Nghĩa trang hình lớp học

50 năm đã trôi qua nhưng ký ức về trận bom năm 1966 của giặc Mỹ vẫn còn nguyên vẹn với ông Lê Văn Thắng (sinh năm 1950, ở thôn An Tiêm 1, xã Thụy Dân), một trong những học sinh lớp 7 Trường Phổ thông cấp II Thụy Dân may mắn sống sót sau trận bom năm ấy. Ký ức đau thương có lẽ sẽ theo ông đi suốt cả cuộc đời. Bên cuốn sách nhỏ mà ông vẫn hàng ngày lưu giữ vẫn còn đó danh sách họ tên cô giáo mến yêu và các bạn cùng lớp với mình. Nhiều người trong số họ đã vĩnh viễn nằm xuống khi bài học vẫn còn dang dở. Ông Thắng nhớ lại: Năm 1966 là năm học đầu tiên của Trường Phổ thông cấp II Thụy Dân. Khi đó, Trường chỉ có vài lớp học, trong đó có một lớp 7 của tôi với 53 học sinh, giáo viên chủ nhiệm là cô giáo Bùi Thị Thanh Xuân, dạy môn văn... Hôm ấy, khoảng 10 giờ 30 phút ngày 21/10/1966, khi cả lớp đang chăm chú nghe cô giảng bài “Thà đui mà giữ đạo nhà” của Nguyễn Ðình Chiểu thì trên bầu trời có tiếng máy bay gầm rú, xé tan không khí yên lặng. Ngay sau đó mọi người thấy từ trong làng vang lên tiếng bom nổ chát chúa, đất đá bay tứ tung, khói cuộn mù mịt. Cô Xuân dừng ngay bài giảng rồi hô to: Có máy bay, các em xuống hết hầm hào trú ẩn. Tôi cùng các bạn trong lớp vội vàng chạy ra hầm cá nhân. Lúc đó nhiều bạn đã khóc thét lên vì sợ và vì nghĩ rằng bom Mỹ có lẽ đã đánh trúng nhà mình rồi. Mọi người chưa kịp trấn an nhau thì nghe tiếng máy bay rít lên, sau đó là một tiếng nổ long trời lở đất, tôi ngất lịm đi, khi tỉnh dậy thì bị đất đá vùi kín nhưng đó mới chỉ là loạt bom đầu tiên. Ðến loạt bom thứ hai, đất đá tung lên khiến phần ngực và đầu của tôi nhô lên khỏi mặt đất. Cảnh tượng lúc đó tôi được chứng kiến là trường đã bị san phẳng, khói mù mịt, đất đá, bàn ghế, sách vở bay tứ tung… Lấy tay sờ lên mặt thì thấy máu chảy đầm đìa. Tôi cố gắng chống hai tay xuống, đẩy thân mình lên khỏi mặt đất rồi chạy được khoảng 100m thì gục ngã, không còn biết gì nữa, khi tỉnh lại thì thấy mình đang ở trong bệnh viện nơi sơ tán, bị 3 vết thương trên đầu.

Ông Nguyễn Xuân Ðình (sinh năm 1941, xã Thụy Dân), một trong những người trực tiếp tham gia cứu hộ cô giáo và học sinh trong vụ ném bom năm ấy kể lại: Sau khi máy bay Mỹ bỏ đi, dân làng đã nhanh chóng ra trường dùng mọi dụng cụ thủ công như mai, cuốc… để lật tung đất đá, đào bới và tìm kiếm được một số người bị vùi lấp. Khi mọi người đang tìm kiếm người bị vùi lấp thì máy bay Mỹ quay lại, mọi người lại chạy tán loạn trú ẩn. Chừng 10 - 15 phút sau, khi máy bay đi khỏi, mọi người quay lại tiếp tục tìm kiếm người bị vùi lấp. Nếu máy bay Mỹ không quay lại có lẽ nhiều người đã được cứu và số học sinh chết sẽ không nhiều đến như vậy. Hình ảnh khiến mọi người xúc động nhất là khi tìm thấy thi thể cô giáo Xuân hai tay của cô đang dang rộng ôm hai em học sinh trong lòng. Lúc ấy cô giáo Xuân mới mang thai đứa con thứ hai, tuổi đời vừa tròn 24. 30 học sinh lớp 7 tuổi từ 13 - 16, trong đó có 12 học sinh nữ đã chết bởi sức ép của bom Mỹ trong các hầm, hào giao thông.

