Theo lời giới thiệu của cán bộ khuyến học xã Đông Hoàng, chúng tôi tìm đến nhà ông Tô Văn Trọng, Phó Chủ tịch CLBKH dòng họ Tô. Ông Trọng tâm sự: Phong trào học tập trong dòng họ Tô đã được gây dựng từ nhiều chục năm trước với việc tổ chức “Ngày hội học sinh họ Tô” hàng năm. Tuy nhiên, do điều kiện chiến tranh, đời sống khó khăn, hoạt động của ngày hội bị gián đoạn. Đến năm 1994, “Ngày hội học sinh của họ Tô” được khôi phục và hoạt động dần đi vào nền nếp. Tiếp nối truyền thống tốt đẹp của các thế hệ đi trước, từ đó đến nay, vào mỗi dịp đầu xuân năm mới, dòng họ Tô lại tổ chức khen thưởng và trao tặng quà cho học sinh giỏi, đỗ đại học, tiến sĩ, thạc sĩ và những người có công trong việc xây dựng phong trào khuyến học của dòng họ.

Trong 6 năm qua (từ năm 2008 đến năm 2014), dòng họ đã khen thưởng trên 500 lượt học sinh giỏi các cấp. Đến nay, dòng họ Tô có trên 1.500 hộ với trên 6.000 nhân khẩu, trong đó ở xã Đông Hoàng có đến hơn 2.000 nhân khẩu. Theo thống kê, dòng họ có 23 phó giáo sư, tiến sĩ, 72 tiến sĩ, gần 550 cử nhân và 2 thiếu tướng, 13 đại tá.

Tất cả trẻ em trong dòng họ đều được đến trường, không có học sinh vì hoàn cảnh khó khăn mà phải bỏ học giữa chừng. Đặc biệt, dòng họ có nhiều con, cháu, dâu, rể là giáo viên đã góp phần kèm cặp, hướng dẫn, bảo ban con, cháu có ý chí vươn lên, học hành tiến bộ. Các thành viên thuộc dòng họ thường xuyên tham gia các lớp học tập cộng đồng để nghiên cứu, tìm hiểu các kỹ thuật chăn nuôi, gieo trồng, các vấn đề khoa học - kỹ thuật, chính sách pháp luật, dân số… Chính vì vậy, trong những năm trở lại đây, phong trào học tập của các cháu trong dòng họ phát triển cả về chất và lượng.

Tổng số quỹ của dòng họ Tô đến nay đạt 140 triệu đồng. Hàng năm, dòng họ trích 1/3 số tiền từ quỹ dòng họ chuyển sang CLBKH (khoảng 10 triệu đồng). Ngoài sự đóng góp thành viên trong dòng họ, đã có nhiều con em họ Tô thành đạt ủng hộ quỹ khuyến học dòng họ. Tiêu biểu như anh Tô Hồng Thái, Giám đốc Xí nghiệp Dược Hà Nội ủng hộ 100 triệu đồng. Nhờ đó, hoạt động của CLBKH ngày càng khởi sắc. Số lượng gia đình hiếu học, học sinh giỏi, con em thành đạt ngày càng tăng.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Trọng cho biết thêm: Để khích lệ tinh thần hăng say học tập của các cháu học sinh, dòng họ còn tổ chức khen thưởng cho những cháu đạt danh hiệu học sinh giỏi liên tục từ 5 năm trở lên. Mặc dù số tiền không nhiều nhưng đó là cả niềm vinh dự, tự hào động viên tinh thần học tập của con em trong dòng họ.

Ông Nhâm Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch Hội Khuyến học xã Đông Hoàng cho biết: Dòng họ Tô có được thành quả như ngày hôm nay, phải kể đến công ơn của những người đã khôi phục truyền thống của dòng họ sau cuộc kháng chiến chống Pháp. Điển hình như ông Tô Hùng Toản, ông Tô Văn Trọng. Mặc dù đã gần 80 tuổi nhưng họ vẫn nhiệt tình với công tác khuyến học, khuyến tài. Bên cạnh đó, một số gia đình đã khắc phục khó khăn, nuôi dưỡng các con thành tài. Đơn cử như gia đình ông Tô Văn Mai, mặc dù chỉ buôn bán nhỏ và làm nông nghiệp nhưng 3 người con đều học rất giỏi. Hiện nay, 2 người con đầu đã tốt nghiệp đại học và có công việc ổn định với thu nhập cao, người con út đang học Trường THPT Chuyên Thái Bình...

Đặng Anh