Kỳ 1: Học sinh tự tin, mạnh dạn hơn nhờ VNEN

Đó là khẳng định của hầu hết cán bộ quản lý ngành Giáo dục, giáo viên, học sinh và phụ huynh. Sự mạnh dạn và tự tin, một trong những hạn chế lớn nhất của học sinh Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội được cải thiện nhờ mô hình trường học mới.

Lấy học sinh làm trung tâm

Năm học 2012 - 2013, VNEN bắt đầu được triển khai tại Việt Nam. Sau 4 năm triển khai, song VNEN là gì, phương pháp dạy của VNEN như thế nào thì không phải ai cũng thực sự hiểu rõ. Với mục tiêu lấy hoạt động học làm trung tâm, học sinh là trung tâm, nên phương pháp dạy ở VNEN là giáo viên không giảng bài, truyền thụ kiến thức một chiều cho cả lớp nghe, mà là người hướng dẫn học sinh tự học. Cụ thể nếu như với phương pháp dạy học truyền thống từ trước tới nay là cô giảng, trò nghe thì mô hình VNEN đi theo một hướng gần như ngược lại với việc truyền thụ kiến thức truyền thống: học sinh tự nghiên cứu, thảo luận với nhau trước để tự tìm ra cách giải, đáp số của bài toán, ý nghĩa của bài tiếng Việt sau đó mới có sự hướng dẫn, kết luận lại nội dung bài học của giáo viên. Cũng vì sự thay đổi này trong phương pháp dạy học nên học sinh trong lớp được bố trí chỗ ngồi theo từng nhóm, mỗi học sinh trong nhóm ngồi bàn tròn, đối diện nhau để sẵn sàng thảo luận chứ không ngồi hướng mặt đồng loạt lên bục giảng như trước. Với phương pháp học mới, kiến thức được lĩnh hội theo phương thức mới, vì vậy sách giáo khoa của mô hình VNEN mặc dù vẫn dựa trên nền tảng kiến thức giáo khoa đại trà song  được thiết kế với sự hướng dẫn cụ thể hơn để học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu. Và một trong những khác biệt đặc trưng của lớp học VNEN là trong lớp thay vì ban cán sự lớp với lớp trưởng, lớp phó, các tổ trưởng, tổ phó, lớp học VNEN sẽ thành lập hội đồng tự quản, các ban trong hội đồng như: ban học tập, ban văn thể, ban đối ngoại… để phụ trách từng nhiệm vụ trong quá trình tổ chức học và quản lý lớp. Như vậy, có thể thấy VNEN so với mô hình nhà trường truyền thống có nhiều khác biệt, trong đó đáng chú ý là sự đổi mới về phương pháp dạy và phương pháp học với mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm thay vì giáo viên là trung tâm như dạy học truyền thống.

Ông Trần Tuấn Anh, Trưởng phòng Giáo dục tiểu học, Sở Giáo dục và Đào tạo phân tích bởi phương pháp dạy và học của VNEN có nhiều khác biệt với phương pháp dạy truyền thống vì vậy khi mới học theo mô hình VNEN, cả giáo viên và học sinh sẽ có nhiều bỡ ngỡ, lạ lẫm, thậm chí là thấy khó. Nhưng với mỗi bài giảng, do học sinh đã được tự nghiên cứu, nghiền ngẫm, thảo luận cùng nhau trước khi có sự giúp sức, hướng dẫn của giáo viên nên luôn thúc đẩy quá trình tư duy, suy nghĩ của các em, cũng giúp các em ngấm sâu hơn, nhớ kỹ hơn nội dung đã học. Với phương pháp học này sẽ phát huy được tính chủ động của học sinh trong quá trình tiếp nhận kiến thức, phát huy được “5 tự”: tự học, tự sáng tạo, tự tin, tự giác, tự chủ. Khi đã đi đúng hướng với “5 tự”, việc giáo dục nhằm hướng đến các mục tiêu: chuyển giáo dục sang tự giáo dục, chuyển việc dạy của giáo viên sang việc học của học sinh, dạy học theo lớp chuyển thành học theo nhóm và học theo thầy thành học theo sách. Bên cạnh đó, với việc thành lập hội đồng tự quản do các em tự bầu có chức năng nhiệm vụ của từng vị trí sẽ rèn luyện cho các em khả năng tổ chức, điều hành, giảm đi tính thụ động, trông chờ vào sự hướng dẫn của người khác. Điều này cũng đơn giản như việc khi các bậc phụ huynh dạy con ở nhà, luôn mong muốn con tự tìm hiểu, suy nghĩ, tự giải một bài toán khó trước khi cần đến sự giảng giải của cha mẹ, khuyến khích trẻ em suy nghĩ trước khi đặt câu hỏi chứ không phải là đặt câu hỏi trước khi suy nghĩ.

