Thực trạng công tác phòng, chống HIV/AIDS

Theo số liệu từ Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS, trên địa bàn tỉnh hiện có 3.190 người nhiễm HIV/AIDS còn sống đang được quản lý, trong đó có 806 phụ nữ, 50 trẻ em. 8/8 huyện, thành phố, 252/286 xã, phường, thị trấn báo cáo có người nhiễm HIV/AIDS. Toàn tỉnh có 7 phòng khám ngoại trú điều trị HIV/AIDS bằng thuốc ARV (thuốc kháng vi rút) cho 1.097 bệnh nhân, trong đó có 2 phòng khám tuyến tỉnh, 5 phòng khám tuyến huyện; có 3 phòng khám đặt tại bệnh viện, 4 phòng khám đặt tại trung tâm y tế. Vì lý do bệnh nhân muốn bảo mật danh tính, không lộ diện, các phòng khám đều có đặc điểm chung là có số bệnh nhân đến từ các huyện khác nhau và có cả bệnh nhân đến từ các tỉnh ngoài; có nhiều bệnh nhân đăng ký điều trị song không đăng ký tên tuổi và địa chỉ thật. Theo số liệu điều tra, tính đến tháng 6/2016 mới có khoảng trên 50% số bệnh nhân đang được quản lý, điều trị tại các phòng khám ngoại trú HIV/AIDS có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT).

Bác sĩ Phạm Nam Thái, Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS cho biết: Thời gian qua, đa số kinh phí cho công tác phòng, chống HIV/AIDS được các tổ chức quốc tế tài trợ. Từ nguồn tài trợ, trên địa bàn tỉnh hình thành, duy trì được nhiều câu lạc bộ của những người nhiễm HIV/AIDS và nhiều nhóm đồng đẳng viên hoạt động sôi nổi, mang lại hiệu quả thiết thực, đặc biệt hiệu quả cao trong lĩnh vực truyền thông, chống kỳ thị và phòng lây nhiễm trong cộng đồng. Cũng từ nguồn tài trợ, bệnh nhân HIV/AIDS của các phòng khám ngoại trú được hưởng nhiều dịch vụ khám chữa bệnh (KCB) và nguồn thuốc ARV điều trị miễn phí. Do được phát hiện, điều trị sớm nên đa số bệnh nhân duy trì sức khỏe ổn định, hòa nhập cộng đồng, học tập, lao động, công tác bình thường, trong đó có nhiều người xây dựng gia đình, sinh con an toàn. Số bệnh nhân chết giảm dần theo từng năm...

Khó khăn và giải pháp gỡ khó

Tuy nhiên, khó khăn đang đặt ra cho công tác phòng, chống HIV/AIDS và ngành Y tế là nguồn viện trợ từ các tổ chức quốc tế đã, đang bị cắt giảm. Kinh phí hỗ trợ cho các câu lạc bộ và hoạt động của các nhóm đồng đẳng viên gần như không còn. Nhiều câu lạc bộ của những người nhiễm HIV/AIDS trước đây hoạt động sôi nổi, thiết thực, song nay tan rã. Một số câu lạc bộ còn duy trì trên tinh thần tự nguyện của các thành viên song không nền nếp, tính kết nối kém và hiệu quả hoạt động không cao. Vì vậy, công tác quản lý, giám sát, phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS tại cộng đồng thời gian gần đây bị hạn chế.

