, ngành Nông nghiệp khuyến khích, hướng dẫn người chăn nuôi ứng dụng công nghệ lai tạo giống để tạo ra đàn nái lai có chất lượng cao, đồng thời hỗ trợ giám định, bình tuyển đàn lợn nái tại các nông hộ chăn nuôi. Đối với đàn lợn đực giống, hỗ trợ và khuyến khích thụ tinh nhân tạo, định kỳ giám định, bình tuyển đàn lợn đực giống theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Đối với đàn gia cầm và trâu bò, ngành khuyến khích các doanh nghiệp, cơ sở chăn nuôi xây dựng các trại giống "bố mẹ", quản lý chặt chẽ chất lượng con giống, củng cố hệ thống thụ tinh nhân tạo tại các địa phương, đào tạo số lượng dẫn tinh viên gắn với chính sách hỗ trợ thụ tinh nhân tạo đàn bò... Mong rằng với định hướng và các giải pháp thiết thực, phù hợp với thực tiễn, công tác tái cơ cấu giống chăn nuôi trên địa bàn tỉnh sẽ đạt được nhiều kết quả cao, góp phần đưa ngành chăn nuôi phát triển bền vững.

Mai Thư