Người lành thành dị dạng, thiểu năng trí tuệ

Nếu như trong những năm đầu, việc mang tên “nạn nhân da cam” là nỗi tự ti, mặc cảm của nhiều người, nhiều người thực sự bị ảnh hưởng chất độc da cam cũng che dấu tình trạng của mình, không muốn làm chế độ thì từ năm 2006, thực hiện theo Nghị định số 54/2006/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh người có công với cách mạng, người bị ảnh hưởng bởi CĐHH chuyển từ đối tượng bảo trợ xã hội sang đối tượng người có công với cách mạng, cùng với đó có sự điều chỉnh mức phụ cấp thì việc được hưởng chính sách đối với người nhiễm CĐHH trở thành mong muốn của nhiều người, nhiều gia đình. Cũng từ đó, họ tìm đủ mối quan hệ, đủ cách vận dụng để được trở thành “nạn nhân da cam”. Trong giai đoạn này, việc thực hiện chính sách được thực hiện theo Thông tư 07/2006/TT-BLĐTBXH với quy định “Tại thời điểm lập hồ sơ con đẻ người HĐKC phải mắc dị dạng, dị tật bẩm sinh mới làm cơ sở để người HĐKC lập hồ sơ hưởng chính sách đối với người HĐKC nhiễm CĐHH sinh con dị dạng, dị tật” đã khiến nhiều người biến những đứa con khỏe mạnh, lành lặn của mình thành dị dạng, dị tật với mong muốn hưởng chế độ.

Tại Kết luận Thanh tra số 44/KL-TTr ngày 2/4/2015 của Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng tại tỉnh Thái Bình, qua kiểm tra 217 hồ sơ (chủ yếu của huyện Đông Hưng và Kiến Xương) phát hiện 69 hồ sơ không đảm bảo quy định hoặc cần phải tiếp tục kiểm tra, xác minh, trong đó 12 trường hợp hồ sơ ghi con bị vẩy nến, mẩn ngứa, đám da sắc tố, kết quả thanh tra, xác minh các đối tượng đều khỏe mạnh, bình thường; 17 trường hợp ghi con bị gai đôi cột sống, nhược cơ chu kỳ, pholip hậu môn... qua xác minh trực tiếp các đối tượng bình thường; 8 trường hợp ghi con bị dị dạng, dị tật làm cơ sở giải quyết chế độ đối với bố (mẹ), qua xác minh hiện vẫn đang đi học, có trường hợp đã tốt nghiệp đại học, cao đẳng; 3 hồ sơ ghi có con dị dạng, dị tật làm cơ sở giải quyết chế độ CĐHH cho bố hoặc mẹ nhưng vào thời điểm kiểm tra các con đang xuất khẩu lao động tại nước ngoài. Như trường hợp của ông Nguyễn Xuân B, sinh năm 1950, xã Hồng Thái (Kiến Xương) trong hồ sơ khai có con trai sinh năm 1991 bị u dưới da vùng cổ, cằm. Qua xác minh thực tế vào thời điểm thanh tra, ông B đang đi xuất khẩu lao động tại Nhật Bản. Trường hợp ông Đặng Xuân R, sinh năm 1953 cũng ở xã Hồng Thái (Kiến Xương) trong hồ sơ khai có con trai sinh năm 1992 bị u mỡ vùng bụng bên phải. Thực tế con trai ông R đang đi xuất khẩu tại Ăngola…

Nạn nhân da cam được tạo việc làm tại Hội Nạn nhân chất độc da cam/Điôxin tỉnh.

Tại Kết luận Thanh tra số 482/KL-Tr của Thanh tra Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ngày 29/11/2017 về việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng tại tỉnh Thái Bình, chỉ tính trên địa bàn huyện Quỳnh Phụ, qua xác minh trực tiếp (thực chứng) 211 trường hợp đang hưởng chế độ con đẻ người HĐKC bị nhiễm CĐHH tại 10 xã, thị trấn huyện Quỳnh Phụ, đã phát hiện 59 trường hợp đang hưởng chế độ không đúng quy định. Trong đó 58 trường hợp hưởng chế độ trên cơ sở xác nhận của Trung tâm Y tế huyện về tình trạng dị dạng, dị tật nặng, không còn khả năng lao động. Qua thanh tra, tất cả 58 trường hợp do Trung tâm Y tế huyện xác nhận, trong đó tập trung ở xã An Mỹ 24/58; An Cầu 17/58; Đồng Tiến 7/58... đều không bị dị dạng, dị tật hoặc dị dạng, dị tật nhẹ vẫn còn khả năng lao động, tự chủ được bản thân, đã lập gia đình và sinh con, hiện đang  làm việc, lao động tại địa phương. Một số trường hợp đã tốt nghiệp đại học, đang làm việc tại các cơ quan, doanh nghiệp hoặc đi xuất khẩu lao động. Cụ thể: Theo hồ sơ, ông Nguyễn Văn D (SN 1970), xã An Cầu, bị “thoái hóa đốt sống, gù bẩm sinh”. Thực tế, ông D. không bị dị dạng, dị tật, đi làm ăn sinh sống tại Ukraina. Trường hợp anh Nguyễn Văn L (SN 1988), xã An Mỹ được hưởng chế độ trợ cấp nhiễm CĐHH trên cơ sở bệnh lý “dị dạng, dị tật, không còn khả năng lao động”, thực tế, anh L không bị dị dạng, dị tật, không mất khả năng lao động, vào thời điểm rà soát là lái xe khách... 

