Trải qua gần 400 năm, lễ hội truyền thống chùa Keo vẫn giữ nguyên lệ cũ là để phục vụ nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa của người dân địa phương và cộng đồng. Tuy một số nghi thức và trò diễn trong hội xưa đã được giản lược, cải biên để phù hợp với đời sống hiện nay, song dù là xưa hay nay thì bao giờ nghi lễ tôn giáo, tín ngưỡng cũng được tổ chức trước, sau đó đến phần hội. Phần lễ và phần hội diễn ra với nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, vừa mang tính lễ nghi gắn với Phật giáo, vừa mang đậm bản sắc dân gian truyền thống như: biểu diễn trống hội, du thuyền hát giao duyên, thi hát văn, chọi gà, vật, kéo co, thi têm trầu cánh phượng, bắt vịt...

Với sức hút của Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, lễ hội chùa Keo năm nay đã thành công tốt đẹp, thu hút gần 10.000 người tham gia. Dưới sự chỉ đạo của UBND huyện Vũ Thư và hướng dẫn của UBND xã Duy Nhất, Ban Khánh tiết chùa Keo đã trực tiếp chuẩn bị nội dung, nhân lực, vật lực... Ông Nguyễn Hữu Khang, Trưởng ban Khánh tiết cho biết: Ðể tổ chức các hoạt động trong lễ hội, ban tổ chức huy động gần 500 thành viên tham gia. Các thành viên trong đội hình: rước kiệu, rước ngựa, bơi chải, tham gia thi vật, kéo co, chọi gà... đều là người dân trong xã.

Mặc dù đang trong thời gian vào vụ mùa bận mải song các thành viên không quản ngày đêm nhiệt tình, hăng say luyện tập. Tùy vào nhiệm vụ mà công tác tập luyện chuẩn bị cũng khác nhau. Ví dụ như để chuẩn bị cho lễ rước kiệu, 14 thành viên trai kiệu chính phải tập luyện từ 9 đêm trước cho thành thục. Các thành viên trong kiệu Nhang án, kiệu Long đình, kiệu Thuyền rồng, kiệu Tiểu lĩnh cũng dành 4 - 5 tối luyện tập. Ðặc biệt, các cháu tham gia đội chèo chải, tuy việc học tập bận rộn nhưng đã cố gắng dành thời gian tập trung luyện tập trong 7 tối. Chỉ có 150 các bà, các cô trong đội hình dải cầu kiều là đỡ vất vả hơn vì chỉ trong 2 tối các bà, các cô đã thành thạo công việc của mình...

Những ngày bình thường họ là những nông dân chân lấm tay bùn; khi đến gần lễ hội, họ tập hợp, luyện tập để trở thành những nghệ sĩ trên những chiếu chèo, trong đội hình rước Thánh... Hỏi chuyện các cô trong đội hình dải cầu kiều trong đoàn rước kiệu, các cô cho biết: “Thời điểm này đang mùa gặt, dù mùa màng bận mải song vì niềm đam mê và mong muốn giữ gìn nét đẹp truyền thống của quê hương, muốn đem các nghi lễ truyền thống, đặc sắc của lễ hội giới thiệu tới đông đảo du khách, chúng tôi ai cũng nhiệt tình tập luyện không quản thời gian”. Từ tinh thần của những “nghệ sĩ chân đất” đã làm nên những tiết mục đặc sắc chỉ có ở lễ hội chùa Keo như bơi chải cạn. Bơi chải cạn đội hình cơ bản giống như bơi chải trên sông. Ðội bơi đứng hai hàng trước ban thờ như đội hình đứng trên mạn thuyền. Mười hai tay chèo rướn toàn thân về phía trước, nhịp nhàng chân dậm, chấp miệng hò dô theo tiếng mõ của ông hiệu. Ðây là tiết mục rất giàu ý nghĩa, thể hiện ước nguyện mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu của nhân dân ta.

Lễ hội kết thúc, các thành viên lại trở về với cuộc sống thường ngày, với công việc đồng áng để mùa lễ hội sau lại sẵn sàng góp một phần công sức với mong muốn nét đẹp truyền thống từ hàng trăm năm nay được gìn giữ. Thành công của lễ hội chùa Keo đã khẳng định: khi nhân dân vừa là nhân tố tạo lập, vừa là nhân tố giữ gìn, vừa là nhân tố thụ hưởng thì chắc chắn ở đó những nét đẹp truyền thống của dân tộc sẽ được bảo tồn, phát huy.

Ngọc Chinh