Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Vũ Đình Chiểu là cái tên không xa lạ với người yêu nhạc một thời. Dưới ánh đèn sân khấu, khán giả biết đến ông với vai trò một ca sĩ, một nghệ sĩ. Trong cuộc sống đời thường, sau mấy chục năm trực tiếp giảng dạy thanh nhạc tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình, ở tuổi nghỉ hưu, NSƯT Vũ Đình Chiểu tiếp tục được lãnh đạo nhà trường tín nhiệm mời làm giảng viên thỉnh giảng. Trong một căn phòng nhỏ tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình, chúng tôi may mắn được dự một tiết thực hành thanh nhạc do ông hướng dẫn. Không giống như các lớp học văn hóa với hàng chục học sinh, sinh viên, tiết thực hành thanh nhạc chỉ có một thầy, một trò. Sau khi hướng dẫn học trò cách lấy hơi, luyện thanh, thầy Chiểu chọn bài, hướng dẫn cách hát, biểu diễn mẫu rồi đệm đàn cho học trò hát, sau đó nhận xét, chỉnh sửa chỗ được và chưa được. Tuy chỉ một thầy, một trò nhưng công việc giảng dạy không hề nhàn nhã.

NSƯT Vũ Đình Chiểu tâm sự: Khi bước chân vào trường, các em học sinh, sinh viên giống như những viên ngọc thô, chưa mài nên chưa sáng. Người thầy phải biết cách mài dũa những viên ngọc thô ấy. Để giúp các em phát huy tốt nhất năng khiếu nghệ thuật của bản thân, người thầy thông qua quá trình giảng dạy phải nắm được sở trường, sở đoản của từng em để có phương pháp giảng dạy phù hợp. Bên cạnh việc giảng dạy theo chương trình đào tạo của nhà trường, người thầy còn phải trao truyền những kinh nghiệm thực tiễn, những cái hay, cái đẹp bản thân tích lũy được trong thực tế biểu diễn, biết khơi dậy tình yêu, ngọn lửa đam mê nghệ thuật cho các em. Từ khi vào trường, Vũ Đình Đông, sinh viên thanh nhạc được thầy Chiểu trực tiếp giảng dạy. Với em, đó là một may mắn lớn. Đông kể: Trước đây, khi chưa vào trường, em hát bằng giọng bản năng, không có nội lực, hát đến đoạn cao phải gân cổ lên. Vào trường, được thầy Chiểu giảng dạy, khả năng ca hát của em đã dần chuyên nghiệp hơn. Sự nhiệt tình truyền dạy, những câu chuyện nghề của thầy đã nuôi dưỡng trong em tình yêu âm nhạc, tiếp sức cho em nỗ lực tập luyện, phát triển năng khiếu của bản thân.

Không giống như thanh nhạc, chèo là môn nghệ thuật truyền thống với những đặc trưng riêng biệt. Thông thường, một học sinh, sinh viên chèo sau khi được tuyển chọn sẽ được thầy cô giới thiệu lý thuyết về nghệ thuật chèo, được dạy những làn điệu đơn giản như lới lơ, sắp thường, sắp cổ phong… cũng như cách lấy hơi khi hát. Chèo có sẵn các làn điệu, để giúp học sinh, sinh viên sau khi ra trường tiếp xúc với những sáng tác mới có thể dễ dàng thể hiện, trong quá trình dạy các làn điệu chèo, cũng giống như giảng viên thanh nhạc, người giảng viên dạy hát chèo phải biết chọn những bài đặc trưng cho từng làn điệu, biểu diễn mẫu tốt và thường xuyên quan sát, khắc phục sở đoản, phát huy sở trường của từng em. Bước sang kỳ học thứ tư, học sinh, sinh viên Khoa Chèo sẽ được học cách múa chèo, diễn chèo, sau đó bước vào tập các trích đoạn chèo nổi tiếng với những nhân vật có tính điển hình cao trong các vở như: "Quan Âm Thị Kính", "Tuần ty đào huế", "Xúy Vân giả dại"… Thông qua việc học trích đoạn từ những thầy cô là các nghệ sĩ nổi tiếng, đã từng thể hiện thành công vai diễn như NSƯT Mạnh Tường, NSƯT Văn Mởn, NSƯT Thúy Hiền, NSƯT Thu Hiền…, các em sẽ nắm được đặc trưng của từng nhân vật, sau khi ra trường biết cách diễn, biểu cảm với các nhân vật trong trích đoạn, hoạt cảnh chèo mới.

