Cách đây 50 năm, năm 1965, Trường cấp III Thư Trì được thành lập, địa điểm ban đầu là Trường cấp II xã Hòa Bình. Suốt 10 năm đầu, Trường luôn thay đổi địa điểm để tránh sự đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Ngay sau ngày khai giảng, Trường đã phải sơ tán về txã Tân Hòa và xã Tân Bình để bảo đảm an toàn cho thầy và trò.

Năm học 1967 - 1968, Trường được tách làm hai phân hiệu, phân hiệu trung tâm vẫn ở thôn Tân Quán, xã Tân Hòa và một phân hiệu ở thôn Hạnh Phúc, xã Hiệp Hòa (sau trở thành Trường cấp III Bắc Thư Trì).

Năm học 1968 - 1969, Trường chính thức tách thành hai trường: Trường cấp III Bắc Thư Trì (nay là Trường THPT Lý Bôn) và Trường cấp III Nam Thư Trì (nay là Trường THPT Nguyễn Trãi). Năm học 1970 - 1971, Trường được trở về địa điểm cũ (cấp II Hòa Bình) để tiếp tục giảng dạy học tập.

Năm học 1971 - 1972, trước sự đánh phá ác liệt lần thứ hai ra miền Bắc của đế quốc Mỹ, Trường tiếp tục sơ tán về dọc bờ sông Phú Lễ, xã Tự Tân, kéo dài đến thôn Lộc Quý, xã Hòa Bình với những lớp học nửa chìm, nửa nổi thông ra hầm chữ A. Mặc cho máy bay Mỹ đánh phá thành phố Nam Định, thầy trò nhà trường vẫn "mang mũ rơm đi học đường dài", trong cặp sách có "túi băng cứu thương", hăng say giảng dạy, học tập, tiếng hát át tiếng bom. Đó là kỷ niệm thật hào hùng và không bao giờ quên đối với thầy trò nhà trường trong những năm tháng ác liệt của cuộc kháng chiến.

Đầu năm 1973, chiến tranh phá hoại kết thúc, Hiệp định Paris được ký kết, thầy trò nhà trường vui mừng trở lại trường cũ, tiếp tục xây dựng và học tập. Trong những ngày đầy khó khăn, gian khổ đó, dưới sự lãnh đạo của thầy hiệu trưởng Phí Văn Huề, đội ngũ giáo viên và học sinh đã vượt lên đạn bom, hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy, học tập. Hơn lúc nào hết, tình nghĩa thầy trò trong đạn bom lại càng trở nên sâu đậm, sắt son.

Trong suốt những năm kháng chiến, nhà trường trân trọng biết ơn sự quan tâm, đùm bọc, chở che của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các xã Tân Hòa, Tân Bình, Hòa Bình, Tự Tân đã giúp từng cây tre, nắm rạ để dựng lớp, làm hầm những ngày sơ tán; cảm ơn các gia đình đã nhường cơm, sẻ áo, nhường chỗ ăn, chỗ ngủ cho thầy và trò trong điều kiện tất cả đều còn quá khó khăn, thiếu thốn. Những tình cảm chân thành và cao đẹp ấy là nguồn động viên vô cùng to lớn giúp thầy trò nhà trường vượt mọi khó khăn, thi đua dạy tốt, học tốt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Đảng và nhân dân giao phó.

Năm học 1975 - 1976, Trường vinh dự được Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình tin tưởng giao thiết lập khối chuyên Toán để bồi dưỡng đội tuyển thi học sinh giỏi quốc gia hàng năm. Cũng từ đây, nhà trường vui mừng được nhận viện trợ của Chính phủ và nhân dân Hà Lan giúp đỡ xây dựng tòa nhà 4 tầng hiện đại với 25 phòng học.

