Khi bàn về vai trò Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh “Đảng cầm quyền” là gánh vác trọng trách lớn lao trước quốc dân, đồng bào chăm lo cho vận mệnh của quốc gia, dân tộc. Để hoàn thành trọng trách lớn lao trước Nhân dân. Đồng thời, Người yêu cầu Đảng “… phải là một đảng to lớn, mạnh mẽ, chắc chắn, trong sạch, cách mạng triệt để…. phải là người lãnh đạo sáng suốt, kiên quyết, trung thành của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, của nhân dân Việt Nam…”. Khi chưa giành được chính quyền, nhiệm vụ chính trị của Đảng là lãnh đạo Nhân dân đứng lên đấu tranh lật đổ chế độ thực dân, phong kiến, thiết lập chính quyền cách mạng. Trong điều kiện có chính quyền, Đảng tiến hành xây dựng và sử dụng chính quyền nhà nước làm công cụđể trấn áp thù trong, giặc ngoài, thực hiện cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ Nhân dân. Với vai trò cầm quyền, Đảng luôn kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; lấy đó làm tiền đề, cơ sở vững chắc để xây dựng chủ nghĩa xã hội trên đất nước Việt Nam. Đây là sự nghiệp vĩ đại, chưa có tiền lệ trong lịch sử dân tộc, song sẽ rất lâu dài, khó khăn, gian khổ, thậm chí phải chấp nhận những thất bại tạm thời, phải kiên trì làm đi, làm lại nhiều lần mới có thể gặt hái thành công.

Với tư cách là một đảng duy nhất cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội, nội dung lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, về thực chất là những nội dung Đảng cầm quyền nhưng sự cầm quyền ấy được Nhân dân thừa nhận, Hiến pháp và pháp luật hiến định. Đảng cầm quyền thông qua sự lãnh đạo các cơ quan công quyền chứ không tự mình biến thành nhà nước, đứng trên nhà nước hoặc làm thay nhà nước. Về lý luận cũng như nguyên tắc hoạt động thực tiễn, Đảng ta không phải là cơ quan công quyền và do đó, Đảng không làm thay chức năng, nhiệm vụ của cơ quan quyền lực công. Thực tế này bác bỏ quan điểm sai trái, thù địch khi đồng nhất quyền lực của Đảng với quyền lực của Nhà nước và mưu toan phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng và bản chất nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Đảng cầm quyền và Nhà nước quản lý là hai trung tâm quyền lực có nguồn gốc, vị trí, vai trò khác nhau. Vì vậy, không thể đồng nhất quyền lực của Đảng với quyền lực của Nhà nước. Quyền lực của Đảng cầm quyền thể hiện rõ nhất ở quyền lực về chính trị: Đảng vạch ra cương lĩnh, chủ trương, đường lối, định hướng chính trị lãnh đạo Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và toàn dân tộc thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng. Quyền lực của Nhà nước là quyền lực quản trị xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, kiến tạo và phát triển đất nước theo chủ trương, đường lối của Đảng. Trong hoàn cảnh lịch sử đặc biệt (chiến tranh), nhiệm vụ chính trị ưu tiên hàng đầu của Đảng là bảo vệ chính quyền Nhà nước thì Đảng chủ trương phải thống nhất quyền lực của Đảng và quyền lực của Nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng đặt ra. Khi nội dung cách mạng có những điểm mới, lúc đó Đảng phân định, tổ chức lại quyền lực giữa Đảng và Nhà nước cho phù hợp với tính chất, đặc điểm, yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.

