Trong ký ức của mỗi người, tết luôn là dịp tụ họp gia đình đông vui nhất, họ hàng quanh năm tất tả ngược xuôi giờ mới có dịp gặp gỡ. Cho nên, như là lẽ tất nhiên, ngấm vào huyết mạch, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tết nhất định phải đoàn tụ, những người xa quê trở về, mọi bộn bề cuộc sống để lại phía sau, bên nhau dưới mái ấm nơi quê nhà cùng chào đón năm mới. Trò chuyện với nhà văn Ðức Hậu, nguyên Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình, hiện là Trưởng Ban công tác nhà văn khu vực các tỉnh phía Bắc của Hội Nhà văn Việt Namon>, ông cho biết: Tết mà không có văn hóa đón tết truyền thống của gia đình thì không còn là tết nữa. Sum họp là ý nghĩa quan trọng nhất của ngày tết. Ðó là dịp để cùng tưởng nhớ đến tổ tiên, ôn lại những truyền thống tốt đẹp của gia đình, quê hương, đất nước, góp phần hun đúc nên truyền thống yêu nước của dân tộc. Ở bên nhau vào thời khắc bắt đầu một năm mới, thời kỳ mới, ta cùng nhìn lại một chặng đường, những được, những mất để rút ra kinh nghiệm, bài học. Tất cả những sinh hoạt ngày tết đều là một phần của văn hóa tết: cúng ông Công, ông Táo, gói bánh, gói giò, mua hoa, chuẩn bị đồ cúng, sắm sửa quà biếu họ hàng nội ngoại, thu dọn nhà cửa, bàn thờ, đi viếng mộ ông bà, tổ tiên…

Nhưng nhà văn Ðức Hậu cũng thừa nhận, phương thức sinh hoạt, tâm thức đón tết đã không còn như xưa. Xã hội ngày càng phát triển, mức sống ngày một nâng cao, những dịch vụ tiện lợi và nhanh chóng như đang “hiện đại hóa” cái tết dân tộc. Ở thành thị hiện nay khó có thể thấy được cảnh cả gia đình quây quần gói bánh chưng hay giã giò nữa. Cuộc sống bận rộn, nhiều áp lực…, có quá nhiều mối lo, đến nỗi dường như chưa kịp vui tết người ta đã bị cuốn theo nhịp thời gian mau mải, gánh nặng mưu sinh nên niềm vui tết không còn trọn vẹn nữa. Hỏi chuyện tết xưa, tết nay, cụ Nguyễn Doãn Tấn (85 tuổi, phường Kỳ Bá, thành phố Thái Bình) cho biết, ngày xưa tết chủ yếu gói gọn trong phạm vi gia đình, họ tộc. Con cháu quây quần nghe người lớn răn dạy, đến nhà thờ tổ dâng hương, ăn nhà bác trưởng một bữa cơm, đi chúc tết họ hàng. Ngày ấy, không khí tết sâu xa, tế nhị, chân thành, điềm đạm. Câu chuyện ngày xưa cũng hẹp hơn, bây giờ tâm tư, tình cảm khác, tết hối hả, thực dụng quá, nhiều phong tục bị biến tướng. Có chăng ở nông thôn còn giữ được đôi nét thuần khiết.

Nhưng, như cả nhà văn Ðức Hậu và cụ Doãn Tấn đều nói, cuộc sống là như vậy, đừng trách ngày nay phá vỡ ngày xưa. Những gì mất đi, những gì đổi khác không phải là tốt hay không tốt, đó là kết quả tất yếu sau quá trình thích nghi với sự phát triển của đời sống, xã hội. Tuy nhiên, chúng ta vẫn tin tưởng dù cuộc sống có bận rộn hơn bao nhiêu, dù quá trình phát triển của xã hội có dẫn đến nhiều xê dịch của những hệ giá trị thì những giá trị cốt lõi, bền vững trong văn hóa gia đình ngày tết sẽ không bao giờ mất đi bởi chính nét văn hóa ấy là cái nôi nuôi dưỡng muôn đời hồn nhân dân, hồn dân tộc. Những phong tục, truyền thống cần được gìn giữ với tất cả tấm lòng thành kính, không để phai nhạt, tan biến theo thời gian.

Mai Hiền