Sau 3 năm (1976 - 1979) vừa học tập vừa xây dựng, ngôi trường mới khang trang, bề thế nhất tỉnh đã hoàn thành (cũng từ đây, Trường cấp III Nam Thư Trì được đổi tên thành Trường THPT Nguyễn Trãi). Niềm vui vỡ òa! Ước mơ bao năm của thầy trò nhà trường là được dạy và học ở một ngôi trường đẹp đã trở thành sự thật. Niềm vui ấy cho đến tận bây giờ vẫn còn in đậm trong trái tim các thầy, các cô và các thế hệ học sinh.

Nửa thế kỷ xây dựng và trưởng thành, vượt qua bao khó khăn, thử thách, Trường luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Ngày nay, cơ sở vật chất của Trường tiếp tục phát triển, khang trang, bề thế hơn gấp nhiều lần. Đội ngũ nhà giáo và học sinh cũng lớn mạnh không ngừng. Từ thuở ban đầu thành lập chỉ có 6 lớp với vài chục cán bộ, giáo viên, đến nay, Trường đã có trên 40 lớp với gần 2.000 học sinh cùng hàng trăm cán bộ, giáo viên, công nhân viên, trong đó hơn 17% có trình độ thạc sĩ. Đội ngũ nhà giáo hôm nay không chỉ có trình độ học vấn cao mà còn có tay nghề giỏi, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, phẩm chất đạo đức nhà giáo, thực hiện tốt cuộc vận động "Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo"; học sinh của Trường luôn chăm ngoan, thanh lịch, có nền nếp, kỷ cương, ý thức rèn luyện và tu dưỡng, phấn đấu tốt. Với chất lượng giáo dục toàn diện luôn nằm trong tốp đầu của tỉnh, tỷ lệ thi đỗ đại học hàng năm đạt từ 80 - 85%, 6 năm liền được xếp trong tốp 200 trường THPT có tỷ lệ học sinh đỗ đại học cao nhất toàn quốc, thi học sinh giỏi luôn đạt giải nhất, nhì, ba toàn đoàn, Trường THPT Nguyễn Trãi ngày nay đã khẳng định thương hiệu của mình - một trong những trường chất lượng cao hàng đầu của ngành Giáo dục Thái Bình, được Đảng bộ, chính quyền địa phương, các bậc phụ huynh và các thế hệ học sinh hết sức tin tưởng, yêu mến.

50 năm qua, hàng vạn học sinh đã trưởng thành từ mái trường này. Họ có mặt ở khắp mọi miền của đất nước và dù ở bất cứ cương vị nào: là tướng lĩnh trong lực lượng vũ trang, nhà khoa học đầu ngành, chính khách ngoại giao, doanh nhân thành đạt hay là nhà giáo, kỹ sư, nhà báo…, họ đều có những đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt, có những người đã hy sinh xương máu của mình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Chính họ đã tô thắm thêm những nét đẹp trong trang sử vàng truyền thống của nhà trường.

Ghi nhận những thành tích vẻ vang của Trường trong 50 năm qua, Đảng, Nhà nước đã tặng thưởng 2 Huân chương Lao động hạng Nhì, 1 Huân chương Lao động hạng Ba. Trường còn được đón nhận nhiều huân chương, huy chương, bằng khen, giấy khen của Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành trung ương, địa phương.

Phát huy truyền thống 50 năm xây dựng và trưởng thành, hòa trong xu thế hội nhập và đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI), Trường THPT Nguyễn Trãi tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang, phát triển toàn diện trên tầm cao mới, giữ vững là đơn vị hàng đầu của ngành Giáo dục Thái Bình, xứng đáng với niềm tin mà ngành Giáo dục Thái Bình, Đảng bộ, nhân dân địa phương, phụ huynh học sinh trao gửi, để ánh Sao Khuê mãi mãi tỏa sáng.

Trường cấp III Thư Trì xưa - Trường THPT Nguyễn Trãi hôm nay đã, đang và sẽ luôn là niềm tự hào của các thế hệ học sinh học tập và trưởng thành từ mái trường này.

Phạm Xuân Lan
Bí thư Chi bộ, Hiệu trưởng