Xã Song An được coi là “vựa” dưa lê hè của tỉnh. Những năm trước đây, vào thời điểm sau khi thu hoạch lúa xuân trà sớm, cánh đồng liền kề của các thôn Gián Nghị, Tân An, Kiều Thần trải rộng, bạt ngàn một màu xanh của dưa lê. Thế nhưng, vụ hè năm nay, cả cánh đồng rộng chỉ có lác đác vài ruộng dưa lê. 

Bà Khiếu Thị Khắc, thôn Gián Nghị chia sẻ: Những năm trước, gia đình tôi thường trồng từ 5 - 7 sào dưa trên diện tích thu hoạch lúa xuân sớm. Nhưng năm nay tôi chỉ trồng gần 2 sào, lý do là mấy năm nay, cây dưa lê hay bị nhiễm bệnh, cho năng suất thấp. Năm ngoái, gia đình tôi chỉ thu về khoảng 1 triệu đồng/sào dưa, vụ này mới đặt bầu được khoảng 1 tuần, bà Khắc không hiểu cây nhiễm bệnh gì, cây cứ dần chết héo, bà phải trồng bổ sung rất nhiều lượt, đồng thời rắc vôi bột khử trùng luống dưa... 

Tương tự gia đình bà Khắc, gia đình ông Đỗ Văn Kỷ, thôn Tân An cũng bị tình trạng cây dưa chết héo không rõ nguyên nhân. Ông Kỷ cho biết, thửa ruộng 3 sào cánh đồng màu mỡ, đất tơi xốp của gia đình ông trước kia là đất quý để trồng dưa lê nhưng năm nay ông chỉ trồng 1/3 ruộng, còn lại 2/3 thửa ruộng, tiếc đất tốt ông “mời gọi”, cho bà con làng xóm mượn đất trồng dưa miễn phí nhưng vận động mãi cũng không ai mượn nên ruộng vẫn để trơ gốc rạ.

Ông Nguyễn Văn Kiểm, Giám đốc HTXNN xã Song An cho biết: Dưa lê được coi là cây truyền thống ở đồng đất Song An từ hơn 20 năm qua. Khoảng 10 năm về trước, mỗi vụ hè, cả xã có từ 150 - 170ha dưa lê. Với ưu điểm là thời gian trồng ngắn, quay vòng nhanh, lại cho hiệu quả kinh tế cao gấp 2 - 3 lần cấy lúa nên trước kia, cây dưa lê được nông dân địa phương rất ưa chuộng. Thậm chí, rất nhiều hộ coi trọng vụ dưa lê hè xen canh tăng vụ hơn cả vụ lúa chính. Trước kia, ở vụ dưa lê hè, trung bình mỗi hộ trồng từ 3 - 5 sào, nhiều hộ trồng 1 - 2 mẫu dưa lê, nông dân nhanh chóng có thu nhập 5 - 10 triệu đồng, thậm chí hàng chục triệu đồng trong vòng 2 tháng từ cây dưa lê hè. Tuy nhiên, đó là chuyện trước kia. Mấy năm gần đây, hầu hết lao động đã tham gia trong các công ty, xí nghiệp, khiến sản xuất nông nghiệp nói chung và trồng cây dưa lê vụ hè nói riêng thiếu hụt nguồn lao động, tác động rõ rệt làm giảm diện tích gieo trồng cây dưa lê hè qua mỗi vụ sản xuất. Hiệu quả kinh tế giảm, cộng với ít lao động nên diện tích dưa lê hè của xã mấy năm nay chỉ khoảng vài chục héc-ta. Đặc biệt, vụ hè năm nay, với diện tích dưa đã trồng, nông dân đang đối mặt với tình trạng cây dưa lê đầu vụ đã nhiễm bệnh đạo ôn, cộng với thời tiết thay đổi thất thường, có gió mùa đông bắc đầu tháng 5, khiến tỷ lệ cây dưa chết cao, ảnh hưởng tâm lý nông dân.

Không riêng Song An, vụ hè năm nay, diện tích dưa lê hè ở Trung An cũng giảm đáng kể. 

Ông Phạm Văn Thừ, Giám đốc HTXNN xã cho biết: Diện tích dưa lê hè trồng trên đất chuyên màu của xã hiện đang cho thu hoạch, tuy nhiên tình trạng cây dưa chết bệnh, héo cành lá nên năng suất thấp, ảnh hưởng đến tâm lý nông dân khi quyết định trồng dưa trên đất lúa. Thêm vào đó, vụ xuân năm nay, do thời tiết, lúa vẫn cho thu hoạch khá muộn so với thời điểm mọi năm, ảnh hưởng đến thời vụ trồng dưa lê hè nên chỉ có ít hộ trồng nhỏ lẻ, rải rác khoảng vài héc-ta.

Địa bàn huyện Vũ Thư, ngoài dưa lê hè trồng trên đất chuyên màu thì diện tích dưa lê hè xen canh tăng vụ trồng trên đất thu hoạch lúa xuân hầu hết tập trung ở Song An và Trung An. Năm nay, cả hai địa phương này đều giảm diện tích dưa lê hè trồng trên đất lúa. Với phương thức luân canh truyền thống: lúa xuân - dưa lê hè - lúa mùa - cây vụ đông, trước kia, hệ số sử dụng đất ở các địa phương này đạt 4 vụ/năm, nông dân có thu nhập bình quân 300 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, với tình trạng bỏ trống ruộng, không trồng dưa lê vụ hè và cây màu vụ đông, ước tính, thu nhập của nông dân hiện nay chỉ còn khoảng 30 - 50% so với trước.

Quỳnh Lưu