Trở thành một đảng cầm quyền, phương thức lãnh đạo, điều kiện hoạt động, quy mô, nội dung và nhiệm vụ chính trị của Đảng đã thay đổi căn bản, trọng trách trước Tổ quốc, trước Nhân dân và dân tộc của Đảng nặng nề hơn; quan điểm, mục tiêu, phương châm lãnh đạo, quy mô, phạm vi tác động, ảnh hưởng và nhiệm vụ chính trị của Đảng rộng lớn và phức tạp hơn; nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng theo đó cũng từng bước thay đổi cho phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và tình hình thực tế. Đảng gắn bó chặt chẽ hơn với nhân dân, đồng thời chịu sự giám sát của nhân dân. Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm thay Nhà nước. Các tổ chức đảng và đảng viên phải hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật. Vai trò, trách nhiệm cầm quyền, lãnh đạo của Đảng được hiến định trong Hiến pháp, đảm bảo quyền lực chính trị và địa vị pháp lý của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Nội dung cầm quyền của Đảng thể hiện rõ trong việc đề ra phương hướng, nguyên tắc tổ chức, cán bộ, quản lý và làm cho mọi hoạt động của bộ máy Nhà nước vận hành thông suốt theo đúng chủ trương, đường lối, quyết sách của Đảng; giám sát Nhà nước thực hiện cương lĩnh chính trị, chủ trương, đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng, đảm bảo tính định hướng chính trị và điều kiện để kiến tạo, phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Thực tiễn chỉ ra, bản lĩnh, trí tuệ, niềm tin, đạo đức và năng lực cầm quyền của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, đặc biệt là trước những khó khăn, thử thách, bước ngoặt của cách mạng, giải quyết kịp thời, hiệu quả nhiều vấn đề mới, phức tạp nảy sinh, những lĩnh vực quan trọng, then chốt liên quan trực tiếp đến sinh mệnh của Đảng, sự tồn vong của chế độ, lợi ích quốc gia - dân tộc, hạnh phúc của Nhân dân. Điều đó đã khẳng định “cái tâm, cái tầm, cái tuệ”, danh dự, uy tín và vị thế của Đảng trước toàn thể nhân dân và dân tộc, không có đảng phái, lực lượng nào có thể thay thế. Tổng kết 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới, 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, 10 năm thực hiện Cương lĩnh năm 1991 (bổ sung, phát triển năm 2011), văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Chúng ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, phát triển mạnh mẽ, toàn diện hơn so với những năm trước đổi mới. Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta vẫn có thể nói rằng: Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.

Thời gian tới, đất nước ta đang đứng trước thời cơ và thách thức đan xen, nhiều vấn đề chiến lược mới đặt ra cần phải giải quyết, tình hình quốc tế, khu vực dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; các thách thức mang tính toàn cầu về biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh; những thành tựu của tiến bộ khoa học và công nghệ, nhất là tác động của cuộc cách mạng công nghiêp lần thứ tư… đang tác động mạnh mẽ, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh, quốc phòng của đất nước. Trong khi đó, cán bộ, đảng viên và Nhân dân đang mong muốn, đặt nhiều kỳ vọng vào năng lực cầm quyền, lãnh đạo của Đảng cùng những quyết sách đúng đắn, mạnh mẽ, quyết liệt và sáng tạo để khơi thông mọi nguồn lực, tận dụng tốt thời cơ, vận hội, vượt qua khó khăn, thách thức; quy tụ, tập hợp và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tiếp tục sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Trước thực tế đó, yêu cầu nâng cao năng lực, vị thế cầm quyền của Đảng đang đặt ra những vấn đề mới, đòi hỏi phải có chủ trương, giải pháp đúng đắn, phù hợp để lãnh đạo thực hiện những nhiệm vụ to lớn, nặng nề nhưng cũng rất vẻ vang mà nhân dân và dân tộc giao phó.

