Ba năm gần đây, xu hướng gieo thẳng trong toàn tỉnh thay thế dần việc gieo mạ, cấy lúa trở lên khá phổ biến với diện tích tăng nhanh: 4000 ha (vụ xuân 2009), 10.470 ha (vụ xuân 2010); 16360 ha (vụ xuân 2011). Năm 2012, toàn tỉnh phấn đấu đưa diện tích gieo thẳng đạt 20.000 ha trở lên. Là huyện năng động, nhạy bén ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất, diện tích lúa gieo thẳng của Vũ Thư dẫn đầu toàn tỉnh: 717 ha (vụ xuân 2009), 3.037 ha (vụ xuân 2010) chiếm 37,4 % tổng diện tích.

Vụ xuân 2011, thời tiết rét đậm, khắc nghiệt, 29/30 xã trong toàn huyện đã gieo thẳng 3.013 ha, bằng 34,4% tổng diện tích (giảm 3% so với vụ xuân 2010). Dẫn đầu là 5 xã Hồng Lý, Vũ Tiến, Vũ Vinh, Nguyên Xá,  Hòa Bình  đạt trên 80% diện tích; 3 xã Duy Nhất, Vũ Đoài, Tự Tân đạt trên 70% diện tích; 2 xã Đồng Thanh, Vũ Hội  đạt trên 50% diện tích; 19 xã còn lại dưới 40% diện tích. 

Thực tế khẳng định ưu điểm lớn của gieo thẳng so với phương pháp cấy truyền thống là giảm chi phí sản xuất do giảm lượng giống gieo, không mất công làm mạ, cấy, rút ngắn thời gian sinh trưởng, năng suất tăng 7 - 10% so với lúa cấy. Gieo thẳng giải quyết được việc thiếu hụt lao động thời vụ, tạo sự liên kết giữa các hộ để đưa máy gặt đập liên hợp vào sản xuất thực hiện cơ giới hóa nông nghiệp. Bác Phạm Duy Hiền, trưởng thôn Mỹ Lộc 3, xã Việt Hùng kể: Qua tivi, năm 2007, bác tìm đến địa chỉ mua công cụ sạ hàng thay thế cho cấy lúa. Bác Hiền khẳng định gieo sạ hàng có nhiều ưu điểm như giảm nhiễm rầy nâu vì cây lúa cứng hơn, kháng được nhiều loại sâu (trừ sâu đục thân vì thân cây lúa có màu xanh đến cuối vụ, nên sâu hay tìm đẻ trứng). Ruộng lúa gieo sạ bác thường để rãnh xung quanh. Sau khi gieo 24 tiếng, bác rút nước khô mặt ruộng để hạt mầm bám đất an toàn. Bác Hiền có kinh nghiệm nghe dự báo thời tiết không thuận, bác hãm mầm thóc trong vài ngày mới gieo. Nhiều hộ tín nhiệm bác gieo sạ nên trong vòng 1-2 vụ, bác đã thu hồi đủ chi phí mua công cụ sạ hàng. Đến nay, xã viên HTX Tân Phong (Việt Hùng) đã mua trên 70 chiếc. Hai năm nay, toàn huyện Vũ Thư  mua sắm gần 1000 công cụ sạ hàng, trong đó hơn 600 chiếc mua vụ xuân 2010.

Đồng ruộng Vũ Thư địa hình cao trũng xen kẽ, hệ thống thủy lợi chưa thực sự đáp ứng yêu cầu sản xuất. Làm thế nào để thay đổi tập quán gieo mạ, cấy lúa tồn tại lâu đời trong nhân dân. Ông Bùi Gia Khương, Trưởng phòng Nông nghiệp & PTNT huyện cho biết: “Vũ Thư mấy năm gần đây duy trì nền nếp triển khai sớm đề án sản xuất vụ xuân, vào khoảng trung tuần tháng 10 hàng năm. Sau đó huyện đi duyệt đề án của từng xã. Hầu hết các xã chủ động quy hoạch vùng gieo thẳng, chỉ đạo sâu sát, tập huấn kỹ thuật từng khâu, tổ chức học tập thăm quan trao đổi kinh nghiệm đầu bờ nên diện tích lúa gieo thẳng sinh trưởng, phát triển tốt, ít phải tỉa dặm cấy lại”.

Trong quá trình chỉ đạo sản xuất, huyện lưu ý các xã ưu tiên cứng hóa kênh mương cho những vùng gieo thẳng, khuyến cáo sử dụng cùng một giống lúa trên một vùng sản xuất, từng nhóm hộ tiến hành ngâm ủ làm đất tập trung. Nhân dân đặc biệt chú ý bắt ốc bươu vàng và diệt chuột trước khi sạ từ 5-7 ngày. Một số giống lúa  phàm ăn như Bắc Thơm, T10, nhiều hộ tăng lượng phân bón 15-20% so với cấy. Các đội nông giang của HTX dịch vụ nông nghiệp nắm chắc kỹ thuật điều tiết nước từng giai đoạn lúa sinh trưởng như:  Tháo cạn nước mặt ruộng khi lúa vào giai đoạn cuối đẻ nhánh,  chỉ để đủ độ ẩm cho rễ ăn sâu xuống đất. Lúa bước sang phân hóa đòng mới bơm nước  để cây làm đòng, trổ bông... Giải pháp khuyến khích sản xuất, động viên nhân dân luôn được huyện coi trọng, đó là cùng với cơ chế của tỉnh hỗ trợ 50% giá mua công cụ sạ hàng, hỗ trợ 100% thuốc sinh học diệt chuột; huyện luôn duy trì cơ chế hỗ trợ thuốc trừ cỏ. Các xã, HTX làm tốt việc cung ứng thóc giống, vật tư nông nghiệp phục vụ xã viên.

Vụ xuân 2012, Vũ Thư phấn đấu gieo thẳng đạt 60% diện tích. Huyện khuyến cáo nhân dân nên dùng công cụ sạ hàng, gieo cấy theo phương pháp hàng rộng, hàng hẹp. Thời vụ gieo thẳng từ 15/2 – 20/2/2012 , dùng các giống lúa có thời gian sinh trưởng dưới 130 ngày như Bắc Thơm 7, N87, N97, VS1, TBR1, QR1. Lượng thóc giống gieo từ 1-1,2 kg/sào tùy giống. Các HTX chủ động củng cố tốt bờ vùng, bờ thửa, bảo đảm tưới tiêu thuận lợi, cày bừa, làm đất kỹ, san phẳng ruộng, chỉ đạo thực hiện tốt quy trình ngâm ủ mộng để gieo bảo đảm mật độ, dùng phân lót NPK chuyên dùng, thuốc trừ cỏ đúng chủng loại. Tổ chức ngâm ủ giống, làm đất, gieo hạt, phun thuốc trừ cỏ theo nhóm hộ ở cùng một xứ đồng, sử dụng một loại giống trong cùng một vùng. Toàn huyện nêu quyết tâm phấn đấu vụ xuân đạt năng suất 71 tạ/ha trở lên.

 Bài, ảnh: Bảo Linh