Nhiều năm qua, các lễ hội gắn với các di tích được phục hồi và khai thác những mặt tích cực trong đời sống văn hóa cộng đồng dân cư; với hàng chục hội vùng, hội làng nổi tiếng như: hội đền Tiên La (Hưng Hà), hội đền Đồng Bằng (Quỳnh Phụ), hội chùa Keo (Vũ Thư), hội đình La Vân (Quỳnh Phụ), hội đền Hét (Thái Thụy), hội đền Bà Chúa Muối, chùa Hưng Quốc (xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy), hội đình Lộng Khê (xã An Khê, huyện Quỳnh Phụ), hội đình Thượng Liệt (xã Đông Tân, huyện Đông Hưng) đã tạo nên sắc thái phong phú của các hoạt động văn hóa trên địa bàn tỉnh. Nhiều lễ hội gắn với các trò diễn, múa dân gian đặc sắc của tỉnh như múa bát dật (Quỳnh Phụ), múa ông Đùng bà Đà (Thái Thụy), múa giáo cờ, giáo quạt (Đông Hưng), đánh bệt đuổi hổ (Quỳnh Phụ), đốt cây đình liệu (Quỳnh Phụ), tục vật cầu (đền Hét, huyện Thái Thụy). Nhiều di sản văn hóa phi vật thể đã được khôi phục, khai thác, phát huy giá trị trong đời sống văn hóa cộng đồng. Các phường rối nước, nghệ thuật hát chèo ở Đông Hưng và một số địa phương đã được đầu tư, khôi phục và phát triển, xây dựng cơ sở vật chất và mua sắm trang thiết bị. Múa dân gian và múa rối nước ở Quỳnh Phụ, Đông Hưng những năm 90 thế kỷ XX đã đi biểu diễn tại các nước Bắc Âu, quảng bá những di sản văn hóa phi vật thể của Thái Bình đến bạn bè thế giới. Nhiều di sản văn hóa phi vật thể khác như: rối cạn (Chiềng rối ở Quỳnh Phụ), đua thuyền ở An Lễ (Quỳnh Phụ), thi cỗ cá, rước chạ ở Vân Đài và Tam Đường (Hưng Hà) đã được khôi phục và phát huy giá trị. Đặc biệt, thi cỗ cá và rước chạ trong lễ hội đền Trần (xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà) đã được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2014.

Thực hiện Nghị quyết số 62 ngày 25/6/2014 của Chính phủ về việc xét tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú, nghệ nhân nhân dân trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Bình đã tham mưu, đề nghị UBND tỉnh trình cấp có thẩm quyền xét tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú cho 17 cá nhân trong các lĩnh vực múa rối nước, hát chèo, múa dân gian và một số loại hình khác nhằm tôn vinh những cá nhân có thành tích lưu giữ, truyền dạy các loại hình di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, vấn đề quản lý lễ hội trong cơ chế thị trường và thời kỳ hội nhập cũng không kém phần phức tạp và nan giải.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể, cần sớm triển khai công tác kiểm kê. Đây  là hoạt động cần thiết để chỉ ra các thông tin cơ bản như: tên gọi của di sản; địa điểm có di sản; chủ thể của di sản; quá trình ra đời và tồn tại của di sản; hình thái diễn biến, quy trình thực hành, các công trình, đồ vật và không gian văn hóa liên quan cùng các sản phẩm vật chất, tinh thần được tạo ra trong quá trình thực hành di sản văn hóa phi vật thể; hiện trạng di sản. Thông qua kiểm kê nhằm đánh giá giá trị lịch sử văn hóa, khoa học và vai trò, ý nghĩa của di sản văn hóa phi vật thể trong cuộc sống đương đại; đồng thời tiến hành khảo sát, điều tra, sưu tầm, lưu trữ giá trị các di sản Hán Nôm trong toàn tỉnh. Căn cứ kết quả kiểm kê, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Bình sẽ lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể trình UBND tỉnh có phương án bảo tồn, phát huy giá trị và trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia như: múa rối nước làng Nguyễn (xã Nguyên Xá), làng Đống (xã Đông Các) của huyện Đông Hưng, múa bát dật Lộng Khê, An Khê (Quỳnh Phụ), múa giáo cờ, giáo quạt ở làng Gióng (Đông Hưng); múa ông Đùng bà Đà (xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy), các nghi thức có trong lễ hội chùa Keo (Vũ Thư), hát ca trù và nghề chạm bạc Đồng Xâm (Kiến Xương), múa và hát chèo ở làng Khuốc (xã Phong Châu, huyện Đông Hưng), Sáo Đền (xã Song Lãng, huyện Vũ Thư), Hà Xá (xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà)..., từ đó tạo cơ sở vững chắc cho việc xây dựng biện pháp và phân bổ nguồn lực bảo vệ thích hợp.

Thực hiện việc giáo dục, phổ biến rộng rãi các giá trị di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của tỉnh, khuyến khích, duy trì, phục hồi, truyền dạy nghề thủ công truyền thống như: chạm bạc Đồng Xâm (Kiến Xương), dệt chiếu Hới (Hưng Hà), chế biến nông hải sản và tổ chức trình diễn văn hóa phi vật thể tại Bảo tàng tỉnh. Tổ chức truyền dạy, đào tạo các lớp nghệ nhân về hát ca trù, hát chèo, rối nước ở các địa phương có di sản. Tích cực làm tốt công tác lập hồ sơ đề nghị Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú, nghệ nhân nhân dân và chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân, nghệ sĩ  nắm giữ và có công truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể.

Vũ Đức Thơm

(Giám đốc Bảo tàng tỉnh)