Tiện đâu bỏ đấy

Ở nhiều địa phương, trong các thông báo về tình hình sâu bệnh và hướng dẫn các biện pháp phòng, trừ luôn có khuyến cáo tới người dân sau khi phun thuốc thu gom bao bì thuốc BVTV đúng nơi quy định. Thế nhưng hầu như người dân không thực hiện quy định này mà sử dụng xong thường vứt ngay dưới nguồn nước hay trên bờ ruộng. Chúng tôi có mặt tại cánh đồng thôn Tống Thỏ Bắc, xã Đông Mỹ (thành phố Thái Bình) trong ngày cuối của đợt phòng, trừ sâu bệnh cho lúa mùa cuối vụ, trên con đường trục chính xanh mướt cỏ, bao bì  thuốc BVTV vứt la liệt bên bờ mương, ở đầu mỗi mảnh ruộng. Bà N.T.T. sau khi pha chế thuốc vào bình, những chiếc bao bì thuốc BVTV bằng nilon được vứt ngay tại đầu bờ, nơi bà đứng pha chế. Được biết, vụ mùa này, gia đình bà gieo cấy 1,4 mẫu ruộng. Đây là lần phun thuốc trừ sâu thứ ba trong vụ của gia đình bà. Mỗi lần phun có ít nhất ba vỏ bao bì thuốc BVTV bỏ lại trên đồng ruộng, như vậy, chỉ tính riêng gia đình bà, trong vụ mùa, đến thời điểm này đã thải ra gần 130 vỏ bao bì thuốc trừ sâu các loại. Bà T. cho biết: Lấy nước ở chỗ nào để pha thuốc thì người dân vứt tại chỗ đó. Phun thuốc xong cũng mệt rồi nên chẳng mấy ai còn gom bao bì thuốc BVTV mang bỏ bãi rác cả.

Là tỉnh nông nghiệp với diện tích trồng trọt trên 170.000ha/năm, hàng năm, nông dân Thái Bình sử dụng một lượng lớn thuốc BVTV. Cùng với đó, tâm lý người nông dân muốn tăng năng suất cho cây trồng, chính vì thế số lượng thuốc BVTV ngày càng được sử dụng nhiều. Mặc dù ngành chức năng đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc BVTV, tuy nhiên, nhiều bà con vẫn phớt lờ nguyên tắc “4 đúng”. Với lượng thuốc BVTV còn sót lại trong bao bì, khi ném xuống mương máng, bờ ruộng, gặp trời mưa sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn nước, gây ô nhiễm môi trường. Bao bì thuốc BVTV thường được làm bằng nhựa, nilon nên rất khó phân hủy. Bởi vậy, bao bì thuốc BVTV được quy định là rác thải nguy hại.

Giải pháp... tạm thời

Để hạn chế rác thải trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là bao bì thuốc BVTV, nhiều địa phương trong tỉnh đã xây dựng, lắp đặt các bể rác ngoài đồng. Các bể này thường được đặt trên đường trục chính nội đồng, tại đầu các nguồn nước để nâng cao ý thức tự giác cũng như thuận tiện cho việc thu gom, bỏ rác. Tại Đông Hưng, hầu hết các xã đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới đều lắp đặt các bể chứa bao bì thuốc BVTV. Xã Phú Lương là một trong những địa phương có phong trào trồng cây vụ đông mạnh của huyện Đông Hưng, chính vì thế nhu cầu sử dụng thuốc BVTV của nông dân trong xã khá lớn. Xác định được điều đó, từ vụ xuân năm 2016, HTX DVNN xã đã trích kinh phí lắp đặt 24 ống bi tại các đường trục chính nội đồng để chứa bao bì thuốc BVTV. Ông Nguyễn Trọng Thành, Giám đốc HTX DVNN Phú Lương cho biết: Thay bằng việc xây dựng các bể vuông, HTX mua các ống bi, lắp đặt tại các trục đường chính nội đồng, vừa tiết kiệm chi phí vừa bảo đảm tính năng như bể chứa rác. Sau mỗi chiến dịch phun trừ sâu bệnh, tổ thu gom rác thải của các thôn tiến hành thu gom bao bì thuốc BVTV trong các ống bi mang đi xử lý. Nhờ các ống bi chứa này mà lượng bao bì thuốc BVTV trên đồng ruộng giảm hẳn. Tuy chưa hoàn thành xây dựng nông thôn mới nhưng xã Đông Hoàng cũng đã lắp đặt 48 ống bi với kinh phí trên 10 triệu đồng ở tất cả các đường trục chính nội đồng, tại các vị trí người dân hay pha chế thuốc trước khi đem phun. Ông Vũ Ngọc Quỳnh, Giám đốc HTX DVNN Đông Hoàng cho biết: Qua hai vụ sản xuất, HTX đẩy mạnh tuyên truyền tới người dân, đặc biệt dịp trước và trong mỗi chiến dịch phun trừ sâu bệnh, nhờ đó ý thức của bà con nông dân đã được nâng lên rất nhiều, lượng bao bì thuốc BVTV vứt ngoài đồng ruộng giảm đáng kể. Tuy nhiên, giải pháp này cũng chỉ mang tính tạm thời bởi hiện nay, biện pháp xử lý rác thải thuốc BVTV sau thu gom vẫn là đốt chung với các rác thải sinh hoạt khác. Ông Nguyễn Xuân Hòa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết: Bao bì thuốc BVTV được liệt kê vào dạng chất thải nguy hại, khi đốt ở nhiệt độ thấp sẽ phát thải khí điôxin (chất gây ung thư), nếu đốt chung với rác thải thông thường khác sẽ gây ô nhiễm môi trường không khí nghiêm trọng. Do đó, loại rác này phải tiêu hủy đúng quy trình với nhiệt độ cao tại những lò xử lý đạt tiêu chuẩn. Việc này đòi hỏi kinh phí lớn, khó có thể thực hiện được. Ngày 16/5/2016, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Thông tư liên tịch số 05/2016/TTLT-BNNPTNT-BTNMT hướng dẫn việc thu gom, vận chuyển và xử lý bao gói thuốc BVTV sau sử dụng. Với vai trò là cơ quan chuyên môn, thời gian tới, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sẽ tham mưu cho UBND tỉnh triển khai thực hiện Thông tư này.

Thời gian qua, ngành Nông nghiệp đã tập trung triển khai nhân rộng các mô hình, biện pháp canh tác tiên tiến: 3 giảm 3 tăng (giảm lượng giống gieo cấy, giảm lượng thuốc trừ sâu, giảm lượng phân đạm; tăng năng suất lúa, tăng chất lượng gạo, tăng hiệu quả kinh tế), 1 phải 5 giảm (phải sử dụng giống xác nhận; giảm lượng giống gieo cấy, giảm phân bón, giảm sử dụng thuốc BVTV, giảm lượng nước và giảm thất thoát sau thu hoạch), canh tác cải tiến SRI; tổ chức các lớp IPM, ICM giúp giảm thiểu việc sử dụng thuốc BVTV. Tuy nhiên về lâu dài cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao trách nhiệm cho nông dân về việc sử dụng thuốc theo nguyên tắc “4 đúng”, có ý thức thu gom bao bì thuốc BVTV để bảo vệ môi trường; xây dựng được các lò xử lý rác thải bảo đảm đủ tiêu chuẩn để xử lý triệt để loại rác nguy hại này.

Lưu Ngần