Phóng viên: Xin bác sĩ cho biết một số thông tin về sự liên quan giữa sử dụng thuốc lá và sức khỏe con người?
Bác sĩ Phan Thanh Hải: Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, trong thế kỷ XX, trên thế giới có khoảng 100 triệu người chết do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Mỗi năm, thuốc lá gây ra gần 6 triệu ca tử vong, dự báo con số này sẽ tăng lên hơn 8 triệu người mỗi năm vào năm 2020, trong đó 70% số ca tử vong sẽ xảy ra ở các nước đang phát triển. Nếu các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá không được thực hiện hiệu quả thì trong thế kỷ XXI, sử dụng thuốc lá sẽ giết chết khoảng 1 tỷ người. Riêng ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Nếu không thực hiện ngay và hiệu quả các biện pháp phòng chống tác hại của thuốc lá, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca vào năm 2030.

Phóng viên: Vì sao sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây nhiều ca tử vong, thưa bác sĩ?
Bác sĩ Phan Thanh Hải: Tổng hội Y khoa Hoa Kỳ nghiên cứu và công bố, trong khói thuốc lá có chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có khoảng 70 chất gây ung thư. Các hóa chất này khi vào cơ thể tác động lên tế bào, gây viêm mãn tính, biến đổi tế bào dẫn đến loạn sản rồi ác tính hóa. Chất Nicotine trong khói thuốc lá là chất được cơ quan kiểm soát dược và thực phẩm Hoa Kỳ xếp vào nhóm các chất có tính dược lý gây nghiện tương tự như hêrôin và côcain. Với những thành phần độc tính trong khói thuốc, khoa học đã chứng minh thuốc lá là một trong những nguyên nhân gây ra 25 căn bệnh khác nhau. Tính chung trên toàn thế giới, sử dụng thuốc lá gây ra 90% các ca ung thư phổi, 75% các ca bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và 25% các trường hợp bệnh tim thiếu máu cục bộ. Việt Nam hiện đang phải đối mặt với sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh không lây nhiễm, trong đó sử dụng thuốc lá là nguyên nhân chính gây các bệnh không lây nhiễm gây tử vong cao…

Phóng viên: Xin bác sĩ nói rõ hơn nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm do hút thuốc lá gây nên?
Bác sĩ Phan Thanh Hải: Hút thuốc lá có liên quan chặt chẽ và là nguyên nhân chính gây ra các bệnh ung thư như ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư hầu, miệng, ung thư tụy, ung thư bàng quang, ung thư thận, ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày…, đặc biệt là ở những người hút thuốc lá chủ động. Ở hầu hết các nước, hút thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 90% số ca tử vong vì ung thư phổi. Thực tế, ung thư phổi là căn bệnh hiếm thấy trước khi việc sử dụng thuốc lá trở nên phổ biến. Trong vòng 60 năm qua, tỷ lệ ung thư phổi tăng lên đáng kể cùng với sự gia tăng số lượng người hút thuốc lá. Sử dụng thuốc lá, thanh quản, hầu, miệng tiếp xúc trực tiếp với chất gây ung thư trong khói thuốc khi hơi thuốc được hít qua. Những người hút thuốc lá từ 30 - 39 năm có nguy cơ mắc ung thư thanh quản cao gấp 12 lần, hút từ 40 năm trở lên có nguy cơ mắc ung thư thanh quản cao gấp 14,2 lần so với những người không hút thuốc. Nguy cơ mắc ung thư khoang miệng ở nam giới có hút thuốc lá cao hơn nam giới không hút thuốc lá từ 3,6 - 11,8 lần…

Đối với các bệnh về tim mạch, hút thuốc ảnh hưởng đến nhịp tim và huyết áp, bệnh mạch máu não, bệnh mạch vành và chết đột ngột. Khi hút thuốc vào sẽ gây ra một số tác động ngay lập tức đến tim và mạch máu. Trong phút đầu của quá trình hút thuốc, nhịp tim tăng dần lên, có thể tăng tới 30% trong 10 phút đầu hút thuốc. Nhịp tim có thể giảm xuống từ từ nếu tiếp tục hút thuốc nhưng không bao giờ trở về bình thường nếu chưa dừng hút. So với người không hút thuốc, nguy cơ mắc bệnh mạch vành tăng lên 1,6 lần ở người đã từng hút thuốc, tăng lên 3 lần ở người hút từ 1 - 14 điếu/ngày và tăng lên 5,5 lần ở người hút trên 14 điếu/ngày. Nguy cơ mắc và chết do bệnh mạch vành ở người hút thuốc cao hơn người không hút thuốc từ 2,5 - 75 lần tùy theo mức độ hút thuốc, theo giới tính và tuổi…

Hút thuốc lá còn là nguyên nhân gây suy hô hấp cấp tính, làm tăng số lần mắc bệnh và làm tình trạng nhiễm khuẩn nặng hơn. Nguy cơ mắc các bệnh hô hấp cấp tính ở người khỏe mạnh hút thuốc cao hơn người khỏe mạnh không hút thuốc từ 1,5 - 7 lần. Hút thuốc lá gây các vấn đề về hô hấp mãn tính như viêm phổi, tổn thương quá trình sinh học ảnh hưởng đến phế quản và phế nang phổi, làm tăng nguy cơ mắc và tử vong do bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, làm giảm chức năng phổi ở trẻ sơ sinh nếu người mẹ hút thuốc trong quá trình mang thai.

Đối với sức khỏe sinh sản, hút thuốc làm giảm khả năng sinh sản ở nam giới như làm giảm lượng tinh trùng, làm biến đổi hình dạng tinh trùng. Một số nghiên cứu tin cậy đã kết luận, những người hút thuốc có phần trăm tinh trùng dị dạng cao hơn người không hút, điều này có thể dẫn tới sẩy thai, thai nhi dị tật bẩm sinh. Nếu nam giới nhiều năm hút thuốc lá có thể dẫn tới chứng liệt dương hoặc ảnh hưởng tới khả năng cương cứng. Hút thuốc cũng là nguyên nhân cốt lõi của bệnh xơ vữa động mạch trong mạch máu của dương vật. Phụ nữ hút thuốc lá trên 15 điếu một ngày sẽ giảm khả năng sinh sản, khó thụ thai và phải chịu một số khó khăn về nuôi dưỡng thai nhi khi có thai.

Ngoài ra, hút thuốc lá còn ảnh hưởng đến các vấn đề sức khỏe khác như gây loãng xương ở phụ nữ mãn kinh, loét đường tiêu hóa ở người có nhiễm Hilocbacter Pylori... Ngoài hút thuốc lá chủ động, hút thuốc lá thụ động cũng gây nhiều tác hại đối với sức khỏe con người, đặc biệt đối với trẻ em như gây hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh, cân nặng khi sinh thấp, gặp các vấn đề về hô hấp, viêm tai giữa, hen…

Hút thuốc lá rất có hại cho sức khỏe, vì vậy mỗi người cần nêu cao ý thức bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng, thực hiện nghiêm Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, tích cực xây dựng môi trường không khói thuốc.

Phóng viên: Xin cảm ơn bác sĩ!

Hà Dung
(Thực hiện)