Chúng tôi về Thượng Hiền (Kiến Xương) đúng lúc bà con nông dân đang hối hả xuống đồng thu hoạch lúa Nhật. Từ đằng xa, những đám mây đen đang ùn ùn kéo tới, khiến những bàn tay đang gặt lúa trở nên thoăn thoắt hơn. Tiếng cười nói vang xa, những chiếc xe chất đầy lúa nối đuôi nhau đi trên những bờ vùng, bờ thửa vừa mới được hoàn thành theo tiêu chí nông thôn mới báo hiệu một vụ xuân thắng lợi toàn diện.

Trong khi giống lúa đại trà phải đến trung tuần tháng 6 mới chín vàng thì ở Thượng Hiền, diện tích cấy lúa Nhật Koshihikari đã cho thu hoạch. Thượng Hiền là xã nội đồng, tổng diện tích đất canh tác 325,12 ha, mặt bằng đất không đồng đều, cao thấp xen kẽ nhau; địa hình trũng lòng chảo, thường khi mưa to là ngập úng; là địa phương không có đất chuyên màu. Chính vì vậy, được sự hỗ trợ của Trung tâm Khảo nghiệm Khuyến nông – Khuyến ngư Thái Bình, năm 2006, HTX dịch vụ nông nghiệp Thượng Hiền đã đưa vào gieo trồng thí điểm 2 ha giống lúa Nhật ở thôn Văn Lăng. Bước khởi đầu còn gặp nhiều khó khăn do tập quán canh tác, trình độ của nông dân địa phương còn hạn chế nên hiệu quả không cao. Song với quyết tâm đưa giống lúa Nhật vào cơ cấu chính thức, các vụ tiếp theo, Thượng Hiền chủ động khắc phục khó khăn, tăng dần diện tích từ 2 ha đến 5 ha, 10 ha.

Ðặc biệt, thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, với chủ trương phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, vụ xuân năm 2012, Thượng Hiền đã ký hợp đồng với Công ty TNHH An Ðình (Hà Nội) gieo cấy 27 ha lúa Nhật trên chân đất mạ mùa nhằm chủ động quỹ đất gieo cấy lúa mùa trà sớm và gieo trồng cây vụ đông ưa ấm. Vụ xuân năm 2012, thời tiết rét đậm kéo dài, đã làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của diện tích lúa đại trà, từ đó kéo dài thời gian thu hoạch so với trung bình nhiều năm khoảng 7 ngày. Song trên diện tích lúa Nhật, cây lúa vẫn sinh trưởng và phát triển bình thường. Ðây là giống có thời gian sinh trưởng ngắn (vụ xuân từ 100-105 ngày, vụ mùa từ 85-90 ngày), đẻ rất khỏe, cây thấp, bản lá vừa phải, góc lá đòng đứng, dạng hạt bầu tròn vàng sáng. Ðặc biệt, lúa Nhật chịu rét rất tốt, ít sâu bệnh, năng suất từ 50-55 tạ/ha. Giống lúa Nhật cho chất lượng gạo ngon, thích hợp cho xuất khẩu. Qua hạch toán sơ bộ, trên cùng một diện tích, nếu gieo cấy lúa Nhật sẽ cho thu nhập cao hơn so với các giống lúa chất lượng khác gần 180.000 đồng/sào. Bên cạnh đó, nông dân còn tiết kiệm được công phơi do thu mua thóc tươi, chủ động thời gian bố trí cây trồng vụ sau.

Hiệu quả là thế, song giống lúa Nhật lại có quy trình thâm canh tương đối phức tạp, đòi hỏi sự cần mẫn của người nông dân. Chẳng hạn như: ngâm thóc giống trong nước ấm 54^oC (nước 3 sôi + 2 lạnh trong 10 phút), sau đó mang đãi sạch, ngâm tiếp 3 ngày 3 đêm. Cứ 8-10 giờ lại thay nước, đãi sạch. Ngâm trong thời gian từ 72-80 giờ rồi mang ra ủ, trong thời gian ủ phải kiểm tra nhiệt độ thường xuyên, nếu nảy mầm chậm có thể tưới thêm nước ấm để thúc cho hạt giống nảy nhanh, nảy đều. Khi mộng ra dài 2/3 hạt thì đem sạ. Ðối với khâu chăm sóc và bón phân, bón lót trước khi sạ 25 kg NPK + 3 kg kali/sào, phun thuốc trừ cỏ sau sạ 2-3 ngày, tỉa dặm sớm khi cây lúa được 2-3 lá bảo đảm mật độ từ 110-120 cây/m², sau khi tỉa dặm nên phun phân bón qua lá hoặc chất kích thích cho cây phát triển nhanh, khi cây lúa từ 3-4 lá tiến hành bón thúc đủ 3 kg urê kết hợp với vơ váng, sục bùn nhẹ cho lúa đẻ nhanh…

Ông Phạm Ngọc Tiến – Chủ nhiệm HTX dịch vụ nông nghiệp xã cho biết: nhằm khuyến khích nhân dân tích cực tham gia gieo trồng lúa Nhật, vụ xuân năm 2012, Thượng Hiền đã hỗ trợ 100% giống (2,5-3 kg/sào), 7 kg kali và 25 kg NPK chậm trả cho 1 sào gieo cấy lúa Nhật. Sau 100 ngày chăm bón, đến ngày 29/5, cây lúa đã cho thu hoạch với năng suất dự kiến từ 2,2-2,4 tạ/sào. Trước ngày thu hoạch, HTX tăng cường tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh giúp nông dân nắm bắt rõ quy trình, yêu cầu việc thu hoạch lúa, đóng bao và cân bán chỉ được thực hiện trong ngày, tránh để sang ngày hôm sau sẽ làm giảm chất lượng hạt thóc, từ đó không bảo đảm được tiêu chuẩn xuất khẩu. Chỉ đạo các thôn không gặt đồng loạt mà chia ra làm hai ngày, đồng thời bố trí 4 điểm thu mua tại 4 thôn. Mỗi điểm thu mua gồm: 1 cán bộ HTX, 1 cán bộ thôn và 1 cán bộ Công ty. Hạt thóc đóng bao phải khô và được sàng sảy sạch sẽ. Trong niềm vui được mùa, bác Phạm Duy Khiên (thôn Văn Lăng) cho biết: Ðây là năm thứ ba gia đình tham gia gieo trồng lúa Nhật với 4 sào (chiếm 57% tổng diện tích gieo cấy của gia đình), năng suất dự kiến trên 2 tạ/sào. So với lúa thường, hiệu quả cao gấp khoảng 1,5 lần.

Qua thực tế gieo trồng ở Thượng Hiền, lúa Nhật không chỉ phù hợp trên chân đất mạ mùa mà còn phù hợp cả chân đất vàn và vàn cao, được nhân dân nhiệt tình đón nhận.

Bài, ảnh: Minh Hương