Học sinh hào hứng với VNEN

Tại Trường Tiểu học Tự Tân (Vũ Thư), trường điểm đầu tiên trong tỉnh áp dụng VNEN từ năm học 2012 - 2013, chị Nguyễn Thị Xuân, phụ huynh em Đỗ Duy Thức, lớp 3A phấn khởi chia sẻ: Cháu Thức rất vui, hào hứng khi được học theo mô hình trường học mới. Sau quá trình học, tôi thấy cháu mạnh dạn, hoạt bát hơn, đặc biệt khi về nhà cháu có ý thức tự học cao, ít phải cần đến sự hỗ trợ của mẹ. “Đến bây giờ, cháu và các bạn trong lớp đều rất thích học với phương pháp học mới này bởi trong giờ học chúng cháu được cùng nhau thảo luận, khi cần có sự hướng dẫn, giảng giải của cô, chúng cháu vẫn hiểu bài mà không thấy giờ học mệt mỏi, căng thẳng” là chia sẻ của em Phạm Khánh Ly, Chủ tịch Hội đồng tự quản lớp 3A, Trường Tiểu học Quỳnh Minh (Quỳnh Phụ). Không chỉ có phụ huynh và học sinh ở Trường Tiểu học Tự Tân hay Quỳnh Minh, nhận xét chung của phần đông giáo viên, phụ huynh và học sinh ở các địa phương khác là học sinh thích thú và hào hứng với phương pháp học mới mẻ này. Cô giáo Phạm Thị Hoa, giáo viên chủ nhiệm lớp 2A, Trường Tiểu học Quỳnh Minh chia sẻ, hồi đầu mới được phổ biến về phương pháp dạy học mới, bản thân cô cũng rất băn khoăn và nghi ngờ về phương pháp dạy này, thậm chí còn lo sợ rằng với học sinh tiểu học nhất là lớp 2, liệu các em đã có khả năng tự học, tự suy nghĩ trước khi có sự hướng dẫn của giáo viên? Song, qua quá trình được tập huấn, tìm hiểu về phương pháp dạy học mới và thực tế giảng dạy hơn 1 năm, đến bây giờ cô thực sự thích cách dạy mới bởi phương pháp dạy học này làm cho giờ học của cô và trò không còn khô khan, căng thẳng, cô và trò cùng học, tạo nên sự hứng thú trong học tập của học sinh và điều quan trọng hơn hết là phương pháp dạy này luôn khuyến khích các em học cách tư duy, một việc mà lâu nay chúng ta vẫn quen làm hộ các em, mặc dù các em đã hoàn toàn có khả năng đó.

Trường THCS Chu Văn An (Vũ Thư) là trường tiếp nhận học sinh tiểu học của hai trường tiểu học Tự Tân và Hòa Bình (một trường áp dụng VNEN và một trường dạy theo phương pháp truyền thống), đây cũng là trường THCS đầu tiên trong tỉnh được đón nhận những “lứa” học trò đầu tiên của mô hình VNEN, thầy giáo Trịnh Đình Tạ, Hiệu trưởng nhà trường nhận xét: Điều nhìn thấy khác biệt và đặc biệt ấn tượng khi trường đón nhận học sinh mô hình VNEN là các em có sự tự tin, mạnh dạn, thân thiện và hòa đồng hơn hẳn so với các em học sinh được dạy theo phương  pháp truyền thống. Riêng về kiến thức, qua khảo sát đầu vào đầu năm học 2016 - 2017, trong số 25 em đứng tốp đầu và tốp thứ hai có 20 em học mô hình VNEN, 5 em học mô hình truyền thống; trong 20 em đứng ở tốp cuối có 10 em học VNEN và 10 em học ở mô hình truyền thống.

Năm học 2012 - 2013, toàn tỉnh chỉ có Trường Tiểu học Tự Tân được chọn làm trường điểm triển khai toàn diện mô hình ở các khối từ 2 - 5, đến năm học 2015 - 2016 có 21 trường tiểu học trong tỉnh thực hiện dạy VNEN ở khối lớp 2. Năm học 2016 có thêm 67 trường triển khai thực hiện dạy VNEN ở khối lớp 2 nâng tổng số trường tiểu học đang thực hiện VNEN trên địa bàn tỉnh lên 88 trường. Ông Trần Tuấn Anh, Trưởng phòng Giáo dục tiểu học, Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết qua đợt kiểm tra khảo sát đầu năm và kiểm tra cuối kỳ ở các khối lớp dạy VNEN so sánh đối chiếu với cùng kỳ những năm học trước, chất lượng đầu yếu giảm, chất lượng đại trà được nâng lên, tỷ lệ học sinh hoàn thành và hoàn thành xuất sắc tăng hơn cùng kỳ so với các năm học trước, đặc biệt là việc đánh giá 3 nhóm năng lực và 4 nhóm phẩm chất, học sinh mạnh dạn, tự tin và đạt nhiều giải qua các kỳ giao lưu cấp tỉnh, thành phố. Ông Đặng Phương Bắc, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo khẳng định bởi những ưu điểm từ VNEN đem lại, vì vậy, quan điểm của ngành là khuyến khích các trường học trong tỉnh áp dụng VNEN nhưng việc áp dụng này phải linh hoạt, dựa trên điều kiện thực tế, không chạy theo thành tích.

Trần Hương - Đặng Anh