Từ thành phố Thái Bình theo đê hữu ngạn sông Trà Lý xuôi về phía hạ lưu khoảng 6km, đến đầu xã Vũ Tây rẽ phải 2km, du khách sẽ gặp cụm di tích lịch sử văn hóa: đình, chùa Lại Trì. Làng Lại Trì thờ Nam Hải đại vương Thục An Dương Vương, Quốc sư Dương Không Lộ và thân mẫu của người làm thành hoàng. Việc thờ Nam Hải đại vương là gắn với nghề sông nước của dân làng thuở ban đầu, còn việc thờ Quốc sư và thân mẫu của người được kể lại rằng: Thân mẫu và Quốc sư lúc còn hàn vi làm nghề đánh cá, một lần qua sông Bến (làng Lại Trì) thấy phong cảnh ở đây kỳ thú, lại tiện nghề sông nước nên đã ở lại, sau khi mất nhân dân nơi đây đã lập đền thờ.

Thân mẫu Quốc sư được thờ ở chùa Am. Ngoài đình, đền, chùa Am xưa, làng còn có văn từ đàn tư võ, đàn thiên rông..., các thiết chế tín ngưỡng này đều được xây dựng trên các gò đất cao giữa làng. Xa xưa là những ngôi nhà nhỏ, mái rạ, sau dần được tu bổ khang trang, đẹp đẽ, có tường hoa bao quanh, có cây cổ thụ, có hoa viên với hồ sen tươi mát.

Kiến trúc cổ độc đáo

Ðình Lại Trì gồm 4 tòa, bố trí kiểu chữ khẩu. Tòa bái đình 5 gian, nóc soi chỉ kép, hồi xây đấu, cánh gà xây cột đồng trụ, bẩy chạm văn mây, lá lật. Hai gian trái hồi xây tường gạch, trổ cửa chữ thọ. Nội thất cấu trúc kiểu chồng rường, các vì đều lắp đấu chạm hoa sen hoặc soi chỉ kép 2 - 3 tầng. Tòa hậu cung 3 gian, kết cấu kiểu kèo cầu quá giang vượt, dáng kiểu gần giống tòa bái đình nhưng kết cấu nhỏ hơn. Hai bên tả vu, hữu vu xây 2 nhà chờ nhỏ. Ðồ tế khí trong di tích còn giữ được 1 nhang án cổ kiểu xích đông, cổ rối ô xa chạm tứ quý, tứ linh, sơn son thếp vàng; 1 bộ bát bửu chạm rồng; nhiều ngai, ỷ, mâm bồng, cây đèn, ống hoa, độc bình, bát hương các loại.

Rộn ràng lễ hội truyền thống

Ngày nay, đình Lại Trì là trung tâm diễn ra nhiều hoạt động văn hóa thể thao truyền thống của địa phương và cũng là nơi tổ chức hội họp của nhân dân trong làng. Làng Lại Trì có sông Bơi. Vào mùa hội bao giờ cũng có bơi chải ở đây. Làng thường mở hội vào trung tuần tháng 9, tập trung từ ngày 10 đến ngày 12. Dân trong vùng truyền rằng: “Nhất vui là hội Lại Trì/Ðêm thì xem hát, ngày thì xem bơi”.          

Năm nay, hội đình Lại Trì có nhiều nét mới, thu hút sự tham gia của đông đảo nhân dân và du khách thập phương.

Lễ hội đình làng Lại Trì bảo lưu nhiều hoạt động văn hóa truyền thống, trong đó, đặc biệt nhất là lễ rước kiệu và hoạt động bơi chải. Bơi chải là trò chơi đặc sắc của hội đình Lại Trì. Dân làng giải thích: Tục bơi chải gắn với nghề sông nước của Quốc sư Dương Không Lộ và cũng phản ánh lễ hội nông nghiệp của làng. Trước giờ đua chải, kiệu thánh được rước từ đình làng ra bến Ngự. Ðây là hoạt động truyền thống của người dân Lại Trì với tâm niệm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, quê hương Thái Bình. 

Lễ hội truyền thống là dịp để mỗi người dân hiểu sâu sắc hơn về mảnh đất và con người Lại Trì xưa, Vũ Tây ngày nay. Ðây cũng là dịp để mỗi người con quê hương Vũ Tây bày tỏ lòng biết ơn Ðức thánh tổ Dương Không Lộ - người có công với nước, với dân.

***

Nép mình sau lũy tre xanh là xóm thôn trù phú, thấp thoáng mái đình cổ kính rêu phong. Ðây không chỉ là nơi lưu giữ giá trị lịch sử văn hóa - nghệ thuật mà còn là ngôi nhà chung của dân làng, nơi neo giữ tình cảm của những người đi xa, là sự gắn kết trách nhiệm với những người ở lại xây dựng quê hương để cho mạch nguồn văn hóa dân tộc chảy đến mai sau.

Anh Tú