Trước hết, nâng cao bản lĩnh, trình độ lý luận, trí tuệ và khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn, làm cơ sở hoạch định chủ trương, đường lối đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực tiễn hơn 90 năm lãnh đạo cách mạng cho thấy, càng trong những lúc khó khăn, thử thách, bản lĩnh, trí tuệ và niềm tin của Đảng càng được khẳng định; năng lực cầm quyền lãnh đạo của Đảng càng được đề cao; tình cảm của Nhân dân dành cho Đảng ngày càng thể hiện rõ nét. Sở dĩ có được như vậy, bởi Đảng luôn trau dồi, rèn luyện bản lĩnh, đổi mới tư duy, làm giàu trí tuệ, xác định chủ trương, đường lối đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong từng giai đoạn cách mạng, hoàn thành các chương trình công tác lớn, làm cơ sở lý - luận vững chắc để tự tin thực hiện vai trò cầm quyền lãnh đạo đối với Nhà nước và xã hội, đáp ứng sự kỳ vọng, mong mỏi của nhân dân về đổi mới, phát triển đất nước phồn vinh. Trong tình hình hiện nay, bản lĩnh và trí tuệ của Đảng cầm quyền lãnh đạo được thể hiện ở sự kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đường lối đổi mới và các nguyên tắc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Cùng với đó, luôn bám sát thực tiễn, nâng cao năng lực nghiên cứu, trình độ dự báo khoa học, chất lượng công tác hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, phù hợp với xu thế thời đại và tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; kịp thời thể chế hóa, cụ thể hóa và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII một cách đúng đắn gắn liền với việc đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, khái quát kinh nghiệm, khắc phục yếu kém, khuyết điểm và điều chỉnh những vấn đề không phù hợp với xu thế phát triển. Cán bộ, đảng viên của Đảng phải tích cực nghiên cứu, học tập, trau dồi kiến thức, nâng cao trình độ trí tuệ, kinh nghiệm công tác, đổi mới phong cách tư duy, lề lối làm việc, tự tin trong lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn; khắc phục tình trạng bảo thủ, trì trệ, ngại học tập, ngại đổi mới, thiếu ý chí phấn đấu vươn lên.

Hai là, xây dựng đội ngũ cán bộ vững vàng về bản lĩnh chính trị, trong sáng về đạo đức, lối sống, tinh thông về nghiệp vụ, gắn bó mật thiết với Nhân dân, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Từ khi Đảng ta trở thành một đảng cầm quyền, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng nắm giữ hầu hết các vị trí chủ chốt trong bộ máy nhà nước, có quyền lực rất lớn và nguy cơ tha hóa quyền lực, quan liêu, tham nhũng, “lợi ích nhóm” rất cao. Vì vậy, Đảng phải thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng, kiện toàn đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm yêu cầu nhiệm vụ. Trước hết, phải hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ; đào tạo, bồi dưỡng đi đôi với sàng lọc cán bộ, đảm bảo cho đội ngũ cán bộ, nhất là người đứng đầu phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, không tham vọng quyền lực, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tinh thần đoàn kết, thống nhất cao; “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung” . Đội ngũ cán bộ, đảng viên thực sự tiên phong, gương mẫu, nói đi đôi với làm, nói ít làm nhiều, thực hiện tốt phương châm “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”; “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”; “Việc gì có lợi cho dân ta phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân ta phải hết sức tránh” như Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn dạy chúng ta. Cùng với đó, cần quản lý chặt chẽ cán bộ, đảng viên ngay từ cơ sở, phát hiện và xử lý kịp thời những hiện tượng vi phạm pháp luật và Điều lệ Đảng nhằm làm trong sạch nội bộ Đảng. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ, đảng viên rèn luyện, phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc; kiên quyết phòng, chống các biểu hiện bè phái, “lợi ích nhóm” trong công tác cán bộ.

