Đê Trà Lý đi qua địa phận thành phố có chiều dài gần 22km, trong đó mặt đê bê tông 15,4km, đã bị phá vỡ kết cấu trên 8km; mặt đê đá cấp phối và láng nhựa gần 4km, xuống cấp 2km; mặt đê chưa được cứng hóa 2,6km; trên 10km đê có tre chắn sóng; 11 cống qua đê chất lượng ổn định; kè lát mái hộ bờ còn trên 2km chất lượng rất kém. Với chiều dài tuyến đê lớn, khi xảy ra những sự cố về đê sẽ đe dọa đến tính mạng, tài sản của nhân dân ... Nhận thức được tầm quan trọng trong việc bảo vệ an toàn đê, kè, cống trong công tác phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp, các ngành của tỉnh và thành phố đã thường xuyên quan tâm đến công tác bảo vệ, giữ gìn hành lang đê. Cùng với đó, thường xuyên thực hiện việc duy tu các điểm đê xung yếu có nguy cơ tiềm ẩn xảy ra sụt lún, sạt lở. Tuy nhiên, hiện trạng khả năng phòng, chống lũ, bão của hệ thống đê, kè thành phố rất đáng quan ngại và chỉ đủ sức chống chọi với mức bão, lũ vừa phải. Nhiều đoạn do xây dựng từ lâu với địa chất nền kè yếu, vật liệu xây dựng không bảo đảm; bên cạnh đó là sự tác động thường xuyên, liên tục của thiên nhiên như sóng, gió, thủy triều và tác động của con người... Ông Đinh Gia Dũng, Phó Chủ tịch UBND Thành phố cho biết: Những năm qua, từ nhiều nguồn kinh phí, thành phố đã tập trung đầu tư gia cố, sửa chữa lại các đoạn đê, các công trình trên đê bị xuống cấp, nhằm kịp thời ứng phó khi bão, lũ về. Nhưng việc đầu tư cũng không thấm vào đâu so với yêu cầu tu sửa đê, kè, cống của thành phố. Vì vậy, một số kè như Nhân Thanh xã Tân Bình, kè Vũ Đông 1, kè Vũ Đông 2 xã Vũ Đông, kè Tống Thỏ xã Đông Mỹ... đã và đang có nguy cơ sạt lở cao.

Để tìm hiểu thực trạng đê, kè, cống của thành phố, chúng tôi men theo các triền đê để mục sở thị “bệnh tình” của con đê hiện nay ra sao? Hình ảnh mà chúng tôi chứng kiến được là nhiều đoạn đê, kè đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Đoạn kè Vũ Đông 1, kè Vũ Đông 2 dài gần 2km, xây dựng từ năm 1969, từ đó đến nay không được sửa chữa, nâng cấp. Tại đoạn kè Vũ Đông 1, trước mùa mưa bão năm 2016, qua theo dõi, quản lý, khảo sát đo đạc, đánh giá chất lượng công trình của Hạt Quản lý đê điều thành phố thì dòng chủ lưu chảy xoáy áp sát chân kè, chân kè mất ổn định, mái kè bị sạt lở nhiều cung dài từ 60 - 100m, tụt sâu xuống so với mặt bãi từ 0,7 - 1,4m, mép cung sạt nguy hiểm nhất nằm cách chân đê 3,5m. Ông Trần Minh Chanh, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Vũ Đông cho biết: Cứ bước vào mùa mưa bão, chính quyền địa phương phải cử người thường trực tại khu vực kè Vũ Đông 1, Vũ Đông 2. Bởi tình trạng sạt lở ngày càng nguy hiểm. Cơn bão số 1 vừa qua, kè Vũ Đông 1 tiếp tục bị sạt lở với chiều dài 750m, ăn sâu vào bãi 0,5m, chỗ gần nhất cách thân đê 3m, sạt lở sâu xuống so với mặt bãi 1,6m. Kè Vũ Đông 2 bị sạt lở đoạn dài 250m, ăn sâu vào bãi từ 1 - 3m, chỗ gần nhất cách chân đê 1m, sạt lở sâu xuống so với mặt bãi 0,2 - 0,6m. Về giải pháp trước mắt, thành phố cùng với địa phương đã bố trí đầy đủ vật tư như tre, lưới, đá, bao bì, đất... theo phương châm 4 tại chỗ khi có sự cố xảy ra kịp thời xử lý, không để bị động, tuy nhiên về lâu dài rất mong có nguồn kinh phí để đầu tư xây dựng kè Vũ Đông 1 và Vũ Đông 2.

Những năm gần đây, nhu cầu sử dụng vật liệu để san lấp mặt bằng và xây dựng cho thành phố rất lớn, phần lớn vật liệu vận chuyển bằng đường sông Trà Lý trung chuyển qua các bãi sông. Do đó, tình trạng vi phạm Luật Đê điều thường xuyên xảy ra. Tuyến đê sông Trà Lý, địa phận phường Hoàng Diệu, phường Tiền Phong, xã Vũ Lạc, xã Vũ Đông mật độ các phương tiện: xe máy, ô tô, xe tải đi lại nhiều, nhất là các xe ô tô quá khổ quá tải vận chuyển cát, sỏi, đá... ra vào các bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng đã làm mặt đê xuống cấp rất nhanh, tạo thành các hố ổ voi, ổ gà có nguy cơ làm mất an toàn cho thân đê và mất an toàn về giao thông. Việc neo đậu tàu thuyền gây mất an toàn cho kè. Cùng với đó, do thiếu ý thức nên nhân dân còn đổ rác thải ra mặt đê, mái đê và chân đê. Tình trạng một số đơn vị, cá nhân đổ vật liệu, chất thải lấn, lấp lòng sông để mở rộng mặt bằng kinh doanh, xây dựng cơi nới trái phép các công trình sản xuất và kinh doanh vật liệu trên bãi sông vi phạm hành lang chân đê, gây cản trở dòng chảy. Một thực trạng đáng nói là các loại phương tiện quá khổ, quá tải thường xuyên chạy qua các tuyến đê, xong chưa có sự phối hợp thường xuyên trong kiểm tra, xử lý nên việc vi phạm vẫn còn diễn ra.

Để hạn chế thấp nhất những thiệt hại do bão lũ gây ra, bên cạnh việc đầu tư xây dựng, nâng cấp các trọng điểm xung yếu, thành phố Thái Bình cần sớm tập trung giải quyết dứt điểm các vụ vi phạm trên mái đê, dọc theo chân đê và các hành vi vi phạm gây cản trở việc thoát lũ khi xảy ra mưa to.

Minh Nguyệt