“Cưỡi ngựa sắt thực hiện ước mơ"

Họa sĩ Đặng Ái Việt năm nay đã tuổi 75, với chiếc xe gắn máy đã cũ cùng thùng đồ vẽ, túi nhu yếu phẩm, hộp đồ nghề sửa xe đã đi khắp đất nước với sứ mệnh để vẽ chân dung các Mẹ VNAH. Khi đi làm cách mạng, bà được phân công làm công việc tuyên truyền. Bà vẽ ngay trên chiến hào, giữa khói bom đạn lửa. Những đêm hành quân cùng chiến sĩ ra mặt trận, nữ họa sĩ trẻ luôn đi đầu đoàn quân với lời ca tiếng hát át tiếng bom và hàng trăm ký họa chiến tranh đã ra đời. Hòa bình lập lại bà theo học và tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi tốt nghiệp, bà được Ban Giám hiệu nhà trường ghi nhận, đánh giá cao tài năng, mời bà ở lại làm công tác giảng dạy tại trường cho đến năm 2003 bà nghỉ hưu theo chế độ. 

Tự nhận mình là người nợ ân tình với đồng chí, đồng đội, họa sĩ Đặng Ái Việt luôn đau đáu ước mơ phải đi, phải gặp và vẽ bằng được các Mẹ VNAH còn sống trên đất nước, như một lời tri ân. 

Khi hỏi về lý do họa sĩ theo đuổi cuộc hành trình khắp đất nước để gặp gỡ và vẽ chân dung Mẹ VNAH, nữ họa sĩ Đặng Ái Việt chia sẻ: Vấn đề không phải là bén duyên mà đây là một câu chuyện có thể nói là một sứ mệnh mà cá nhân tôi phải thực hiện công trình vẽ Mẹ VNAH của đất nước để tri ân, lưu giữ hình ảnh của các mẹ lại cho nhiều thế hệ sau này; không chỉ được nghe mà còn được tận mắt ngắm nhìn các Mẹ VNAH, những người đã hiến dâng cho Tổ quốc những người con yêu quý, chiến đấu anh dũng hy sinh để có được hòa bình cho hôm nay. Chính vì vậy mà tôi vẽ để gửi gắm lại cho tất cả các thế hệ mai sau biết đến những hy sinh thầm lặng của những bà mẹ Việt Nam khi tiễn con ra mặt trận chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Họa sĩ Đặng Ái Việt cùng với chiếc xe máy di chuyển khắp các tỉnh, thành trong cả nước để vẽ chân dung Mẹ VNAH. 

Nét vẽ tri ân

Tháng 7 – tháng của rất nhiều cảm xúc với nhân dân cả nước cùng một niềm tri ân các anh hùng liệt sĩ, gia đình có công với cách mạng. Tôi may mắn được gặp nữ họa sĩ Đặng Ái Việt ngay trên mảnh đất Tiền Hải, là một trong những địa phương họa sĩ dừng chân để phác họa hình ảnh 11 Mẹ VNAH còn sống. Gặp họa sĩ tại xã Tây Phong khi mà bà đang kí họa chân dung Mẹ VNAH Đoàn Thị Xuyến 87 tuổi, mẹ có chồng và con là liệt sĩ. Hình ảnh tôi bắt gặp đó là người họa sĩ bình dị trong bộ quần áo ký giả, tóc búi cao, vấn khăn quanh đầu gọn ghẽ, làn da rám nắng, ánh mắt tinh anh và giọng nói tràn đầy năng lượng. Mặc dù thời tiết nắng nóng gay gắt nhưng chỉ với một chiếc bàn, một chiếc ghế đơn sơ và một chiếc quạt cây đã cũ, nữ họa sĩ ung dung tự tại ngồi vẽ bức chân dung Mẹ VNAH Đoàn Thị Xuyến. 

Đối với họa sĩ đây là lần thứ 2 về Thái Bình để vẽ chân dung các Mẹ VNAH, trong đó vẽ mẹ Đoàn Thị Xuyến. Theo họa sĩ thì lẽ ra trong lần về Thái Bình dịp trước vì lý do nào đó mà thông tin về Mẹ VNAH của huyện Tiền Hải chưa được biết. Cho nên lần thứ 2 này, cá nhân họa sĩ với tâm niệm của mình phải về vẽ chân dung cho các mẹ. Được gặp các Mẹ VNAH trò chuyện, chia sẻ tình cảm với họa sĩ Đặng Ái Việt không chỉ là để thực hiện tâm nguyện của riêng mình, mà còn là hành trình thỏa nỗi nhớ mong, gặp các mẹ, mong được sẻ chia để vơi đi bớt phần nào nỗi đau thương, mất mát mà những cuộc chiến tranh để lại trên mảnh đất hình chữ S. 

Khi hỏi về thành quả của chuyến đi về tỉnh Thái Bình, họa sĩ phấn khởi khoe các bức họa chân dung của các mẹ mà bà vừa hoàn thành. Họa sĩ Đặng Ái Việt chia sẻ: Vẽ về một con người không phải dễ, mà vẽ Mẹ VNAH lại càng khó hơn, không phải ký họa vẽ một nét là ra, mà phải vẽ từ chính cái tâm của mình. Trước khi đặt bút vẽ, tôi thường trò chuyện với các mẹ, ngắm kỹ những gương mặt già nua, để tìm ra một góc cạnh nào đó bộc lộ thần thái của mẹ và vẽ với tất cả tấm lòng kính yêu, cảm phục. Mỗi bức chân dung Mẹ VNAH tôi vẽ khoảng 2h. 

Sau khi hoàn thành bức vẽ chân dung Mẹ VNAH Đoàn Thị Xuyến, điểm đến tiếp theo của họa sĩ là các xã Đông Xuyên, Đông Minh để hoàn thành nốt tâm nguyện khắc họa chân dung 11 Mẹ VNAH của huyện Tiền Hải.

Chân dung Mẹ VNAH của huyện Tiền Hải do họa sĩ Đặng Ái Việt vẽ. 

Chia tay họa sĩ Đặng Ái Việt trong tôi cảm thấy bồi hồi xúc động. Thế hệ trẻ chúng tôi qua câu chuyện kể của họa sĩ thấy sự cao cả mà bình dị của một con người đầy sức sống mãnh liệt. Họa sĩ Đặng Ái Việt 75 năm tuổi đời, 54 tuổi Đảng, sống, chiến đấu với lý tưởng, bầu nhiệt huyết anh hùng cách cách mạng. Hành trình của họa sĩ Đặng Ái Việt vẫn còn đang tiếp tục để thỏa lòng ước nguyện được gặp gỡ các Mẹ VNAH trên mọi miền Tổ quốc. 

Kết thúc buổi gặp gỡ, họa sĩ Đặng Ái Việt hát tặng tôi câu: "Ta đi đâu phải để cầu danh/ Chẳng phải thiền sư, chẳng thỉnh kinh/ Ta tìm hình ảnh người mẹ Việt/ Để lại ngàn năm cho thế nhân".

Mạnh Thắng