Ba là, đổi mới phương thức cầm quyền, lãnh đạo của Đảng. Với vai trò là một đảng cầm quyền không có nghĩa là Đảng làm thay công việc của Nhà nước hoặc đứng trên Nhà nước, mà thực hiện chức năng lãnh đạo, nắm giữ, tác động vào Nhà nước để thể chế hóa quyền lực chính trị của Đảng thành quyền lực nhà nước; sử dụng hiệu quả quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp để hiện thực hóa mục tiêu, lý tưởng và nội dung cầm quyền lãnh đạo của Đảng. Để làm được điều đó, Đảng phải thường xuyên đổi mới phương thức cầm quyền, lãnh đạo đối với Nhà nước và xã hội, mà trước hết phải nhận thức đúng nguyên tắc Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng cương lĩnh, chủ trương, đường lối, nghị quyết; các cơ quan nhà nước xây dựng kế hoạch, chương trình hành động để thực hiện, đảm bảo chủ trương, đường lối của Đảng nhanh chóng đi vào thực tiễn, trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển đất nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đảng lãnh đạo định hướng Quốc hội xây dựng hệ thống chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển; quyết định những vấn đề quan trọng về chức năng, nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước; những vấn đề trọng đại của đất nước: đối nội, đối ngoại, chương trình, kế hoạch lớn, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, v.v. Đảng xây dựng thể chế, cơ chế sử dụng các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp để hiện thực hóa ý chí, quyền lực của Đảng trong thực tiễn cuộc sống; quy định rõ những việc và mức độ cấp ủy chỉ đạo chính quyền để không bao biện làm thay nhưng cũng không buông lỏng vai trò lãnh đạo. Đồng thời, quyết định công tác cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan nhà nước; quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, giới thiệu những đảng viên ưu tú ứng cử và nắm giữ các chức danh chủ chốt của bộ máy nhà nước; xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, đảm bảo mọi hoạt động của Nhà nước theo đúng quan điểm, chủ trương của Đảng, hoàn thành trọng trách cao cả đối với nhân dân. Có như vậy, vai trò cầm quyền lãnh đạo của Đảng mới được khẳng định, được củng cố, hiệu quả, vị thế cầm quyền của Đảng không ngừng nâng lên.

Bốn là, thường xuyên đổi mới, xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; tăng cường công tác bảo vệ chính trị nội bộ đi đôi với chống các quan điểm sai trái, thù địch phủ nhận vai trò cầm quyền lãnh đạo của Đảng. Thực tiễn luôn vận động, phát triển và biến đổi không ngừng. Đó là quy luật khách quan. Vì thế, Đảng cũng phải thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn để không ngững phát triển, xứng tầm vị thế, yêu cầu nhiệm vụ của một đảng cầm quyền lãnh đạo Nhà nước và xã hội, đó là điều rất cần thiết. Trước hết, Đảng phải đổi mới tư duy lý luận, nâng cao tầm nhận thức về vị thế cầm quyền lãnh đạo; đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng, ban hành nghị quyết của Đảng. Theo đó, việc ban hành nghị quyết chỉ khi thật sự cần thiết, hợp lý, thiết thực, ngắn gọn và khả thi; đổi mới về công tác cán bộ, đảm bảo cho công tác này thực sự là “then chốt của then chốt” trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu phải đổi mới từ nếp nghĩ, cách làm đến phong cách lãnh đạo, quản lý, thực sự là người của công việc, “người đầy tớ trung thành của nhân dân”, chăm lo cho nhân dân, gương mẫu trong lời nói và hành động. Cùng với đó, Đảng phải tăng cường chỉnh đốn, làm trong sạch nội bộ, khắc phục mọi biểu hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, củng cố niềm tin và sự kỳ vọng của Nhân dân đối với Đảng. Gắn liền việc đổi mới, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả, liêm chính vì dân; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội phát huy mạnh mẽ vai trò, chức năng, nhiệm vụ trong việc giám sát và thực thi đường lối, chủ trương của Đảng trong cuộc sống. Qua đó, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, góp phần vào việc vận hành tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ”. Đồng thời, phải làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, đảm bảo cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh tiêu biểu về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; tích cực đấu tranh bác bỏ những quan điểm, tư tưởng sai trái, thù địch, cơ hội chính trị phủ nhận vai trò cầm quyền, lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, góp phần nâng cao uy tín, vị thế và danh dự của Đảng với tư cách là một đảng cầm quyền.

Lịch sử ra đời, phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhất là từ khi Đảng nắm vai trò cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội khẳng định nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc là không ngừng nâng cao năng lực cầm quyền, lãnh đạo của Đảng. Trong quá trình phát triển, mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức, song chúng ta vẫn có một niềm tin vững chắc vào vai trò, vị thế cầm quyền, lãnh đạo của Đảng, đất nước ta sẽ có một sức mạnh to lớn, không thế lực nào ngăn cản nổi, lập nên những kỳ tích mới trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.    

Thiếu tướng, TS Đỗ Hồng Lâm, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Quốc phòng toàn dân.

Theo: dangcongsan.vn