Tham gia cộng tác giảng dạy hơn 10 năm, trực tiếp là giảng viên của Trường gần 8 năm, thầy giáo Trần Văn Tuấn là một trong những giảng viên ngành chèo được đồng nghiệp tin yêu, học trò quý trọng. Với thầy Tuấn, quãng thời gian gần 20 năm trực tiếp dạy chèo tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình để lại nhiều kỷ niệm khó phai mờ. Ông nhớ sinh viên Nguyễn Văn Hà, hiện đang công tác tại Nhà hát chèo Quân đội, một sinh viên xuất sắc, học rất nhanh, thẩm thấu tốt những điều thầy dạy. Ông cũng không quên sự vất vả khi dạy cậu sinh viên tên Trung, người dân tộc nhưng lại say mê chèo. Với ông, học trò dù xuất sắc hay chưa luôn cần người thầy hướng dẫn tận tình nên dù các em tiếp thu nhanh hay chậm ông đều truyền dạy bằng tất cả tài năng, kinh nghiệm của mình. Thầy Tuấn tâm sự: Chèo là đặc sản văn hóa tinh thần của người Thái Bình. Trong cách dạy chèo, làm thế nào để sinh viên "ngấm" được cái mộc mạc, chân chất mà đặc sắc của chèo Thái Bình là điều tôi đặc biệt quan tâm. Để làm được điều đó, tôi thường phải thị phạm cho sinh viên, có nghĩa là phải biểu diễn mẫu cho ra chất chèo Thái Bình, giúp sinh viên quan sát rồi phân tích để các em hiểu, sau đó lấy ví dụ cách diễn chèo của một hay nhiều địa phương khác để các em so sánh, đối chiếu, rút kinh nghiệm.

Cùng với đào tạo diễn viên chèo, thanh nhạc, đào tạo nhạc cụ bao gồm nhạc cụ truyền thống và đàn organ cũng là môn thế mạnh của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình. Thầy giáo Bùi Thanh Cảnh dạy đàn organ là một giáo viên trẻ với gần 10 năm công tác. Với học sinh, sinh viên, thầy Cảnh là người thầy song cũng là một người bạn, một người anh có thể chia sẻ buồn vui trong cuộc sống. Nói về nghề dạy nhạc cụ, thầy Cảnh tâm sự: Kiên trì, cần cù là những yếu tố không thể thiếu đối với một học sinh, sinh viên học nhạc cụ. Khi mới bắt đầu, nhiều em thiếu tính kiên trì, có tâm lý chán nản. Để giúp các em không bỏ cuộc, bên cạnh việc hướng dẫn các em tập từ dễ đến khó theo giáo trình, tôi thường khơi dậy đam mê cho học trò bằng cách khi các em thích chơi một bản nhạc nào đó tôi sẽ nhiệt tình hướng dẫn, giúp các em luyện tập. Bên cạnh đó, với người nhạc công, tâm thế chơi đàn là điều vô cùng quan trọng, tâm thế có thoải mái thì cảm xúc mới có thể thăng hoa được. Học sinh, sinh viên đang trong độ tuổi trưởng thành, cảm xúc chưa ổn định, những lúc học trò có tâm trạng không tốt, tôi thường hỏi han, động viên, giúp các em lấy lại tinh thần, tiếp tục luyện tập, đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm sống để các em biết cách cân bằng, khi ra trường trở thành những nhạc công có tâm thế ổn định trong mọi hoàn cảnh.

Theo tổng kết của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Thái Bình, hàng năm, tỷ lệ tốt nghiệp đạt trên 98%, trong đó tỷ lệ khá, giỏi đạt trên 67%. Số học sinh, sinh viên sau khi ra trường có việc làm hoặc học lên bậc cao hơn chiếm từ 95% trở lên, nhiều em đã trở thành nghệ sĩ ưu tú, là giảng viên, cán bộ quản lý giỏi ở các đơn vị văn hóa nghệ thuật. Để có được điều đó, bên cạnh sự siêng năng, tự luyện tập, sáng tạo của mỗi học sinh, sinh viên, một phần không nhỏ phải kể đến công lao của những nghệ sĩ - những người thầy nhiệt huyết, kiên trì, mang hết tài năng, tâm sức đào tạo đội ngũ những người làm nghệ thuật cho tương lai.

Vũ Hường