Công lao của nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa

Nguyễn Thị Cẩm Hoa (tự Cẩm Nương) còn được gọi là Thánh mẫu Cẩm Hoa, sinh năm 10 sau Công nguyên, quê ngoại ở thôn An Liêm. Cha là huyện lệnh vùng Ái Châu (Thanh Hóa ngày nay), một vị quan đức độ, thương dân, chống lại sự áp bức của nhà Hán. Vì không chịu dâng con gái cho phủ Thái Thú, ông bị Tô Định sát hại. Sau đó, quân Hán truy đuổi hai mẹ con bà, buộc họ phải chia nhau lẩn trốn. Cẩm Nương tìm về Lộ Xá Trang (nay thuộc xã Thăng Long) nung nấu ý chí đền nợ nước, trả thù nhà.

Dân đôi bờ sông Tiên Hưng đã tôn Cẩm Nương là minh chủ, chặt dâu làm cung, vót tre gai làm mác, ngày đêm luyện tập chờ thời. Khi Hai Bà Trưng chiêu mộ hiền tài, Cẩm Nương chọn 30 hương binh lên Mê Linh tụ nghĩa. Khi Hai Bà Trưng khởi nghĩa, cánh quân Cẩm Nương tung hoành miền Tây, góp công lớn trong việc hạ thành Mai Lĩnh (nay thuộc Thanh Oai, Hà Nội). Nhờ chiến công hiển hách, bà được Trưng Vương phong chức “Mai Lĩnh tướng quân” và giao nhiệm vụ bảo vệ kinh thành Mê Linh.

Khi Mã Viện đem quân tái chiếm nước ta, bà được lệnh đưa quân lên tử thủ tại Cẩm Khê (nay thuộc Yên Lạc, Vĩnh Phúc) chiến đấu bảo vệ vua ở Hát Môn (nay thuộc Phúc Thọ, Hà Nội). Khi Trưng Vương tuẫn tiết, bà tiếp tục thu gom tàn quân về Thăng Long, lập căn cứ tiếp tục chiến đấu. Đến trung tuần tháng 8 năm Nhâm Dần (năm 42 sau Công nguyên), quân Đông Hán bao vây căn cứ. Không thể thoát khỏi vòng vây, nữ tướng Cẩm Hoa cùng quân sĩ chiến đấu đến cùng. Trước khi tuẫn tiết vào ngày 12/8 âm lịch, bà đã ngẩng mặt lên trời mà nói: “Ta sinh ra vì việc nước, chết vì việc nước, chết cũng như sống vậy!”.

Nghi thức rước kiệu tại lễ hội đền Rèm (xã Thăng Long, huyện Đông Hưng). 

Chứng tích lịch sử, niềm tự hào của nhân dân địa phương

Để tưởng nhớ công lao của nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa, nhân dân xã Thăng Long đã lập đền Rèm để thờ phụng bà cho đến ngày nay. Đền được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào năm 1991 và đến năm 2010, đình, đền Rèm được công nhận là cụm di tích lịch sử văn hóa. Đền Rèm không chỉ là công trình kiến trúc cổ kính mà còn là nơi hội tụ tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường của dân tộc. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của đền không chỉ giúp gìn giữ truyền thống mà còn góp phần giáo dục các thế hệ sau về lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc. 

Ông Đào Xuân Lai, 77 tuổi, thôn Thượng Hạ Phan, xã Quỳnh Hoàng (Quỳnh Phụ) chia sẻ: Là hậu duệ bên nội, chúng tôi rất vui mừng và tự hào về nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa. Tôi mong muốn thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa của di tích.

Trải qua bao thăng trầm thời gian, đến nay, ngôi đền vẫn còn lưu giữ nhiều dấu tích cổ xưa như: chuông đồng có niên đại Tự Đức, những ấn cổ bằng gỗ, tượng thờ nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa và đặc biệt là 3 đạo sắc phong của triều đại phong kiến nhà Nguyễn cho vị Thánh mẫu có công với dân, với nước. Đến nay, đền Rèm đã trải qua năm lần trùng tu, trong đó cung Đệ Nhất được trùng tu năm 2009, cung Đệ Nhị và cung Mẫu được trùng tu năm 2023. Hàng năm, lễ hội được địa phương tổ chức từ ngày 1 - 3/2 âm lịch nhằm tưởng niệm ngày sinh của bà (2/2), thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương. Đây không chỉ là dịp bày tỏ lòng thành kính đối với nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa mà còn góp phần kết nối cộng đồng, gìn giữ truyền thống văn hóa địa phương. 

Bà Nguyễn Thị Oanh, đội tế nữ quan thôn An Liêm chia sẻ: Mặc dù đang đi làm ở công ty, công việc rất bận mải nhưng đã 20 năm nay, cứ mỗi năm 2 lần vào dịp lễ hội đền Rèm vào tháng 2 và lễ hội đình Rèm vào tháng 8 âm lịch tôi lại thu xếp công việc tham gia đội tế. Ngoài việc chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tôi cũng giáo dục con cháu phấn đấu học tập tốt, lao động giỏi để xứng đáng với sự hy sinh của nữ tướng Nguyễn Thị Cẩm Hoa và sự tin tưởng của cấp ủy, chính quyền địa phương.

Ông Nguyễn Huy Thành, Chủ tịch UBND xã Thăng Long, Trưởng ban Quản lý di tích đền Rèm cho biết: Nhiều năm trở lại đây UBND xã Thăng Long chỉ đạo, quán triệt tổ chức lễ hội đền Rèm bảo đảm trang trọng, an toàn, không để xảy ra tình trạng lợi dụng lễ hội trục lợi làm mất đi vẻ mỹ quan của đền; tích cực tuyên truyền, giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, quảng bá những giá trị lịch sử văn hóa, xây dựng ý thức trách nhiệm đối với việc bảo vệ, phát huy các giá trị di tích, đáp ứng nhu cầu du lịch văn hóa tâm linh của nhân dân.

Nhật Hoàng
(Sinh viên thực tập)