Tại các phòng khám ngoại trú, kinh phí hỗ trợ hoạt động giảm, nhiều bệnh nhân mới không được đưa vào danh sách cấp thuốc ARV. Đặc biệt, nguồn thuốc cấp miễn phí cho các bệnh nhân cũ đã được thông báo sẽ cắt hoàn toàn vào cuối năm 2017. Trong khi đó đặc thù căn bệnh HIV/AIDS đòi hỏi người bệnh phải được điều trị bằng thuốc ARV liên tục, suốt đời, không gián đoạn. Trong quá trình điều trị, người bệnh phải được xét nghiệm tế bào CD4 (một loại tế bào rất quan trọng trong hệ thống miễn dịch của cơ thể) ít nhất 6 tháng 1 lần, xét nghiệm tải lượng vi rút 12 tháng 1 lần, đồng thời thực hiện các xét nghiệm thường quy khác theo chỉ định của bác sĩ tùy theo thể trạng của từng bệnh nhân như xét nghiệm máu, nước tiểu, chụp X.quang, siêu âm để phục vụ công tác điều trị… Theo tính toán, khi không còn được miễn phí, mỗi bệnh nhân sẽ phải tự chi trả khoảng từ 1 - 1,2 triệu đồng/tháng để duy trì điều trị, trong khi hầu hết họ đều có hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Như vậy, nguy cơ bệnh nhân không tuân thủ phác đồ và bỏ điều trị cao dẫn đến không chỉ nguy hiểm đến tính mạng, mà còn tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng, ảnh hưởng đến công tác phòng, chống HIV/AIDS, an ninh, trật tự xã hội…

Làm thế nào để có nguồn tài chính bền vững duy trì hoạt động phòng, chống HIV/AIDS? Đây là câu hỏi lớn đặt ra không chỉ cho những nhà hoạch định chính sách, mà là mối quan tâm, lo ngại của những người làm công tác phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt là bệnh nhân, người nhà bệnh nhân HIV/AIDS…

Theo ông Phạm Văn Dịu, Giám đốc Sở Y tế: Trong Luật bảo hiểm y tế sửa đổi có quy định KCB cho người bệnh nhiễm HIV/AIDS. Mặc dù chưa được thực hiện do kinh phí điều trị HIV/AIDS đang do các tổ chức quốc tế viện trợ, song đây là cơ sở để vận dụng giúp người bệnh yên tâm tiếp tục được điều trị HIV/AIDS khi bị cắt viện trợ hoàn toàn. Hiện, ngành Y tế và Bảo hiểm xã hội tỉnh đang chủ động phối hợp tìm ra giải pháp tốt nhất để tổ chức KCB BHYT cho người nhiễm HIV/AIDS. Vừa qua, Sở Y tế cũng đã phối hợp với Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) rà soát hoạt động của các cơ sở KCB HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh; tổ chức hội thảo kiện toàn cơ sở điều trị và mở rộng BHYT trong KCB cho người nhiễm HIV/AIDS. Thực hiện Thông tư số 15/2015/TT-BYT của Bộ Y tế hướng dẫn KCB BHYT đối với người nhiễm HIV/AIDS, Sở Y tế cũng đã xây dựng kế hoạch kiện toàn các cơ sở KCB HIV/AIDS để bảo đảm đủ điều kiện thực hiện hợp đồng KCB BHYT…

Do số bệnh nhân HIV/AIDS có thẻ BHYT thấp và hầu hết được cấp theo diện trẻ em, hộ nghèo, cận nghèo nên không bền vững, có thể năm nay họ có thẻ, song sang năm lại không còn. Sở Y tế đã chỉ đạo Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS, các phòng khám ngoại trú tích cực thông tin, tuyên truyền về công tác phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới, đặc biệt là những khó khăn do bị cắt giảm nguồn viện trợ để bệnh nhân hiểu, chia sẻ. Đồng thời tư vấn, vận động bệnh nhân tích cực tham gia mua BHYT tự nguyện; chủ động chuẩn bị cả về tâm lý và nguồn lực tài chính để có thể đồng chi trả duy trì điều trị. Ông Phạm Văn Dịu, Giám đốc Sở Y tế cũng thông tin: Trước thực trạng đa số bệnh nhân HIV/AIDS đều có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, việc họ chủ động mua BHYT tự nguyện là khó và nếu có mua cũng không ổn định, Sở Y tế đang nỗ lực thực hiện giải pháp vận động, thu hút nguồn lực tài chính từ các dự án, các tổ chức, cá nhân nhằm hỗ trợ mua thẻ BHYT cho bệnh nhân HIV/AIDS. Phấn đấu đến hết năm 2016, 100% bệnh nhân HIV/AIDS đang điều trị tại các phòng khám có thẻ BHYT, tiến tới tất cả người nhiễm HIV/AIDS đang được quản lý trên địa bàn tỉnh đều có thẻ BHYT khi đi KCB.

(còn nữa)
Hà Dung