Bà Đặng Ngọc Hạnh, Trưởng phòng Người có công, Sở Lao động- Thương binh xã Xã hội cho biết, trong quá trình rà soát lại hồ sơ, thực chứng thực sự có nhiều bất hợp lý. Ví dụ như có xã có tới hơn 60 hồ sơ khai con mắc đốt sống chẻ đôi. Khi giám định lại không có trường hợp nào mắc đốt sống chẻ đôi thì đồng loạt hơn 60 hồ sơ lại xin bổ sung có con chết. Qua đợt rà soát con đẻ mắc dị dạng, dị tật làm điều kiện để bố, mẹ đẻ hưởng chính sách đối với 11.681 trường hợp, có 965 trường hợp kê khai con mắc dị dạng dị tật bẩm sinh nhưng qua thực chứng con đẻ không mắc dị dạng, dị tật bẩm sinh; có 628 trường hợp bổ sung con mắc tật gai sống chẻ đôi đã được giới thiệu giám định y  khoa (3 lần) nhưng không đi giám định.

“Cò” chính sách hưởng lợi

Ông T.V.H, tổ 10, phường Trần Lãm, thành phố Thái Bình chia sẻ về câu chuyện đi làm thủ tục hưởng chính sách da cam của mình. Ông có gần 10 năm đi B, trong vùng Mỹ rải chất độc hóa học. Mọi giấy tờ chiến trường của ông đều đầy đủ. Từ năm 2007, thấy xung quanh nhiều người đi làm hồ sơ hưởng chế độ đối với người nhiễm CĐHH, ông nói chuyện này với vợ con. Nhưng vợ con ông đều gạt đi cho rằng gia đình không muốn hưởng chính sách này. Quên đi vài năm, thấy bệnh tiểu đường làm sức khỏe giảm sút, song xung quanh không ít người tuổi ít, khỏe mạnh hơn, không có nhiều thời gian ở chiến trường mà đang được hưởng chế độ thì tự nhiên trong lòng ông cũng có chút so bì, thấy mình thiệt thòi. Giấu vợ con, ông âm thầm làm hồ sơ để hưởng chế độ. Mang hồ sơ đi một số nơi,  có người gợi ý “bác để cháu làm cho với chi phí thấp”. Tuy nhiên, ông từ chối lời đề nghị này. Qua giám định y tế, ông mắc tiểu đường tuýp 2 nên đủ điều kiện hưởng chính sách. Sau chuyện này, ông H chia sẻ may là ông không nghe gợi ý đưa tiền cho đối tượng kia, nếu không chắc hẳn ông đã mất tiền oan.

Cũng giống như ông T.V.H, ông H.S.V, thôn Thuận An, xã Việt Thuận (Vũ Thư) từng có thời gian 6 năm (1971-1977) tham gia chiến đấu ở chiến trường miền Đông Nam Bộ. Đây là vùng Mỹ rải chất độc hóa học. Sau hơn 40 năm trở về địa phương, thấy nhiều đồng đội cùng tham gia chiến đấu được hưởng chế độ đối với người nhiễm CĐHH, năm 2018 ông tìm hiểu các quy định, thủ tục để làm hồ sơ hưởng chế độ. Biết được mong muốn của ông và gia đình, một số đối tượng đã đưa ra lời đề nghị và hứa sẽ “chạy” chế độ cho ông trong thời gian ngắn với số tiền 30 triệu đồng. Không chấp nhận mất một số tiền lớn cũng như không bán rẻ danh dự của một người lính, ông từ chối và cùng gia đình hoàn thiện hồ sơ để nếu đủ các điều kiện thì được hưởng chế độ.

Mất chục triệu, vài chục triệu đồng để hưởng chính sách cả đời là lời đề nghị hấp dẫn mà nhiều người sẵn sàng bỏ chi phí để hoàn thiện một bộ hồ sơ hưởng chính sách đối với người nhiễm CĐHH, câu chuyện đã không còn quá bí mật trong hành trình đi làm chế độ da cam tại các địa phương trong tỉnh. Không chỉ có các đối tượng trong các ngành liên quan như lao động - thương binh và xã hội, y tế mà cả giáo viên, người lao động tự do cũng trở thành những đối tượng bắt mối, nhận hồ sơ “chạy” chế độ. Trong hành trình này, nhiều người đã phải chịu mất tiền oan chỉ vì lòng tin và lòng tham của mình. Họ như những thí sinh đi thi, nếu đủ tự tin về kiến thức của mình thì không cần đến “phao” thi. Còn nếu trông cậy vào “phao”, thì hoặc là họ sẽ mất tiền oan hoặc trở thành đối tượng trục lợi tiền chính sách của Nhà nước. Việc trục lợi này đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi của những người thực sự xứng đáng được hưởng chính sách. Nảy sinh tình trạng này có một nguyên nhân lớn từ phía những “hội đồng thi” với các giám khảo chưa nghiêm minh đó là các cơ quan, cá nhân thực thi chính sách.

Trần Hương – Nguyễn Cường