Ðể luôn nhắc nhớ về lớp học vĩnh hằng ấy, ngành Giáo dục Thái Thụy cùng xã Thụy Dân đã tổ chức an táng cô giáo và 30 học sinh trong một nghĩa trang riêng và đặt tên là nghĩa trang 21/10. Nghĩa trang 21/10 với các phần mộ được sắp xếp ngay ngắn, hình thức như một lớp học. Mộ của cô giáo Bùi Thị Thanh Xuân trên cùng, ở giữa. Tiếp theo là 30 ngôi mộ của học sinh được đặt theo 4 hàng dọc và 7 hàng ngang như thể các em đang ngồi nghe cô giảng bài. Từ ý tưởng xây dựng nghĩa trang thành một lớp học vĩnh hằng, đài tưởng niệm cũng được thiết kế như một ngòi bút. Bên trên ngòi bút là một ngọn lửa giống hai vầng trăng khuyết. Ở đáy bút là một lư hương hình lọ mực, dưới cùng là một dải khăn quàng đỏ.

Ðể biểu tượng về tinh thần dạy và học được lan tỏa

50 năm đã trôi qua, giờ đây, Trường THCS Thụy Dân đã “thay da đổi thịt”, đang vươn mình trở thành một trong những trường THCS dẫn đầu huyện về công tác dạy và học. Những năm gần đây, nhà trường liên tục đạt danh hiệu tập thể lao động tiên tiến, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp hàng năm đạt từ 95 - 100%, kết quả thi vào THPT hàng năm duy trì trong tốp đầu của huyện, trong đó năm học 2013 - 2014 xếp thứ 5/48, năm học 2014 - 2015 xếp thứ 3/48 trường trong huyện... Ðưa chúng tôi đi thăm cơ sở vật chất nhà trường, thầy giáo Nguyễn Ðức Thuận, Hiệu trưởng Trường THCS Thụy Dân cho biết: Năm 2013, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam, UBND tỉnh và địa phương đã đầu tư gần 13 tỷ đồng để xây dựng Trường THCS Thụy Dân khang trang, cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia với 24 phòng học, phòng chức năng, khu nhà hiệu bộ và các công trình phụ trợ khác. Trường đã dành một phòng trang trọng ở tầng 2 khu hiệu bộ làm nơi thờ cô giáo Bùi Thị Thanh Xuân và trưng bày những kỷ vật gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của cô như áo, chiếc hòm đựng sách vở, giáo án, cuốn nhật ký, bức thư cô viết cho chồng nhưng chưa kịp gửi. Ðã có rất nhiều bài báo, bài thơ viết về sự kiện ngày 21/10/1966, về lớp học vĩnh hằng và tấm gương cô giáo Bùi Thị Thanh Xuân… Trong cuốn sổ tay, một kỷ vật thân thiết, gần gũi với cô giáo Xuân được lưu giữ trong tủ kính, dù bị thủng lỗ chỗ nhưng vẫn còn ghi rõ những dòng chữ, tâm sự và cả nhiệt huyết của cô với nghề: “…Ðể sánh vai với người chiến sĩ ở trận tuyến giết giặc cứu nước thì ở hậu phương, ở mái trường thân yêu này, đêm - ngày mình sẽ miệt mài bên trang giáo án, quyết tâm đóng góp công sức của mình làm cho sự nghiệp trồng người ngày càng thêm thay da, đổi thịt...”.

Hiện nay, dự án cải tạo nâng cấp nghĩa trang 21/10 đã được UBND tỉnh phê duyệt với quy mô 1,6ha, tổng vốn đầu tư 50 tỷ đồng. Ðể góp phần giáo dục truyền thống cách mạng vẻ vang cho cán bộ, giáo viên và các em học sinh, UBND huyện Thái Thụy đã xây dựng kế hoạch tổ chức lễ tưởng niệm 50 năm ngày cô giáo, liệt sĩ Bùi Thị Thanh Xuân và 30 học sinh Trường Phổ thông cấp II Thụy Dân bị bom Mỹ sát hại (21/10/1966 - 21/10/2016) với nhiều hoạt động ý nghĩa như: lễ cầu siêu diễn ra vào 19 giờ 30 phút ngày 20/10; lễ tưởng niệm diễn ra vào 8 giờ sáng ngày 21/10 tại nghĩa trang 21/10. Ðặc biệt, trong ngày diễn ra lễ tưởng niệm sẽ có cuộc tọa đàm về việc nâng cấp nghĩa trang 21/10.

Trần Tuấn